بریده‌هایی از کتاب توهمات جمعی

آیا بعداز استفاده از توالت دست‌های خود را می‌شویید؟ این سؤال در واقع محور مطالعه‌ای بود که در ۱۹۸۹ روی ۵۹ دانشجوی زن انجام شد. این افراد از سرویس بهداشتی کتابخانهٔ کالج خود استفاده می‌کردند. در یک مورد، هم‌زمان که ۳۱ دانشجو از توالت استفاده می‌کردند، محققی در نقش ناظر خدمت می‌کرد و به‌وضوح در دست‌شویی حضور داشت. در شرایط آزمایشی دیگر، ۲۸ نفر باقی‌مانده نمی‌توانستند ناظر را ببینند. این محقق دریافت ۷۷ درصد زنان زمانی که فکر می‌کردند تحت‌نظرند، دست‌های خود را می‌شستند، درحالی‌که تنها ۳۹ درصد زمانی که معتقد بودند تنها هستند، این کار را انجام می‌دادند.

آیا بعداز استفاده از توالت دست‌های خود را می‌شویید؟ این سؤال در واقع محور مطالعه‌ای بود که در ۱۹۸۹ روی ۵۹ دانشجوی زن انجام شد. این افراد از سرویس بهداشتی کتابخانهٔ کالج خود استفاده می‌کردند. در یک مورد، هم‌زمان که ۳۱ دانشجو از توالت استفاده می‌کردند، محققی در نقش ناظر خدمت می‌کرد و به‌وضوح در دست‌شویی حضور داشت. در شرایط آزمایشی دیگر، ۲۸ نفر باقی‌مانده نمی‌توانستند ناظر را ببینند. این محقق دریافت ۷۷ درصد زنان زمانی که فکر می‌کردند تحت‌نظرند، دست‌های خود را می‌شستند، درحالی‌که تنها ۳۹ درصد زمانی که معتقد بودند تنها هستند، این کار را انجام می‌دادند.

معروف‌ترین تصویر توهم جمعی «لباس جدید پادشاه» است، اثر هانس کریستیان آندرسن که در ۱۸۳۷ منتشر شد. داستان آن را می‌دانید: دو مرد متقلب پادشاه ساده‌لوحی را متقاعد می‌کنند که برایش لباس‌های مرغوب و زیبا می‌بافند. آن‌ها ادعا می‌کنند لباس‌ها فوق‌العاده زیبا هستند، اما فقط افراد باهوش قادرند آن‌ها را ببینند. مطمئناً هیچ‌کس نمی‌خواهد احمق به نظر برسد، بنابراین همه با این کلاهبرداری کنار می‌آیند، حتی اگر واقعاً لباسی وجود نداشته باشد. موقع رژه در شهر، پادشاه مغرور و تقریباً برهنه می‌چرخد و وقتی پسر کوچکی با حرف‌هایش حقیقت را آشکار می‌کند، طلسم شکسته می‌شود.

ما شنک بعداز اولین سال حضورش در آنجا متوجه شد اهالی الم هالو همان افرادی نبودند که در کلیسا و جاهای دیگر وانمود می‌کردند. برای مثال، علی‌رغم آنچه در ملأعام اظهار می‌کردند، شنک گزارش داد شخصاً با اکثر بزرگ‌سالان الم هالو و در خلوت خانه‌هایشان می‌نوشید، سیگار می‌کشید و پاسور بازی می‌کرد. این ریاکاری شنک را متحیر کرد: آخر چرا اکثر مردم جامعه می‌گویند بعضی کارها را قبول ندارند درصورتی‌که آشکارا هیچ مشکلی با انجام‌شدن آن‌ها ندارند؟

قضیهٔ توماس یعنی ابداع ویلیام آیزاک توماس جامعه‌شناس و همسرش دوروتی در ۱۹۲۸، می‌گوید: «اگر مردم موقعیت‌ها را واقعی قلمداد کنند، پیامدهای آن موقعیت به وقوع خواهد پیوست».

این مشکل فقط فرضی نیست. ما در واقع آن را در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ مشاهده کردیم. در نظرسنجی‌ای که قبل‌از کنوانسیون دموکرات‌ها انجام شد، اولانچ اینسایتس از رأی‌دهندگان دموکرات پرسید اگر انتخابات در آن روز برگزار شود، چه کسی را انتخاب می‌کنند. آن‌ها پاسخ دادند: (اول) جو بایدن، (دوم) برنی سندرز و (سوم) الیزابت وارن. بااین‌حال، وقتی از پاسخ‌دهندگان پرسیدند اگر می‌توانستند چوب جادویی را تکان دهند تا شخصی رئیس‌جمهور شود، چه کسی را انتخاب می‌کردند، پاسخ‌دهندگان الیزابت وارن را انتخاب کردند.

ما آن‌قدر اجتماعی هستیم که برای اجتناب از احساس بیگانگی، در برابر باورنکردن شواهد مقابل چشمان خود آسیب‌پذیر می‌شویم. از منظر بیولوژیک، ما در واقع برنامه‌ریزی شده‌ایم تا خودمان را با دیگران مقایسه کنیم و مانند آن‌ها رفتار کنیم، حتی اگر نخواهیم. این یکی از دلایلی است که ما به‌شدت در معرض توهمات جمعی هستیم و اگر می‌خواهیم در تله‌های سازگاری گرفتار نشویم، به درک عمیق‌تری از غرایز اجتماعی نیاز داریم که زیربنای این توهمات‌اند.

اگر بیکار باشید، هرچه مدت بیشتری بدون شغل بمانید، کمتر احتمال دارد شغل جدیدی پیدا کنید، چون کارفرمایان احتمالی با خود فکر می‌کنند چرا کارفرمای دیگری شما را استخدام نکرده است، حتماً مشکلی دارید.

به خودت اعتماد کن. خودت فکر کن. برای خودت عمل کن. برای خودت صحبت کن. خودت باش.

اگر یک بار خود را با جمع مطابقت دهید، یک بار کاری را انجام دهید فقط برای اینکه دیگران انجام می‌دهند، رخوت تمام اعصاب و قوای ظریف روحتان را می‌دزدد و به نمایش بیرونی و پوچی درونی می‌انجامد.

ما اغلب خود را مطابقت می‌دهیم، چون می‌ترسیم خجالت‌زده شویم. با تصور اینکه مسخره شویم یا ناتوان جلوه کنیم سطح استرسمان افزایش می‌یابد و زمانی که این اتفاق می‌افتد، بخش ترس مغز را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. ما با گیج و نامطمئن‌بودن خود تسلیم جمعیت می‌شویم، چون این کار استرسمان را از بین می‌برد. تسلیم نظر اکثریت شدن نیز بار مسئولیت شخصی ما را در قبال تصمیماتمان کمتر کرده و تحمل اشتباهات را آسان‌تر می‌کند. وقتی متوجه می‌شوید به‌تنهایی تصمیم می‌گیرید، احساس انزوا می‌کنید و مسئولیت شخصی می‌تواند ترسناک باشد. در واقع، اعمال ما چه درست باشند چه نادرست، اگر با دیگران انجامشان دهیم، همیشه احساس بهتری پیدا می‌کنیم.

نوع تعامل دقیق و ازراه‌دوری که در رسانه‌های اجتماعی رخ می‌دهد، زمینهٔ مناسبی ایجاد می‌کند برای قضاوت‌های فوری و انکار افراد در جایگاه انسان‌های کامل و پیچیده. وقتی تنها چیزی که از شخصی می‌توانید ببینید نظرات، عکس‌ها و چند کلیپ ویدیویی است، تمام هویت او در جعبهٔ کوچک مرتب و منظمی جمع می‌شود که با فیلترهای مجازی تزیین شده است. نتیجه‌اش این است که تصویر بسیار ساده‌شدهٔ فرد از هویت واقعی او جدا می‌شود، برای کسانی که قلدری می‌کنند بستری ایمن ایجاد می‌شود و آن‌ها را جسورتر می‌کند، حتی بااینکه بی‌رحمانه سپر دفاعی قربانیانشان را در هم می‌شکنند. همان‌طور که فیشر اشاره کرد، این‌گونه است که کل مردم «با اظهارنظری نادرست یا لغزش رفتاری تعریف می‌شوند».

برای کنترل واقعی توهمات جمعی، باید درک کنید چگونه آن‌ها شکل می‌گیرند و چگونه همگی در آن‌ها شریک می‌شویم. به بیان دقیق‌تر، عناصر سازندهٔ ماهیت اجتماعی ما، تقلید و مقایسه، می‌توانند ما را فریب دهند تا از هنجارهای قدیمی پیروی کنیم و نظر پرسروصداترین افراد در حاشیه را، مثل خانم سالت، با نظر اکثریت اشتباه بگیریم.