بریده‌هایی از کتاب تاریخ فرهنگی قبیله لعنت (جلد دوم، کاهنان معبد جادو)

واژۀ «مَجیک» با حروف فارسی در نوشته‌های کهن «ایران» به چشم می‌خورد. مثلاً «اوستا» کتاب مقدّس زرتشتیان، اشاره به مغ‌ها (روحانیان مهرپرستی) دارد که بعد از آموزش‌های مجیک به سطح قاگی یا «مجیکن» نائل می‌شدند.

رسول خدا (ص) می‌فرمایند: «کسی که نزد ساحر یا کاهن یا دروغ‌گویی برود؛ در حالی‌که آنچه را که می‌گویند، تصدیق کننده باشد، به تمام کتاب‌های آسمانی که خدا فرستاده، کافر شده است.»

«وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کثیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لایفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْینٌ لایبْصِرُونَ بِها؛ به یقین، گروه بسیاری از جنّ و انس را برای جهنّم آفریدیم. آنها دل‌هایی دارند که با آن تفقّه (اندیشه) نمی‌کنند و چشمانی که با آن نمی‌بینند و گوش‌هایی که با آن نمی‌شنوند. آنان همچون چارپایانند؛ بلکه گمراه‌تر.»

نویسندۀ «تاریخ جادوگری» دربارۀ سابقۀ جادوگری در میان یونانیان می‌نویسد: فلاسفۀ مکتب فیثاغورث نه تنها نظریه‌پردازان جادو، بلکه مجریان آن نیز بوده‌اند: مثلاً «ابندتلی» (امپدوکلس قرن پنجم قبل از میلاد) که در میان مردم صاحب‌کرامت بود، باور داشت که می‌تواند مرده را زنده کند، باران بباراند و خشکسالی به وجود آورد. فلاسفه بر اندام اعتقادات کهن جادویی که با زندگی مردم عجین شده بود، جامه‌های زیبا پوشاندند و آنها را عقل و استدلال نامیدند؛ امّا بسیاری از آنان نیز، مانند سایر طبقات مردم، به جادو و خرافات رایج در میان مردم تن دادند.

در یکی از متون پزشکی مصری آمده است: ماهی ابچو پس از آنکه دهانش با بخور پر می‌شود، پخته می‌شود و قبل از خواب خورده می‌شود و با آن می‌توان شبح‌ها و ارواح را دور کرد.

چنانچه شما مردی را مشاهده کنید که گوشی تلفن را وارونه گرفته و دهنی را به گوش خود چسبانده، چه می‌گویید؟ بی‌شک ارتباط‌گیری او را غیرممکن یا سخت می‌شناسید و به او در این‌باره تذکّر می‌دهید. حال باید پرسید وقتی در یک تماس سادۀ تلفنی آداب خاصّی را مراعات می‌کنیم، چگونه است که آداب و مناسک مذهبی را نادیده گرفته و گاه تمسخر می‌کنیم؟ این همه حاکی از بی‌خبری ما از آداب و مناسک ضروری ارتباط‌گیری است.

ین اندیشه، از جنبه‌های برجستۀ اندیشه و ادیان هندی است. به نظر آنان، انسان پس از مرگ، دوباره به دنیا می‌آید. به زعم آنان: در یک جا از اوپانیشادها گفته است، آنها که در زندگانی خود، دارای عمل صالح و رفتار نیک هستند، بعد از مرگ روان ایشان در زهدانی پسندیده و پاک، مانند رحم یک زن برهمنی یا یک زن کشتریه یا یک زن ویسپه بر حسب مراتب، جای می‌گیرد؛ امّا ارواح اشخاص بدکردار و شریر در رحم‌های ناپسند و مکروه مأوا می‌گزیند؛ مثلاً در زهدان سگی یا گرگی یا خوکی یا بالأخره در رحم زنی از طبقۀ پایین جایگزین می‌شود.

پژوهشگران اسطوره‌شناس غربی، چنان‌که بیان شد، از میثولوژی (اسطوره‌شناسی) به عنوان مرحله‌ای از تاریخ اندیشه و از سیر و سلوک و حضور انسان در دوران کهن، یاد می‌کنند و دریافت‌های اسطوره‌ای آنان را ناظر بر دریافت و برداشت نمادین آنها از هستی می‌شناسند؛ امّا از منشأ اصلی پیدایش این دریافت‌ها، سخن به میان نمی‌آورند. به همین سبب، گاه آن همه (اساطیر) را معطوف به دریافت خرافی انسان در مرحله‌ای از حیات تاریخی‌اش می‌کنند. به عبارت دیگر، این پژوهشگران به دلایلی که پس از این خواهد آمد، از منشأ اصلی پیدایش اساطیر بی‌خبرند و گفتمان اساطیری را صرفاً ناشی از نگاه خرافی و گاه جاهلانۀ انسان در مرحله‌ای از حیاتش در دوران کهن و بر عرصۀ زمین می‌شناسند.

«طالس» (۵۴۷ ۶۴۰ ق.م.)، به ظهور ارواح پلید و شیطانی معتقد بود و «افلاطون» اشباح را باور داشت. مردگانی که ناچارند نزد زندگان برگردند؛ زیرا قادر به گسستن علائق جسمی خود از این جهان نیستند ... همۀ فلاسفۀ قدیمی، به واقعیت جادو معتقد بودند، «هراکلیت» (هراقلیطوس)، «طالس»، «پینداروس»، «زنفوس» و «سقراط» هیچیک قادر به گریز از این دایرۀ جادویی سحرآمیز نبوده‌اند. فلاسفۀ متأخّر یونانی نیز، مانند «پرفیوس» (۳۰۳ ـ ۲۳۳ م.) همه هواخواه جادو بوده‌اند و شناخت استادانۀ خود را از دیو و جنّ، برای مسیحیان اوّلیه که خود به شدّت آنها را سرکوب می‌نمودند، به وراثت گذاشته‌اند.

در لاتین، کلمۀ Magic به معنای جادو است و این از کلمۀ یونانی Magos برگرفته شده است و یونانی‌ها در قدیم، به کاهنان و عارفانی که از «ایران» و سرزمین «ما بین النّهرین» می‌آمدند، Magos می‌گفتند.

تمامی ادیان، مذاهب و فرق، از اهمّیت وقت و هنگامۀ ارتباط‌گیری آگاهی دارند. همواره اوقاتی از روز و ماه و سال هستند که امکان برقراری ارتباطی سریع و مؤثّر با مخاطبی خاص و عوالم معنوی و نورانی را ممکن می‌سازند. در ادبیات مذهبی مسلمانان، سحرگاهان، هنگام طلوع و غروب خورشید، هنگام بارش باران، شب‌های قدر، هنگام برخاستن بانگ اذان از مأذنۀ مسجد، هنگام سفر و بیماری و... اوقات مناسبی برای ارتباط‌گیری و عرض حاجت به آستان بی‌نیاز حکیم و رحیمند؛

مؤمنان هر دو گروه انسی و جنّی، از به خدمت درآوردن دیگری پرهیز می‌کنند و به دلیل پرهیزگاری و تبعیّت از احکام آسمانی و تعالیم انبیا و اولیای الهی، از دست‌یازیدن به علوم غریبه، سحر، جادو و تسخیرات، دوری می‌گزینند؛ از این‌رو، می‌توان اعلام کرد که اساساً در این قبیل اقدامات، یعنی تسخیرات و سحر، نیّات رحمانی و روحانی الهی، جایی ندارد.

شیاطین در مراتب اوّلیۀ ارتباط‌گیری، برای فریفتن انسان‌ها از دعوت به شرّ و تحمّل قبیح، خودداری می‌کنند تا پس از جلب اطمینان انسان و آلوده ساختن او و به تدریج، به اهداف پلید خود برسند. آیت الله بهجت (ره) می‌فرمود: شیطان هیچ وقت نمی‌آید انسان را با بدی به سمت خود جذب کند

آنان [جنّیان] تلاش می‌کنند آرزوهای دست‌نیافتنی فرد را برای او دست‌یافتنی کنند و همین دست‌یافتن به آرزوهای دور، برای فرد عُلقه و اطمینانی نسبت به آن جنّ به وجود می‌آورد. علّامه حسن‌زاده به نقل از یکی از اساتید خود نقل می‌کردند که: واردی بر من بارها وارد می‌شد و حقیقت کمالی و اخبارهای صحیح برایم می‌آورد و مایۀ رشد می‌شد و بعد از مدّتی به او انس گرفتم. بعد از مدّت‌های مدید که رابطۀ ما قوی شد، به من می‌گفت: تو الان به حدّی از یقین رسیده‌ای که عبادت از تو برداشته شده است. این استاد ملاک دستش بود و راه را می‌شناخت. بعد از این همه حقایق کمالی که از او بهره برده بود، به محض اینکه از باطن آن با خبر می‌شود، داد می‌زند اخسا یا عدوّالله أنّی عبدٌ؛ گم شو ای دشمن خدا که من بنده‌ام! شیاطین در مراتب اوّلیۀ ارتباط‌گیری، برای فریفتن انسان‌ها از دعوت به شرّ و تحمّل قبیح، خودداری می‌کنند تا پس از جلب اطمینان انسان و آلوده ساختن او و به تدریج، به اهداف پلید خود برسند.

شباهت برخی از اساطیر منتشر در میان اقوام کهن، کارل گوستاو یونگ را هم متعجّب ساخته و به دلیل این شباهت، آنها را ناشی از وجود یک الگوی جهانی می‌شناسد: این اساطیر قهرمانی، از حیث جزئیات بسیار متفاوتند؛ امّا هرقدر بیشتر به بررسی آنها می‌پردازیم، بیشتر به شباهت ساختمانیشان پی می‌بریم. همۀ آنها یک الگوی جهانی دارند؛ هرچند که توسط گروه‌ها یا افرادی ابداع شده‌اند که هیچ‌گونه تماس مستقیم فرهنگی با یکدیگر نداشته‌اند؛ مثلاً توسط قبایل آفریقایی، یا سرخ‌پوستان آمریکای شمالی یا یونانیان، یا قبایل اینکا در «پرو»

دین مصری چندان توجّهی به اخلاق نداشته است؛ کاهنانی که همۀ وقتشان مصروف افروختن افسون و خواندن عزایم و پرداختن به آداب سحر و جادو می‌شد، وقت آن را پیدا نمی‌کردند که اصول اخلاقی را به مردم بیاموزند، حتّی خود کتاب «مرده‌نامه» به مؤمنان چنان می‌آموزد که افسون‌هایی که به وسیلۀ کاهنان تبرّک شده است، بر همۀ دشواری‌هایی که بر سر راه مرده، برای رسیدن به دارالسّلام موجود است، چیره خواهد شد، [آنان] بیش از آنکه به عمل صالح اهمّیت بدهند، به تلاوت ادعیه و اوراد اهمّیت می‌داده‌اند.

خداوند کریم در آیات مبارکۀ «سورۀ جنّ»، پرده از بسیاری ویژگی‌ها و موقعیّت طایفۀ جنّیان در میان انسان‌ها برمی‌دارد. در آیۀ ششم از این سوره، دربارۀ استمرار ارتباط انسان‌ها و جنّیان می‌فرماید: «وَ أَنَّهُ کانَ رِجالٌ مِنَ الْإِنْسِ یعُوذُونَ بِرِجالٍ مِنَ الْجِنِّ فَزادُوهُمْ رَهَقا؛ و این‌گونه بود که پیوسته مردانی از انس به مردانی از جنّ پناه می‌بردند و از آنها یاری می‌طلبیدند و بر سلطه‌گری و سرکشی جنّیان می‌افزودند.»

«قرآن کریم» در «آیۀ ۱۲۸ سورۀ انعام» می‌فرماید: «روزی که خدا آنان (آدمیان و جنّیان) را یکسره گرد می‌آورد و روانه می‌کند، می‌گوید: یا معشر الجنّ؛ ای گروه جنّیان، بسیاری از آدمیان را به پیروی از خود وا داشتید و به گمراهی کشاندید و پیروانشان از آدمیان می‌گویند: پروردگارا! ما و جنّیان از یکدیگر بهره می‌گرفتیم. ما با پیروی از آنان، به هواها و هوس‌های خود دست یافتیم و آنها با وسوسه‌های خود، ما را پیرو خود ساختند و عاقبت به مرتبه‌ای که برای ما و آنها تعیین کرده بودی، رسیدیم. خدای متعال می‌گوید: آتش جایگاه شماست که جاودانه در آن خواهید بود؛ مگر آنچه را که خدا بخواهد. به راستی، پروردگار تو حکیم و داناست.»

نباید از یاد بردکه میان دین‌داری، به معنی حقیقی کلمه (ادیان ابراهیمی و وحیانی) و تقرّب و توسّل به قوای ماوراءالطّبیعه از مسیر جادوگری و ریاضت‌کشی، هیچ نسبتی وجود ندارد. اگرچه مؤمن به ادیان توحیدی و جادوگران، هر دو معترف به حضور و میدان عمل نیروهای ناپیدا و غیبی‌اند و هر دو نیز از طریق توسّل، دعا و نیایش سعی در ارتباط‌گیری با این قوا و نیروهای موجود در هستی دارند؛ امّا جادوگران با حربه‌ها و حیله‌های جادوگرانه، سعی در ارتباط با قوای غیررحمانی و شیطانی جنّی و تقرّب به آنها می‌کنند و از این قوا، برای تسخیر و سلطه بر نیروهای طبیعت و انسان‌ها استفاده می‌کنند.

یوگا که امروز در غرب و شرق، بسیاری از مردم را به خود مشغول کرده و در آن ممارست می‌ورزند، در زمرۀ تکنیک‌های عملی ترک گناه و کناره‌گیری زاهدانۀ مذهبی هندی و تمرین و ممارست برای کسب انزوای روانی، فکری و روحی از واقعیات زندگی قابل شناسایی است.