بریده‌هایی از کتاب نه تنبیه، نه تشویق

هر ایده و طرز تفکر بانفوذی زمانی به سبب جذابیت و قدرت متقاعدسازی‌اش موردتحسین قرار می‌گیرد و زمانی به علت نفوذ و سلطه‌اش بر فرد و جامعه موجب نگرانی می‌شود. و اما زمان نگرانی هنگامی است که ایده آن‌قدر شایع می‌گردد که دیگر حتی مورد تأمل قرار نمی‌گیرد و چنان ریشه می‌دواند که مسلّم فرض می‌شود. وقتی آراءِ مخالف بی‌پاسخ می‌مانند ــ چون اصولا دیگر مطرح نمی‌شوند ــ این ما نیستیم که ایده را در اختیار داریم، بلکه ایده است که ما را در اختیار می‌گیرد.

روان‌شناسی امریکا، به دلیل شباهت ] فیزیولوژیک[موش به انسان، به انسان به چشم یک موش نگاه می‌کند. آرتور کستلر

پاداش نه‌تنها به ایجاد رفتارهای ماندگار منتهی نمی‌شود بلکه در بهبود عملکرد هم مؤثر نیست؛ درواقع پاداش اغلب وضعیت را بدتر هم می‌کند.

پژوهشهای بسیاری را یافتم که حاکی از ناموفق بودن رفتارگرایی کاربردی بود؛ پژوهشهایی که فقط معدودی از روان‌شناسان اجتماعی از وجودشان باخبرند؛ بنابراین تعجبی ندارد اگر درباره تأثیر زیانبار پاداش در مدرسه، محیط کار یا خانواده کتابی برای عموم مردم نوشته نشده است.

این روزها با صدای بلند از اُفت بهره‌وری در محیط‌های کاری، بحران مدارس و انحراف فرزندانمان از ارزشهای اخلاقی شکایت می‌کنیم. اما راهکارهای مورد استفاده ما برای حل این معضلات (برنامه‌های تشویقی در محیط کار، نمره و جایزه در مدرسه و پاداش و خوراکی در خانه) دقیقآ همان عواملی هستند که خود در ایجاد آنها نقش دارند. جامعه ما پیرو پروپاقرص اسکینر است و نمی‌تواند از جعبه‌ای که با دریافت پاداش وارد آن شده است راهی به بیرون پیدا کند.

وقتی در مطالعاتم متوجه شدم شواهد زیادی حاکی از آن‌اند که رقابت مانع می‌شود تا ما کار خود را به نحو احسن انجام دهیم، خیلی زود دریافتم یکی از علل ناموفق بودن مسابقه (در بهبود حاصل‌کار) این است که به‌مثابه یک انگیزه بیرونی عمل می‌کند. بعدها، در بررسی موضوع نوع‌دوستی، به مطالعاتی دست یافتم که نشان می‌دادند پاداش دادن به کودکان به دلیل سخاوتشان، روش فوق‌العاده ناموفقی برای پرورش این ویژگی است.

«بهترین کاری که امروز توی مدرسه کردی چی بود؟»، «آیا مطلبی نشنیدی یا نخوندی که برات جالب باشه؟»، «وقتی یک مسئله ریاضی رو بالأخره حل می‌کنی چه احساسی بهت دست می‌ده»، «به نظرت چرا جنگهای داخلی شروع شد؟» اما توجه داشته باشید که آنچه بر زبان می‌رانیم (یا نمی‌رانیم) کافی نیست: اگر هنوز نمره خوب ما را غرق شادی می‌کند و نمره بد ناامید و خشمگینمان می‌سازد، واکنش ما درونمان را لو خواهد داد.

روان‌شناسی امریکا، به دلیل شباهت ] فیزیولوژیک[موش به انسان، به انسان به چشم یک موش نگاه می‌کند.