بریده‌هایی از کتاب مبانی بازیگری

۵ ـ صدا و بیان خوب: سعی کنید صوتی انعطاف‌پذیر و پرورش‌یافته داشته باشید. بازیگر بایستی دارای بیانی خوب باشد. بیان خوب ویژگی‌های عمده‌ی زیر را دارد: الف) شناخت و نتخاب معنی و گفتگوها ب) تأکیدگذاری درست ج) تأثیر چگونگی ارتباط اشخاص در بیان د) تأثیر شرایط و موقعیت در بیان ذ) رعایت ریتم در بیان و) فاصله‌گیری از صدای یکنواخت که به تدریج به هر کدام از این موارد خواهم پرداخت.

تمرین تخیل الف) ایجاد و فراهم کردن محیط آرام و رلاکس کردن خود. ب) بازی کردن بدون وسایل. مثل بازی‌های ورزشی که تمام شرایط (اندازه، حجم، وزن توپ و موقعیت و محوطه را در نظر بگیرند.) ج) طرح یا ماجرایی را بداهه و با خلاقیت خود اجرا کردن. د) ارتقاء دید و مشاهده‌ی بازیگر. ذ) با تمرکز و هیپنوتیزم کسی فضا را برای بازیگر بسازد.

برای ورود به بحث بازیگری و اهمیت آن بهتر است با جمله‌ای از "گوته" شروع کنم که گفته است: «باشد که صحنه همچون طناب بندبازان به افراد نالایق جرأت راه‌رفتن بر روی خود را ندهد.»

بیان احساسات و عواطف توسط حرکات دست ۱- بازداری شدید: حرکات عقب‌نشینی، حرکات کلیشه‌ای، ژست با مو، ناآرامی، حرکت عمومی، حرکات غیر ضروری. ۲- افسردگی: حرکات آهسته، اندک، مردد و غیر همدلانه، استفاده از ژست‌های مخفی‌کننده. ۳- شعف: حرکات سریع، فضاگیر، ریتم‌دار، خود به خود، حاکی از اعتماد به نفس، پرتکلف و دلسوزانه. ۴- اضطراب: ژست‌هایی با مو، مخفی‌کردن چهره، فشردن و درهم قفل‌کردن دست‌ها، باز و بسته کردن مشت‌ها، درهم کشیدن ابروها، خراشیدن یا چنگ‌زدن به موها، کشیدن مو و وول خوردن بی‌هدف اجزاء.

روانشناسی ارتباطات پیام رسانی بدن همان اطلاع رسانی غیرکلامی از طریق حرکات چشم، حالات چهره، حالات بدن و ژست‌ها و حرکات بدنی است. پیام‌های غیرکلامی: ۱ ـ حالات چهره ۲ ـ نگاه (باز شدن مردمک) ۳ ـ ژست‌ها و سایر حرکات بدنی ۴ ـ تماس‌های بدنی ۵ ـ رفتار فضایی ۶ ـ لباس و سایر جنبه‌های ظاهری ۷ ـ آواگیری غیرکلامی ۸ ـ بو ۹ ـ حالات بدن (نشستن و ایستادن)

اساس بیان بر خلاف گفتار بر شنیدن استوار است. لازمه‌ی بیان مناسب دقت در شنیدن است. همانگونه که مطلب را به گوش بازیگر مقابل خود می‌رسانید، باید آن را به گوش تماشاگر هم برسانید، هرگز به شکل نامفهوم گفتگو نکنید. وقتی دریافتید که گفته‌ی خود را با قدرت منعکس می‌کنید و طنین عمیقی را که صدایتان به وجود آمده حس کردید، آن‌وقت تن طبیعی صدایی را که باید در صحنه از آن استفاده کنید، پیدا کرده‌اید. تمرین: ۱- صدای چند بازیگر را در فیلمی به دقت گوش داده و تحلیل کنید. ۲- بیان خودتان را ضبط کرده و تحلیل کنید و برجسته‌ترین ضعف‌های بیانتان را کشف کنید و در رفع آن‌ها بکوشید.

بعد اخلاقی در تئاتر و بازیگری، اخلاق برای عده‌ای از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است. اخلاق موارد زیر را شامل می‌شود: ۱- حس تشخیص درست از غلط ۲- حس زیبایی شناسی ۳- اعتقادات مذهبی ۴- تعلقات سیاسی

بازیگری هنر ارائه‌ی یک شخصیت به گروهی از تماشاگران است

بولسلاوسکی، کارگردان لهستانی در مورد بازیگری چنین اظهار می‌کند: بازیگری روح انسان است که از طریق هنر متولد می‌شود. بازیگری انعکاسی از رفتار واقعی زندگی انسان‌هاست. انسان‌ها به طور مداوم و به‌شکل زنجیره‌ای از عکس‌العمل‌ها به محرک‌ها پاسخ می‌دهند. درواقع بازیگری پاسخ به محرکی است.

ژست های بدنی ۱- تهدید: بلند کردن بازو، تکان دادن انگشت (اشاره در هوا)، یورش بردن. ۲- سلطه پذیری: تعظیم کردن، سر فرود آوردن، قوز کردن و خود را جمع‌کردن. ۳- فرار و حذر: مخفی شدن، سر فرو رفته در تنه و دست‌ها به روی صورت. ۴- ناکامی و سر خوردگی: پنجول کشیدن، به هوا پریدن و خود را به زمین زدن، به کندی راه رفتن. ۵- اطمینان و خوش‌آمد گویی: لمس کردن و دست روی شانه گذاشتن.

به‌عبارتی هر شخص به سه گونه‌ی مختلف دیده می‌شود. ۱ ـ آن‌گونه که خودش، خود را می‌بیند. ۲ ـ آن‌گونه که دیگران آن را می‌بیند. ۳ ـ آن‌گونه که واقعاً هست.

عوامل مؤثر در صدا ۱ ـ محیط ۲ ـ گوش ۳ ـ چالاکی فیزیکی ۴ ـ شخصیت زیر و بمی، سرعت و تأکید سه عامل اساسی برای ایجاد انعطاف‌پذیری در بیان تئاتری هستند. معادل موسیقی این سه عامل به ترتیب عبارتند از: ۱ ـ ملودی ۲ ـ تمپو ۳ ـ آکسان تنوع بیانی طی زمان و تجربه کسب می‌شود و نه یکباره.

طنین به محض صداسازی دوباره است که در دهان، گلو، و بینی صورت می‌گیرد. البته وظیفه‌ی اصلی طنین بخشیدن، زیبایی و قدرت به صدایی است که از حنجره و تارهای صوتی نشأت می‌گیرد. در واقع طنین باعث ایجاد صدای گرم و نافذ می‌شود. طنین و تداوم ۴ خطا در امر طنین وجود دارد: ۱ ـ صدای گوش خراش ۲ ـ صدای تو دماغی ۳ ـ بیان تو دماغی ۴ ـ خروج هوا هنگام تکلم

حالات خلقی و روحی ایجاد شده بر اثر رنگ قرمز: پرحرارت، خشمگین، نا فرمان، یکدنده، متخاصم، سرشار از نشاط، هیجان و عشق. آبی: سرد، خوشایند، بدون عجله، بی‌کران، مطمئن، فرا مادی، آرام، مهربان. زرد: ناخوشایند، هیجان انگیز، بشاش، شاد، شنگول، نفرت. نارنجی: نگران، پریشان، آشفته، نافرمان، برانگیزنده. ارغوانی: افسرده، غمگین، متین، شکوهمند. سبز: سرد، خوشایند، بدون عجله، خوش‌خوشان، در کنترل. سیاه: غمگین، جدی، مضطرب، ترسیده، ناامید، مأیوس، مالیخولیایی، ناراحت. قهوه‌ای: بی مهر، خنثی و بی‌تفاوت. سفید: مسرور، شاد، سرد.

بیان احساسات و عواطف توسط حرکات دست ۱- بازداری شدید: حرکات عقب‌نشینی، حرکات کلیشه‌ای، ژست با مو، ناآرامی، حرکت عمومی، حرکات غیر ضروری. ۲- افسردگی: حرکات آهسته، اندک، مردد و غیر همدلانه، استفاده از ژست‌های مخفی‌کننده. ۳- شعف: حرکات سریع، فضاگیر، ریتم‌دار، خود به خود، حاکی از اعتماد به نفس، پرتکلف و دلسوزانه. ۴- اضطراب: ژست‌هایی با مو، مخفی‌کردن چهره، فشردن و درهم قفل‌کردن دست‌ها، باز و بسته کردن مشت‌ها، درهم کشیدن ابروها، خراشیدن یا چنگ‌زدن به موها، کشیدن مو و وول خوردن بی‌هدف اجزاء.

حرکاتی که کاربرد فراوان دارند ۱- تکیه به جلو، به پهلو. ۲- بازوها: باز، بسته روی ران‌ها. ۳- سر: پائین گرفته، خمیده به یک ور، بلندکردن. ۴- پاها: کشیده، باز، روی هم خوابیده. اسکار وایلد: تنها این مردمان سطحی نیستند که از روی ظاهر افراد قضاوت می‌کنند، راز و رمز جهان دیدنی است نه نادیدنی.

صفات بازیگر بازیگر صفاتی دارد که تقویت هر کدام از آن‌ها او را یک گام به موفقیت نزدیک‌تر می‌کند. مهم‌ترین این صفات به شرح ذیل است: ۱ ـ نیروی تخیل ۲ ـ قدرت حساسیت ۳ ـ تمایل به کارهای سخت

انواع تمرین تئاتر از نظر یوجینیوباربا باربا تمرین‌های تئاتر را به سه دسته تقسیم می‌کند و اعتقاد دارد که برای اجرای موفق و تأثیرگذار این سه نوع تمرین را بایستی اجرا کرد: ۱- تمرین‌های پایه‌ای trayning ۲- تمرین‌هایی بر نمایشنامه probe ۳- تمرین‌هایی برای اجرا

باید یاد بگیریم هنگام صحبت کردن مثل دوران کودکی دهانمان را خوب باز و بسته کنیم و صدا را آزادانه بیرون دهیم. باز کردن کامل دهان به بهبود شدت و نیز حجم صدا کمک می‌کند. باز و بسته کردن کامل دهان یکی از اصول اساسی بیان تئاتری است. صدای قوی، شفاف، انعطاف‌پذیری و نافذ و قوی خود ثروت بزرگی است و پیش نیاز کاملاً ضروری هنر بازیگری است. بیان خوب به دو عامل صدایی و مکانیکی بستگی دارد. به لحاظ صدایی وقتی دهان و گلو کاملاً باز و آزاد عمل کنند، کیفیت صدای خروجی به مراتب ارتقاء می‌یابد، منظور از عامل مکانیکی این است که عضلات زبان، لب‌ها و فک باید سریع و واضع حرکت کنند و این حالت را تا مدت طولانی حفظ نمایند. وقتی این عضلات به حالت رهاشدگی رسیده باشند، به‌راحتی ایفای نقش می‌کنند.

«آیا بازیگر در هنگام اجرای نقش به اصطلاح آن‌قدر در نقش فرو می‌رود که تبدیل به شخصیت دیگری می‌شود، یا این‌که خودش هست و فقط نقش را اجرا می‌کند؟