بریده‌هایی از کتاب نهج البلاغه موضوعی (کتاب دوازدهم؛ سبک زندگی ۱)

ای کمیل، دانش برتر از ثروت است، زیرا دانش تو را حراست کند ولی تو باید مال را حراست کنی، اگر از مال برداری کم شود ولی هرچه از دانش آموزش دهی رشد و افزایش یابد، و آن که بر پایه ثروت اوج گیرد با نابودی آن فرو افتد.

...بهوش باشید که در قرآن دانش آینده، و تاریخ گذشتگان، و داروی شفابخش دردها، و نظم و نظام زندگی شماست...

کم بهاترین دانش، مبادله اطّلاعات و اظهار فضل است و ارزنده‌ترینِ آن، عمل کردِ درست که در اعضا و جوارح است.

به امام- درود خدا بر او- عرض شد که «عاقل» را برای ما توصیف نما. فرمود: عاقل کسی است که از هر چیز بجا و بموقع استفاده کند. گفتند: جاهل کیست فرمود: بیان کردم. یعنی جاهل کسی است که کارهایش بیجا و بی‌موقع باشد. پس با بیان وصف عاقل، جاهل هم توصیف شده است چون وصف جاهل درست بر خلاف وصف عاقل است.

ایمان هیچ بنده‌ای راستین نبُوَد مگر آنکه اطمینانش به آنچه نزد خداست بیش از آن باشد که نزد اوست.

حکمت ۲۴۶ خود وصی خویش باش ای فرزند آدم، خود وصی خود باش و آنچه می‌خواهی که پس از تو در اموالت انجام دهند، خود انجام ده.

حکمت ۱۳۸ صدقه و زکات، دو مسؤولیت مالی ایمانتان را با صدقه دادن پاس دارید، و داراییتان را با پرداخت زکات بیمه کنید...

نامه ۲۴ ضرورت حفظ اصل اموال و بهره وری و انفاق از سود حاصل از آن ...آن کس که عهده دار وصیت من است باید اصل اموال را نگه دارد و از درآمد آن در مواردی که دستور داده شده انفاق کند. و از نهالهای خرمای این قریه‌ها نفروشد تا زمین آن از درخت خرما پر گردد ..

خطبه ۱۴۲ فرهنگ انفاق آن که بیجا و بی‌حساب احسان کند و اهلش را نشناسد، جز ستایش نامردمان و درود شروران و گفتار نابخردان بهره‌ای نبرَد، آن هم تا دستِ کرَم بر جاست. این چه دستِ دهنده‌ای است که در راه خدا به بخل بسته باشد پس آن که خدا او را ثروتی داده است باید پیوند خویشاوندی را بدان محکم کند، و میهمانی نیکو دهد، و گرفتاران را از بند برهانَد، و نیازمند و بدهکار را به کرَم بنوازد. و می‌بایست که بر ادای حقوق دیگران و تحمّل سختی‌ها به خاطر ثواب الهی شکیبایی کند، که دست یابی به این خصلتهای عالی در دنیا شرف و بزرگی آرد و در آخرت برتری و کرامت.

خطبه ۱۱۹ نام نیکو گر بماند ز آدمی به کزو ماند سرای زرنگار ...آگاه باشید ذکر خیری که خدا از انسان در میان مردم منتشر کند بسی بهتر از ثروتی است که برای کسی به ارث گذارد که از او ستایش نکند.

خداوند، عقل را به انسان ودیعت نداد، مگر این‌که، روزی سبب نجات او گردد (حکمت ۳۹۹).

زبان عاقل در سنگر قلب اوست و قلب نابخرد در پشت زبانش.

سینه دانا گنجینه رازها.

خطبه ۲۳۱ تحصیل ایمان در مسیر زندگی . برخی ایمانها ثابت و در دلها پابرجاست و برخی دیگر موقّت و بین دلها و سینه‌ها بی‌قرار تا زمان معلوم

چنین است آنگاه که فرمان قطعی محاکمه آنان صادر شود: «و آنجاست که باطل گرایان زیان برند». و شاهد این سند فرخنده، عقلِ آزاد از زنجیرِ هوس و دلبستگیهای پست دنیاست.

خردمندی عارفان راستین عقل خود را به دانش و فکر، زنده و شکوفا کرده و نفس سرکش را میرانده تا پیکر ستبر او لاغر و اخلاق ناسره او سره گشته. نوری پرفروغ برای او جلوه کرده و درخشیده که راه او را روشن ساخته و به مقصدش رسانده.

خطبه ۷۹ عقل و تجربه بانوان ای گروه مردمان، بی‌تردید زنان از نظر ایمان، بهره‌وری و خرد در کاستی‌اند... و امّا کاستی در خرد، بدان سبب که شهادت دو زن همسنگ شهادت یک مرد است...

چهار عامل ایمان، خرد و خردورزی، دانش و آگاهی و پیرو آن عمل صالح عوامل تضمین‌کننده سعادت انسان‌ها و پیرو آن بالندگی اجتماعی است، همان‌گونه که فقدان آنها جامعه‌ای می‌سازد سراسر فتنه و نفاق و رو به قهقرا.‌

چهار عامل ایمان، خرد و خردورزی، دانش و آگاهی و پیرو آن عمل صالح عوامل تضمین‌کننده سعادت انسان‌ها و پیرو آن بالندگی اجتماعی است، همان‌گونه که فقدان آنها جامعه‌ای می‌سازد سراسر فتنه و نفاق و رو به قهقرا.‌

ای دلهای پاک و ای گوشهای شنوا! براستی که اینها مثالهای عالی و درست و پندهای شفابخشی است اگر بر دلهای پاک و گوشهای شنوا و افکار جدّی و قاطع و اندیشه‌های دوراندیش بنشیند...