بریده‌هایی از کتاب ۹۹ فاجعه در کلاس درس و راه حل جلوگیری از آن‌ها

بدتر از داشتن مشکلات شخصی با بخش خود، داشتن مشکلی با یکی از معلمان و یا افراد ارشد بخش است. اگر معلمی جوان و یا تازه کار هستید، این نوع مشکل بسیار سنگین و گاهی نگران کننده می‌شود، چون به هر حال در اوایل کار هستید و مجبورید برای گرفتن کمک و راهنمایی به معلم ارشد بخش خود مراجعه کنید. البته صرف نظر از ارشدیت آنان و سابقه چند ساله تدریس‌شان، باز هم دارای این حق نیستند که شما را تضعیف کرده یا ناعادلانه مورد انتقاد قرار دهند.

اگر در بخش خود تنش احساس کردید، چکار باید بکنید. ● بپذیرید که با همه نمی‌توانید کنار بیایید. اگر تلاش کنید همه را نگه‌دارید، آن وقت شما را آدمی چاپلوس و متملق به شمار می‌آورند. ● زیاد فشار نیاورید، چون دیگران سریع ایده‌های شما را قبول نمی‌کنند، و می‌تواند که بعداً نظرشان تغییر کند. برای عده‌ای زمان لازم است تا افکارشان را عوض کنند. ● لازم نیست که فقط با افراد بخش خود دوست باشید. دوستان و حامیانی از بین معلمان سایر بخش‌ها پیدا کنید. ● زمان لازم است تا شهرت به دست آید. به مهارت‌ها و دستاورد‌های خود اعتماد کنید و چون فعلاً یکی از اعضای گروه و باند نیستید ناراحت و مأیوس نشوید. ● اگر واقعاً از اعضای بخش خود احساس ناراحتی می‌کنید و با آنان مشکل دارید،- برای مثال اگر آنان شما را در تصمیم‌های مهم شرکت نمی‌دهند، از شما حمایت نمی‌کنند و یا توانایی‌های شما را زیر سؤال می‌برند،- از یکی از همکاران ارشد کمک بگیرید.

نکات برتربرای زمانی که تصور می‌کنید بازی خورده‌اید ● به خود اعتماد داشته باشید طبیعی است که دانش‌آموزان شما را با دیگر معلمان مقایسه کنند چنان که طبیعی است که بعضی از معلمان را به دیگر معلمان ترجیح دهند. ● از قوانین پایه خود تبعیت کنید، صرف نظر از آن چه دیگر معلمان انجام می‌دهند. ● هنگامی که دانش‌آموزان شما را با معلمی دیگر مقایسه می‌کنند، وارد موضوع نشوید. تصور نکنید که چون کلاس شما را به خوبی معلمی دیگر نمی‌داند، باید به صورتی تغییر کنید. ● اگر دانش‌آموزی خبر داد که معلمی دیگر چنین گفته است، این قضیه را جدی نگیرید و اگر امکان داشت قبل از هرگونه عکس‌العملی با آن معلم در این باره صحبت کنید. ● مشوق دانش‌آموزان برای تشدید در مورد سایر معلمان نباشید همواره حرفه‌ای و حامی همکاران خود باشید، صرف نظر از عقیده شخصی خودتان درباره آنان.

گاهی در می‌یابید که در برابر معلم دیگری به بازی گرفته شده‌اید. شاید شما یک معلم تازکار باشید که با یک معلم با تجربه مقایسه شده‌اید و با یک معلم با تجربه باشید که با معلمی تازه کار مقایسه شده باشید. این مقایسه ممکن است تجربه ناخوشایندی برای شما باشد، به ویژه زمانی که مقایسه به نفع شما نیست. شاید بدین خاطر که دانش‌آموزانتان درباره شما این گونه قضاوت کرده‌اند، احساس ناراحتی و یا عصبانیت کنید و نتوانید بفهمید که چرا شما را کم‌تر از معلم قبلی می‌دانند. سایر اشکال بازی دادن شامل زیر سؤال بودن اقتدار شما و یا مقایسه آن با معلمی دیگر است. اگر همکارتان اجازه داده تا دانش‌آموزان در مکانی بنشینند، درحالی که‌شما این نشستن را ثابت کرده‌اید تصمیم شما ممکن است مورد توجه قرار گیرد. چه این مشکل ناشی از انتظارات شما از کلاس یا از جانب دانش‌آموزان باشد، همواره تابع قوانین اولیه خود باشید. در اولین شغل تدریس خود، همواره از دست یک گروه از دانش‌آموزان خودم در عذاب بودم که پی‌درپی می‌گفتند آقای جکسون به من اجازه این کار را داده و آقای جکسون گفت که ما می‌توانیم مانع برقرار شدن قوانینم در کلاس شوند. من که از مقایسه دائمی خسته شده بودم، آقای جکسون را پیدا کردم و دغدغه‌هایم را با او در میان گذاردم، آن‌جا بود که فهمیدم او چنین حرف‌ها و اجازه‌هایی را نداده است!

همواره با دانش‌آموزان کلاس خود در مقابل در کلاس روبه‌رو شوید. بدین ترتیب مطمئن می‌‌شوید که آنان آرام و کنترل شده وارد کلاس می‌شوند. ● کلاس را با لحن آرام، محکم، و با اقتدار مورد خطاب قرار داده و خواستار توجه کامل آنان شوید. برای مثال «از همه می‌خواهم هر کاری دارند انجام می‌دهند، متوقف کنند، و به من گوش دهند، الان» ● کلاس را ارزیابی و پایش کنید و دانش‌آموزانی را که آرام و آماده کار هستند تشویق کنید. ● از شروع به درس دادن یا ادامه آن خود‌داری کنید تا زمانی که همه آرام شده باشند. ● با دانش‌آموزان منظم به طور مستقیم برخورد کرده و آنان را با نام صدا بزنید. ● از یوگا، کمک بگیرید. نفس عمیق بکشید و ورزش‌های کششی را در کلاس تمرین کنید. ● از این ورزش‌ها به ویژه جوانان سود می‌برند، اگر چه برای دانش‌آموزان بزرگ‌تر نیز سودمند است. ● ترتیب نشاندن دانش‌آموزان را عوض کنید اگر فکر می‌کنید که با عوض کردن محل نشستن دانش‌آموزان به ‌آموزش آنان کمک می‌شود، از انجام آن نترسید. ● از آزمون‌های سریع استفاده کنید تا توجه دانش‌آموزان جلب شده و آنان را تشویق کنید تا به سرعت به کار خویش بپردازند.

یک علامت غیر کلامی مثل بلند کردن دست، ایستادن روی یک پا، باعث جلب توجه آنان و سکوت در کلاس می‌شود. ● استفاده از وسایل کمک‌آموزشی بصری هم چون کارت‌های رنگی برای نشان دادن انتظارات شما. برای مثال کارت قرمز برای توقف کاری که می‌کنند و کارت زرد برای ساکت شدن ● نوشتن نام دانش‌آموزانی که تکلیف خود را انجام نمی‌دهند، بر روی تخته سیاه. آن‌ها به زودی سؤال می‌کنند که چرا اسم‌شان روی تخته نوشته شده و دوباره توجه‌شان به شما جلب می‌شود. ● تهیه جعبه دقایق هدر رفته. هرگاه احساس می‌کنید کلاس به شما گوش نمی‌دهد و یا خارج از وظیفه خود عمل می‌کند، دقیقه‌ای به جعبه اضافه کنید و برای آن در صورت تمایل جریمه‌ای در نظر بگیرید.‌مثلاً برای هر دقیقه‌ی هدر رفته در جعبه، کلاس باید یک دقیقه در سکوت کامل به تمرین علوم بپردازد. ● توقف، نگاه کردن و انتظار بیش از حد، روشن خواهد کرد که شما انتظار دارید دانش‌آموزان سر کار خود بایستد و به شما گوش دهند.

نکات برتر برای تشویق انگیزه و تمرکز ● مطمئن شوید که دانش‌آموزان کاملاً درگیر درس شده‌اند. ● فرایند یادگیری را لذت بخش و جالب کنید. ● معلمی مثبت و پرشور باشید. ● از روش‌های تدریسی گوناگون و نیز منابع یادگیری متفاوت استفاده کنید. ● محیط یادگیری مثبت خلق کنید. ● مطمئن شوید که درس‌ها گوناگون وجذاب باشند. ● پس خوراند‌های متعدد مثبت و قابل حصول بدهید. ● فرصت‌هایی برای موفقیت به وجود آورید. ● به نقطه نظرات دانش‌آموزان ارزش بدهید. ● به دانش‌آموزان کمک کنید تا در آن چه یاد می‌‌گیرند، معنایی پیدا کنند و تصویر بزرگ‌تر‌آموزشی را درک کنند. ● فرصت‌هایی در اختیار دانش‌آموزان قرار دهید تا صاحب یادگیری خودشان شوند. حتی بهترین معلمان نیز علاقه کاری خود را گاهی از دست می‌دهند.

خاتمه دادن دعوا ● موقعیت را به سرعت و به آرامی ارزیابی کنید و میزان ایمنی درگیر شدن خود را در آن مشخص کنید: برای مثال، جثه دانش‌آموزان چه قدر است؟ آیا سلاحی به همراه دارند؟ ● اکثر دعواها با یک فریاد بلند و قاطع متوقف می‌شوند. دستورات مشخص بدهید و دانش‌آموزان را با نام صدا بزنید. ● مطمئن شوید که رهگذران از محل فاصله کافی بگیرند. ● کمک بگیرید. عضو دیگری از همکاران را صدا بزنید یا یکی از شاگردان مطمئن را به دفتر بفرستید و کمک بگیرید. ● اگر امکان دارد مقصر و بی‌گناه را مشخص کنید. اگر یکی از آن‌ها را از صحنه خارج کنید، ‌دیگر دلیلی برای دعوا وجود ندارد. ● سعی کنید تا آن جایی که امکان دارد از نیروی فیزیکی استفاده نکنید و اگر دانش‌آموزی را نیز مهار می‌کنید مراقبت ویژه‌ای انجام دهید. ● خود را در بین دانش‌آموزان در حال جدال قرار ندهید مگر آن که از سالم بودن عمل خود اطمینان داشته باشید. ● این واقعه را به طور شفاهی و کتبی به والدین، معلمان مسئول و غیره اطلاع دهید.

خرافه ششم: نگه داشتن دانش‌آموز در مدرسه پس از اتمام درس، مؤثرترین تنبیهی است که معلم می‌تواند اجرا کند. این موضوع بستگی به دانش‌آموز دارد. برای بعضی از دانش‌آموزان این موضوع واقعه‌ای تکراری ‌شده و اثر خود را از دست داده است ولی برای بعضی دیگر حالت مرگ آور دارد. قبل از اعمال این تنبیه‌ها، همه عوامل را در نظر بگیرید تا از تأثیر تنبیه مطمئن شوید. اعمال تنبیه به خاطر هر خطای کوچک کاری آسان است. همچنین سایرتنبیه‌ها مانند بردن زباله، کاری در دفتر رئیس مدرسه یا عدم اجازه کار با رایانه را در نظر بگیرید که گاهی تأثیر شدیدتری دارند.

خرافه پنجم: فریاد زدن بهترین راه نشان دادن عصبانیت است به یقین دانش‌آموزان با این کار شما را جدی می‌گیرند. فریاد زدن در کلاس معمولاً به معنای آن‌ است که کنترل کلاس را از دست داده‌اید. یک معلم خوب هرگز نیازی به فریاد زدن ندارد و در خواهد یافت که با آرام حرف زدن نتایج بهتری از کلاس می‌گیرد. من خودم سیاست آرام صحبت کردن و یک چماق بزرگ به دست داشتن را ترجیح می‌دهم. اگر شهرتی به هم بزنید که بعضی از رفتار‌ها را تحمل نمی‌کنید، هرگز نیازی به فریاد زدن ندارید.

خرافه چهارم: نگه‌داشتن دانش‌آموز در گوشه کلاس درس نمونه عبرتی از وی در مقابل سایر دانش‌آموزان ساختن، سبب می‌شود که وی در هنگام اجرای دوباره کار ناشایست، تأمل کند. تحقیر دانش‌آموزان هیچ‌ گاه نوع قابل قبولی از مدیریت رفتاری نیست. حتی اگر تصور می‌کنید که دانش‌آموزان به اندازه کافی تحمل دارند که در مقابل همسالان مؤاخذه شوند، اما متوجه نیستید که در بلند مدت این کار چه اثر مخربی بر کودک دارد. درس عبرت ساختن از دانش‌آموزان فقط توجه‌ها را به سوی کار ناشایست او جلب می‌کند و پیام منفی می‌فرستند. بهتر آن است که توجه دانش‌آموزان را به کار مثبت و پاداش جلب کنید تا آن که دانش‌آموز را در مقابل کلاس مؤاخذه کنید.

خرافه سوم: اگر دانش‌آموزی بد رفتاری کرد باید تا آخر درس مجبور به انجام کار خودش شود. عمل جدا کردن فرد و رها کردنش در کلاس به معنای آن است که زمان زیادی را صرف توجه منفی به دانش‌آموز کرده‌اید و لذا درس خود را بیش‌تر مختل کرده‌اید. اجبار دانش‌آموز به کار فردی نیز نوعی جدا کردن در کلاس است. به هر کودک باید فرصت کار و تعامل با سایر دانش‌آموزان را داد.

هم چنان که زمان و برنامه‌ درسی تغییرکرده است، راهبردهای مدیریت رفتار نیز تغییر پیدا کرده است. اما هنوز چند خرافه معدود باقی مانده است که در سرتاسر کشور در کلاس‌های درس حاکمیت دارند.   خرافه اول: نگه داشتن همه کلاس پس از اتمام درس، به خاطر رفتار ناشایست یک یا دو دانش‌آموز، سبب می‌شود که آن دانش‌آموزان خاطی شرمنده‌شوند و رفتار خود را در آینده تکرار نکنند. اگر چه قضاوت هم‌شاگردی‌ها ظاهراً راهبردی مناسب برای مدیریت رفتار است اما در واقع شما دانش‌آموزان دیگر را به خاطر کاری که انجام نداده‌اند، تنبیه می‌کنید. این کار سبب می‌شود که همه کلاس از شما رنجیده شوند و به عنوان معلمی غیر منصف شناخته شوید.

نباید‌های مدیریت رفتاری ● هنگامی که عصبانی هستید با دانش‌آموز برخورد نکنید. به خودتان فرصت دهید تا آرام شده و منطقی رفتار کنید. ● هرگز دانش‌آموزان را تنبیه فیزیکی نکنید. هرگونه برخورد فیزیکی از قبیل هل دادن، چنگ زدن و غیره نیز قابل قبول نیست ● هرگز به فضای شخصی دانش‌آموزان حمله نکنید. فریاد زدن به صورت دانش‌آموز و یا نزدیک شدن بیش از حد به آن‌ها سبب می‌شود که احساس ترس کنند و با خشونت پاسخ دهند. ● هرگز دانش‌آموز را تحقیر نکنید، طعنه و قضاوت‌های شخصی در مورد آنان نکنید فقط بر روی رفتار و آن چه اتفاق افتاد، متمرکز باشید. ● هرگز تنبیه‌های غیر واقعی و یا ناعادلانه اعمال نکنید. ● هرگز دشمنی دانش‌آموزان را به دل نگیرید. با حادثه روبه‌رو شوید و از آن بگذرید. ● هرگز کل کلاس را به خاطر خطای یک دانش‌آموز تنبیه نکنید.

چگونه به معلمی پرخاشگر تبدیل نشویم ● همواره آرام باشید و حرفه‌ای عمل کنید. ● همواره موقعیت را در کنترل داشته باشید. قبل از هر کاری تا ده بشمارید و صدای خود را در حد طبیعی نگاه دارید. ● هرگز نباید صرفاً برای جلب توجه کلاس فریاد بزنید: در صورت لزوم از علائم بصری استفاده و بیش از صحبت منتظر سکوت کلاس باشید. ● به خاطر داشته باشید هر قدر آرام صحبت کنید، دانش‌آموزان کلاس بیش‌تر به سخنان شما توجه نشان داده و گوش می‌کنند. ● هرگاه امکان داشته باشید. حرکات ناشایسته را عمداً نادیده بگیرید از کاه کوه نسازید. ● با مشکلات قاطعانه ولی منصفانه برخورد کنید. توضیح دهید چرا چیزی غیر قابل قبول است و مطمئن شوید که کلاس موضوع را درک کرده است.

یکی از علت‌های اصلی عدم موفقیت معلم در کلاس، روش تدریس آن معلم است همواره محتوای مطالب درسی و توانایی خود و دانش‌آموزان را در نظر بگیرید و روش تدریس خود را مطابق آن ترتیب دهید. اگر به اندازه کافی به خود اعتماد به نفس دارید می‌توانید حتی از دانش‌آموزان پرسید که به نظر آن‌ها، درس‌ها را چگونه می‌توان به شیوه بهتری ارائه داد. اگر چه ممکن است یا بسیاری از جواب‌های احمقانه روبه‌رو شوید، اما شاید جواهراتی مخفی در کلام آنان باشد که شما را برای تغییرات ارزشمند در تدریس خودتان، راهنمایی کند. فراموش نکنید که در مواقعی واقعاً قادر نیستید با عده‌ای از دانش‌آموزان کنار بیایید. این بدان معنی نیست که در زمینه‌هایی شکست خورده‌اید، بلکه فقط نشان دهنده تضاد شخصیت است و بالاترین امیدی که می‌توانید داشته باشید، نزاکت و مدیریت است. سعی نکنید با ارایه دوستی یا لطف بیش از حد، محبت شاگردی را به دست آورید. این احتمال بیش‌تر است که نیت خود شما در نهایت به ضرر شما بیانجامد.

به خاطر داشته باشید: اگر دریابید که فقط یک سال دیگر زنده هستید،‌آیا هنوز فکر می‌کنید که حرفه‌تان ارزش قربانی کردن وقت آزاد و زندگی اجتماعی‌تان را دارد؟ به خود یادآور شوید که چرا می‌خواهید معلم شوید اما اجازه ندهید کارتان بر شما غلبه کن

در هفته‌های اول به عنوان یک معلم تازه کار، دچار سرماخوردگی بدی شدم. صدایم کمی گرفته بود اما نمی‌خواستم که از کارم مرخصی بگیرم چون تازه وارد این کار شده بودم و دوست نداشتم تاثیر اولیه بدی بگذارم. در خلال روز، صدایم بیش‌تر و بیش‌تر گرفته شد. دانش‌آموزان این موضوع را خنده‌دار یافتند و از هر فرصتی برای بازی استفاده کردند. زیرا می‌دانستند که من نمی‌توانم سر آن‌ها فریاد بزنم. ناظم آن روز به کلاس من سرکشی کرد و تلاش من برای صحبت کردن با او به جیروجیر و غوروغور انجامید. در نتیجه به وسیله ناظم به منزل فرستاده شدم تا از صدایم مراقبت کنم!

اکثر هنر جویان و معلمان تازه کار در چند ماه اول تدریس، صدای خود را از دست می‌دهند و گاهی معلمان با تجربه نیز دچار این مشکل می‌شوند. تدریس فشار زیادی به تارهای صوتی وارد می‌کند. این امر استفاده بسیار از صدا در حرفه ‌معلمی است. بسیاری از معلمان که فکر می‌کنند صدای خشن یا گاوی خشک جزو خطرات معمول این حرفه است، متوجه نمی‌شوند که ممکن است صدمه جبران ناپذیری به صدای خود بزنند.

اکثر هنر جویان و معلمان تازه کار در چند ماه اول تدریس، صدای خود را از دست می‌دهند و گاهی معلمان با تجربه نیز دچار این مشکل می‌شوند. تدریس فشار زیادی به تارهای صوتی وارد می‌کند. این امر استفاده بسیار از صدا در حرفه ‌معلمی است. بسیاری از معلمان که فکر می‌کنند صدای خشن یا گاوی خشک جزو خطرات معمول این حرفه است، متوجه نمی‌شوند که ممکن است صدمه جبران ناپذیری به صدای خود بزنند.