بریده‌هایی از کتاب مرداب روح

«خدایا، شوخی کوچکم با خودت را ببخش؛ من هم شوخی بزرگت با خودم را می‌بخشم.»

گناه ما این نیست که روان‌رنجور یا خودخواه هستیم؛ ما مقصریم چون با اینکه می‌دانیم روان‌رنجور یا خودخواه هستیم، شهامت یا اراده تغییر دادن خود را نداریم.

روان از افسردگی برای دریافت توجه ما استفاده می‌کند تا به ما نشان دهد چیزی در عمق ما غلط است. هنگامی که ارزش درمانی آن را بشناسیم و رشته آن را در هزارتوی درون‌مان دنبال کنیم، آنگاه افسردگی می‌تواند نوعی دوست به‌نظر آید. اگر ما توسط افسردگی آسیب نبینیم، نشانه آن است که روان ما مرده است. آسیب و رنج نشانه آن است که چیزی مهم و حیاتی هنوز در درون ما وجود دارد و در انتظار دعوت ماست تا به زندگی بازگردد. در هر حال مرداب‌گونه، وظیفه‌ای وجود دارد. ارزش نهادن به افسردگی، احترام گذاشتن به آن، سعی نکردن در تسکین و فرار از عذاب آن، شهامت زیادی می‌طلبد. دراعماق آن معنایی نهان وجود دارد که از خودآگاه جدا شده، اما هنوز زنده و پویاست. با اینکه افسردگی انرژی حیات را می‌فرساید، اما آن انرژی از میان نمی‌رود؛ بلکه در عمق دنیای درون جای می‌گیرد. مانند اورفیوس که به اعماق می‌رود تا با نیروهای پست و افسونگر مواجه شود، ما نیز مکلف‌ایم به عمق افسردگی رویم و بزرگ‌ترین گنج روح رابیابیم.

این دنیا زمانی به من تعلق پیدا می‌کند که دیگر به آن نچسبم. پادتن ترسِ از دست دادن دنیا، رها کردن آن است. پادتن تنهایی، در آغوش کشیدن تنهایی است. چنانکه در هومیوپاتی، بیماری توسط خوردن کمی از خود سم بهبود می‌یابد.

«من آنچه بر من روی داده است نیستم؛ من آن چیزی هستم که تصمیم می‌گیرم باشم»

«بهتر است عشق ورزیده باشیم و محبوب خود را از دست داده باشیم تا اینکه اصلا عشق نورزیده باشیم.»

معنا در رسیدن به مقصد نیست؛ بلکه در خود سفر است.

بسیاری از ما تحت‌تأثیر بار «افسردگی زنده» یا حتی «افسردگی خندان» هستیم. در این نوع افسردگی موفق می‌شویم به اندازه کافی خوب کار کنیم؛ اما روح بسیار گران‌باری را حمل می‌کنیم و هرگز سبک‌بالی را که بخشی از سفر است تجربه نمی‌کنیم. این نوع افسردگی که شایع است و اغلب تشخیص داده نمی‌شود، زندگی شخص را فرسایش می‌دهد. ما با داشتن احساس بی‌ارزشی و بی‌کفایتی در مقابل چالش‌های زندگی، درحقیقت با این نوع افسردگی همدست می‌شویم. وظیفه بی‌چون و چرای ما در این مرداب آن است که به اندازه کافی آگاه شویم تا تفاوت میان آنچه را که در گذشته بر ما روی داده است و آن کسی که در حال حاضر هستیم تشخیص دهیم. هیچ‌کس تا زمانی که اذعان نکند: «من آنچه بر من رفته است نیستم؛ من آنچه انتخاب می‌کنم هستم» از لحاظ روان‌شناسی پیشرفت نمی‌کند. چنین شخصی می‌تواند تشخیص دهد کمبودهای دوران کودکی ذاتی نیستند؛ بلکه نتیجه شرایطی خارج از کنترل کودک هستند. آنگاه می‌تواند انرژی زندگی را که قبلا مسدود شده است جاری سازد.

به عقیده پاسکال ما چیزی نیستیم مگر نی‌های شکننده و نازک که دنیای بی‌اعتنا می‌تواند به سادگی ما را بشکند و با وجود این ما نی‌های متفکری هستیم که می‌توانیم با جهان هستی متحد شویم و معجزه کنیم.

فقط اندوه می‌توانست او را برانگیزد تا با از خود بیگانگی‌اش مواجه شود

«هنگامی که به اندازه کافی رنج بردی و همانند این درختان افراشته ایستادی، آنگاه برف برای تو موهبتی چون تن‌پوش لطف و رحمت خدا خواهد بود.»

اما آن پرنده سیاه بزرگ آنجا نشسته است و با صدای ناهنجاری می‌خواند، آن هم درست زمانی که می‌خواهیم جشن بگیریم، آزاد باشیم و تحت‌تأثیر گذشته نباشیم. این پرنده می‌خواند؛ لحظه را می‌فرساید؛ همه چیز به گذشته می‌لغزد و گذشته با تمامی شرم همراهش بازمی‌گردد.

«به کدام سو بگریزم؛ دوزخ خود منم.»

«مرگ، مادر زیبایی است.»

رنج لازمه رشد و بلوغ روحی است. بدون رنجْ انسان، ناآگاه، نابالغ، وابسته، ضعیف و محدود می‌ماند.

اضطراب، بهای بلیط سفر زندگی است: بدون بلیط، سفری در کار نخواهد بود؛ بدون سفر، زندگی‌ای وجود نخواهد داشت. شاید از اضطراب تا جای ممکن بگریزیم؛ اما به این ترتیب فقط از زندگی خودمان می‌گریزیم.

بخش عمده زندگی ما را گریز از اضطرابی تشکیل می‌دهد که نتیجه ترس از تنهایی و بی‌دفاعی‌مان در برابر جهان هستی است.

هیچ‌کس تا زمانی که اذعان نکند: «من آنچه بر من رفته است نیستم؛ من آنچه انتخاب می‌کنم هستم» از لحاظ روان‌شناسی پیشرفت نمی‌کند.

تنهایی حالتی از زندگی بشر است؛ تجربه‌ای انسانی است که فرد را قادر می‌سازد انسانیت خود را حفظ کند، ادامه دهد و عمق بخشد... تلاش‌ها برای گریز یا غلبه بر تجربه تنهایی فقط می‌تواند به از خودبیگانگی منجر شود.

شهامت نتیجه عدم‌حضور ترس نیست؛ بلکه درک این موضوع است که برخی چیزها برای‌مان مهم‌تر از چیزی است که از آن می‌ترسیم.