بریده‌هایی از کتاب درس‌های دیپلماسی

در دو دهۀ فعالیتم در‌مقام دیپلمات، هیچ‌گاه سیاست‌مداری را ندیدم که او را به بهانه‌ای مشروع برای نبود توانایی در فهم رفتارش فاسد یا دیوانه بنامم. اما درمقابل، متعصبانِ ملی‌گرایی را دیدم که جنگ به‌راه انداخته بودند، پاک‌سازی‌های نژادی را مدیریت و بر پلیس مخفی نظارت می‌کردند و در‌پی آن، پلیس هم شمار بسیار زیادی از مردم را تا مرز مرگ شکنجه کرده بود. بوروکرات‌های بی‌تحرک با کت‌وشلوارهایی خاکستری را دیدم که با شخصیت خاکستری‌شان همخوانی داشت. ایدئالیست‌هایی را دیدم که برای دیدگاه سیاسی خود سال‌ها در زندان به‌سر بردند. اما سیاست‌مداران موفق، تواناییِ برانگیختن احساسات اخلاقی و اجتماعی را دارند؛ خیلی بزرگ‌منشانه دست می‌دهند و شوخ‌طبع‌اند، میانه‌رویِ خود را با طرح اندیشه‌های خردمندانۀ نیمه‌درستی که آن‌ها را از‌لحاظ اخلاقی در میان امریکاییان خوشایند جلوه دهد ثابت می‌کنند.

حتی در قلبِ متمدن اروپای قدیم، پس از پنجاه ‌سال تجربۀ اغلب موفق در همکاری‌های چند ملیتی اتحادیۀ اروپا هرکسی که تنها تجربۀ خواندن روزنامۀ محلی پرتیراژی را داشته باشد، خواهد دانست که ساده‌ترین راه فرار سیاست‌مدار از چالشی مشروعیتی، ایجاد شرایطی بحران‌گونه است.

نسان‌ها تنها اندکی بیش از شمپانزه‌ها قادرند تا خشنودی‌شان را از منافع مشترک و درازمدت گروه خود، که به دستِ رهبران‌ تقویت شده است، ابراز کنند. جامعه‌شناسان با اندوه فراوان به ما آگاهی می‌دهند که رأی‌دهندگان هنوز هم با تکیه بر ارزیابی‌های ناشیانۀ رهبری چون قد، چهره و اعتمادبه‌نفسِ متصور خود انتخاب می‌کنند. شاخص اصلی مشروعیتِ رهبری هر انسان، ارادۀ او برای پاسداری از قلمرو گروه خود و گسترش آن و نیز جلوگیری از پادرمیانی خارجی‌ها در آن است. به‌همین‌سبب، سیاست‌مداران و روزنامه‌نگاران یونانی، در رویارویی با چالش‌های واقعی یا غیرواقعیِ تمامیت ارضی یونان، پیوسته پریشان‌خاطر می‌شوند. هنگامی‌که دولت ایالات متحده با چاپ نقشه‌ای که در آن به اشتباه شمال یونان به بخشی از خاک جمهوری مقدونیه پیوست شده بود به حاکمیت یونان توهین کرد، فضای سیاسی یونان به فعالیت‌های دیوانه‌وار نه برضد ایالات متحده که برضد رئیس‌جمهور وقت یونان دست زد. سیاست‌مداران مخالف، او را در پارلمان و تلویزیون به باد انتقاد گرفتند تا بیشترین امتیاز سیاسی را از کوتاهیِ محکمه‌پسندِ وی از آنِ خود کنند؛ غافل از اینکه او بیشترین تلاش‌ خود را در زمینۀ پاسداری از ارزش‌های ملی کشورش انجام داده بود.

موضوع تن‌ندادنِ ایالات متحده به خواست حقوق بین‌الملل، موجب می‌شود تا ضمانت اجرایی قوانین بین‌الملل در برخورد با سایر کشورها با دستاویزی سیاسی کم‌رنگ‌تر شود. ایالات متحده ناچار نیست برای حمایت از خدمۀ امریکایی دربند به کنوانسیون ژنو تن دهد، بلکه از تهدید گستردۀ نظامی همچون دست‌مایه‌ای برای تلافی بهره می‌گیرد و چنین تهدیدی در بسیاری از موارد کارگشاست. اما ایالات متحده با دستاویز به چنین ابزاری، متحمل هزینه‌های گزاف در قلمرو سیاست خارجی می‌شود.

یکی از هدف‌های اصلی دیپلماسیِ ایالات متحده یافتن راهکاری مناسب برای متقاعد‌کردن شرکای خارجی در پذیرش یک تهدید است تا از این راه به نقش امریکای ثروتمند در جهان مشروعیت بخشد

خیلی زود فهمیدم هدف رومانیایی‌ها از آزادی، پیش از هر چیز، آزادی از چیرگی روسیه بود که روی‌هم‌رفته، همۀ مردم آن را باور داشتند. سپس، آزادی به‌معنای نجات از دست دیکتاتوری نابخرد، که به حمایت بیگانه آلوده بود و از پس تأمین نیاز‌های ‌اولیه زندگی مردم هم برنمی‌آمد. سوم، آزادی به‌معنای مراقبت شدید از اقلیت آلمانی‌ها و مجارستانی‌های رومانی بود. دیگر معانیِ آزادی فقط با یافتن و ترغیب سیاست‌مداران و روشن‌فکران رومانیایی، که به گسترش آن ‌معانی علاقه دارند، طرح‌شدنی است.

دخالت خارجی‌ها در امور داخلیِ کشورِی در‌حالِ‌درگیری، به خشن‌ترین جناح در کشور کمک می‌کند. برای نمونه، در برابر حماس، که از دید قدرت‌ها منبع مشروعیت و مقاومت خشونت‌طلبانه به‌شمار می‌رود و از همه قدرتمندتر است، حریفان مهربان‌تر آن در برابرش به رقابت برمی‌خیزند.

نظر مساعد گروه‌ همتایان از قدرتمند‌ترین منابع مشروعیت است، چه برای بچه‌های پنج‌ساله‌ای باشد که بر‌پایۀ دسته‌ای از آزموده‌های محبت‌آمیز اما نسنجیده وارد زمین بازی می‌شوند و چه برای مقاماتِ برترِ سَرتاسی که دور میز کنفرانسی در کاخ سفید نشسته‌‌‌ و یا شبه‌نظامیان مسلمانی که در پناهگاهی در فلوجه پنهان شده‌اند.

یکی از اهداف بنیادین سیاست خارجی ایالات متحده، تقویت مشروعیتِ سیاست‌مداران قلمرو خارجی است؛ به‌گونه‌ای که از‌لحاظ داخلی از امنیت کافی برخوردار باشند تا از هزینه‌های سیاسی درخواست‌های امریکا بگذرند.

واکنش‌های میلر نیز حکایت از آن داشت که وی نیز می‌داند این جنگ اشتباه بزرگی بوده و هست. ولی زمانی که داده‌های فریب‌کارانۀ امریکا دربارۀ برنامه‌های تسلیحاتی عراق و رابطه‌اش با تروریست‌ها را در یونان مطرح می‌کرد، هیچ نشانی از نگرانی در وی دیده نمی‌شد. سرانجام، با ریزبینی در رفتارها و واکنش‌های میلر به این برآیند رسیدم که هدف وی فقط بازتاب تصویر وضعیت عادی برای واشینگتن است و بس.

پاپندرو مرد بسیار ساده و خوش‌‌خیالی بود، اما نمی‌توانستیم برای مدت زیادی او را دست بیندازیم. بی‌‌گمان او و کارشناسان همراهش ‌می‌فهمیدند، آنچه ما به‌عنوان سندی برای توجیه جنگ به آن‌ها ارائه داده‌ایم، مشتی چرند بیش نیست.