بریده‌هایی از کتاب زنان اساطیری (زن در اسطوره، تاریخ، حماسه)

آبان دخت که نامش برگرفته از پیش نام‌های «ادویسور آناهیتا» بزرگترین نماد مؤنث آریایی است. یکی از همسران داریوش سوم هخامنشی بود. درباره او اطلاعاتی در دست نیست و جز نامش اثر دیگری از او باقی نمانده است.

فردوسی از زبان رستم در پاسخ پدر که او را از جنگ با افراسیاب منع می‌کند، می‌گوید: چنین گفت رستم به دستان سام که من نیستم مرد آرام و جام کنون گر بترسم ز پور پشنگ نماند ز من در جهان بوی و رنگ زنان را از آن نام ناید بلند که پیوسته در خوردن و خفتنند

مسعودی در کتاب التنبیه و الاشراف درباره لباس ملکه پوران چنین گفته است: ((«پوران‌دخت» دختر خسروپرویز، جامه او سبز گلدار و شلوارش آسمانی و تاجش نیز آسمانی بود و بر تخت نشسته و تبرزینی بر دست داشت)).

در مجمل التواریخ و القصص آمده است: (پادشاهی «پوران‌دخت» پرویز یک سال و چهار ماه بود و روزگار قوت اسلام بود و سپاه همی فرستاد به حرب عرب و همان مدت به مدائن بمرد).

هدایت ا.. علوی در کتاب «زن در ایران باستان» درباره پوران دخت می‌نویسد: شاهان ساسانی در حدود ۳۵ نفر می‌باشند که بعضی از آنان مدتی طولانی و برخی فقط چند ماه به سلطنت نشستند. در بین آنان دو تن از شاهزاده خانم‌های ساسانی «پوران‌دخت» و «آزرمی‌دخت» نیز بر اریکه شاهی تکیه زدند ولی مدت فرمانروایی شان پردوام نبود زیرا آن‌ها نیز مانند چند تن دیگر، وارث بی نظمی ها بودند و در گردابی که پدر آنان «خسروپرویز» به واسطه غرور بی‌حد و عدم تدبیر ایجاد نموده بود، گرفتار آمدند. شاید اگر «پوران‌دخت» در زمانی دیگر و موقعیتی روشن تر به سلطنت می‌رسید، می‌توانست کفایت و درایت بیشتری نشان دهد.

تهمینه، دختر شاه سمنگان و همسر رستم و مادر سهراب است.

در فارسنامه ابن بلخی آمده است: ((این دختر پرویز است «خواهر» شیرویه از مادر و پدر، و چون «شهربراز» خروج کرد، او را به زنی خواست و «پوران» اجابت کرد از بهر مکر و پس او را بکشت و پادشاهی بگرفت و خراج از مردم برداشت و سیرت نیکو برد و کناره شد. زنی سخت عاقل و عادل و نیکو سیرت بود و چون پادشاه شد یک سال خراج از مردم بیفکند.))

حمزه اصفهانی نیز در کتاب سنی ملوک الارض و الانبیاء چنین گوید: ((«پوران‌دخت» دختر «خسروپرویز» جامه او سبز گلدار و شلوارش آسمانی و تاجش نیز آسمانی بود)).

در تاریخ بلعمی آمده است: ((پس چون شیرویه برادران را بکشت، هیچ فرزندی از فرزندان پرویز نماند مگر دو دختر که یکی نام «توران دخت» یکی را «آزرمی‌دخت» هر دو دختر «پرویز» بودند و «توران‌دخت» مهتر بود.