بریده‌هایی از کتاب باورهایی که شما را به اوج می‌رسانند

وقتی پذیرفتیم که نقشه با ساختمان یکی نیست آنگاه نوبت به این می رسد که بپذیریم که این نقشه ذهنی ماست که درک ما از دنیا و پاسخ و واکنش ما به دنیا را تعریف می کند. پاسخی که ما به دنیا می دهیم به واقعیت دنیا نیست بلکه پاسخ ما به نقشه ای است که از دنیا در ذهن خود نگه داشته ایم. نقشه های ذهنی، نقشه هایی عصبی ـ کلامی هستند که از باورها، ارزش ها، نگرش ها، زبان، خاطرات و دیگر فیلترهای روانشناختی تشکیل شده اند.

یک نقشه ممکن است در زمان و مکان خاصی جواب دهد، اما در زمان ها و مکان های دیگر نه تنها مفید نباشد بلکه بسیار ویرانگر و ناکارآمد باشد. مثلا برای یک کودک خروج از منزل به همراه یک بزرگتر، یک الگوی رفتاری مفید و ایمن است. اما اگر یک فرد بزرگسال با همین نقشه ذهنی اصرار داشته باشد که بدون یک بزرگتر از خانه بیرون نمی رود این نقشه دیگر کارآمد و مفید نیست. به همین دلیل است که می گویند چیزی به نام «نقشه ذهنی بد» نداریم. بلکه آنچه باعث می شود یک نقشه ذهنی مخرب شود ناکارآمدی و اثربخش نبودن آن در یک زمان و مکانی خاص است.

این نقشه های ذهنی ما هستند که ما را دچار حالات احساسی مختلف می کنند نه خود واقعیت. ما به نقشه ذهنی خود از واقعیت پاسخ می دهیم نه به خود واقعیت. برای همین است که یک رویداد ثابت باعث می شود بعضی ها غمگین و ناراحت شوند و گروهی دیگر عصبانی و عده ای هم برعکس شاد و خوشحال!

خبر خوب این است که برای جایگزین ساختن این باورهای قدرتمند لازم نیست با باورهای قدیمی گلاویز شوید و آنها را به زور از ذهن خود بیرون سازید. همین پذیرفتن باورهای جدید و استفاده عملی از آنها باعث می شود باورهای ناکارآمد و ویرانگر قدیمی به تدریج ضعیف و عقیم شوند و از شما فاصله گیرند.

شما وقتی کلیدی را داخل قفل می کنید و قفل باز نمی شود چه می کنید؟ جواب ساده است: آن را با کلید دیگری عوض می کنید. به این کار انعطاف پذیری می گویند و عین همین الگو را هم باید در برخورد با زندگی و مشکلات آن و همینطور در برخورد با انسان های دیگر تکرار کرد. در زندگی هر چه انعطاف پذیرتر باشید، رفتارها و راه کارهای متنوع تر و کارآمد تری برای باز کردن قفل آرزوهای خود در اختیار خواهید داشت و کمک و همراهی بیشتری از محیط دریافت می کنید. بدون انعطاف پذیری، تغییر مثبت و عالی شدن اتفاق نمی افتد.

جدا دانستن رفتار آدم ها از هویت شان باعث نمی شود کارهای نادرست و اشتباه آن ها را تائید کنیم. ما باید همچنان اعمال و رفتارهای آسیب رسان و ویرانگر را نپذیریم و از آنها فاصله بگیریم. اما باید مواظب باشیم که اشتباها انسان های بی گناه را در این میان مجازات نکنیم. باید زندانی ها را دوست داشته باشیم اما رفتارها و اعمالشان را خیر!

برای تغییر و عالی شدن باید بتوانیم اشتباهات، خطاها، گناهان و رفتارهای نادرست خویش را بدون سرزنش و سرکوفت مورد ارزیابی قرار دهیم. باید هوشمندانه دلیل بروز این خطاها را شناسایی نموده و برای جلوگیری از تکرار این اشتباهات راه حل های کاربردی و اجرایی ارائه دهیم. یکی دانستن خودمان با رفتارهایمان هیچ مزیت و منفعتی برای ما ندارد جز اینکه باعث قطع امید ما از تغییر وبهبود شود. یکی دانستن رفتار بد با شخصیت فرد باعث می شود آن رفتار نادرست در فرد دائمی و همیشگی گردد.

جملات زیر نمی‌توانند درست باشند: ـ اگر با من نیستی پس حتما با دشمن من هستی! ـ چون نظرت با من یکی نیست پس تو را داخل بازی های خودم راه نمی دهم و از امکانات و منابع خودم محروم می سازم و امکانات را فقط در اختیار هم دیدگاهی های خودم قرار می دهم. ـ چون در یک محیط با هم بزرگ شدیم پس دیدگاه هایمان و رفتارهایمان باید عین هم باشد. ـ اگر به رفتار و تصمیمات دیگران احترام بگذارم به معنای آن است که تسلیم شده ام و آن دیدگاه ها را تائید کرده ام. ـ اگر نسبت به دیدگاه های مخالف و متفاوت با خودم واکنش منفی نشان ندهم از ارزش و اهمیت دیدگاه خودم کم کرده ام.

هیچ ضرورتی ندارد که حتما نقشه ذهنی و مدل تفکر افراد دیگر، مورد تائید ما باشند. اما در رابطه با تفاوت نگاه انسان ها به دنیا و اینکه آنها دنیا را به شکلی متفاوت از ما می بینند، می شنوند و معنا می کنند، باید به این تفاوت نگاه ها احترام بگذاریم. اگر شخص کناری ما به خاطر تفاوت ارزش ها برانگیخته شود و تصمیمی متفاوت بگیرد رفتاری متفاوت از خود نشان می دهد که این تفاوت الزاما به آن معنا نیست که این فرد دشمن ماست. او خیلی ساده فقط نقشه ذهنی و پنجره نگاهش به جهان با ما فرق دارد و این حقیقتی است که باید با آن کنار بیائیم.

توجه داشته باشید که چیزی به نام نقشه ذهنی بهتر نداریم. نقشه ذهنی هیچکس از دیگری بهتر و برتر نیست. هر انسانی در این دنیا یک نقشه ذهنی خاص خودش را دارد که به او کمک می کند خود و دنیای اطرافش را درک کند و با آن ارتباط برقرار کند. نقشۀ ذهنی هیچ فردی «واقعی‌تر» یا «درست‌تر» از دیگری نیست. هیچ کس حق ندارد نقشه ذهنی خود را به زور به دیگران تحمیل کند و یا آن را در معرض فروش قرار دهد. باید توجه داشت که نقشه ذهنی یک واسطه و میانجی بیش نیست. واسطه ای است که به فرد کمک می کند تا در لحظات حساس و بحرانی زندگی نیرومندترین وخردمندانه ترین انتخاب را برگزیند و اثربخش ترین تصمیم را بگیرد.

با یک نقشه واحد و ثابت نمی توان در همه زمینه ها و حوزه های زندگی به موفقیت رسید. نقشه ها وابسته به زمان و مکان و خود فرد هستند و باید همیشه برای تغییر کردن شان آماده باشیم. به جای اینکه روی حفظ یک نقشه ثابت تعصب داشته باشیم باید هنر انعطاف پذیری و تغییر به موقع نقشه های ذهنی را یاد بگیریم و در زندگی به صورت عملی استفاده کنیم.