بریده‌هایی از کتاب تاریخ جهانگشای جوینی (نسخه کامل)

و امام ّامه شمس‌الدّین محمّد بن احمد الذّهبی در تاریخ کبیر خود تاریخ‌الأسلام نسب مصنّف را تا فضل بن الرّبیع از قول امام ابوالفضل عبدالرّزّاق بن احمد الغوطی مورّخ مخصوص عطاملک بطریق ذیل نقل می‌کند:

چنگزخان بر عزیمت مراجعت با بارگاه برخاست و جماعتی که آنجا بودند روان می‌شدند و اوراق قرآن در میان قاذورات لگدکوب اقدام و قوایم گشته. درین حالت امیر امام جلال‌الدّین علیّ بن الحسن الرّندی که مقدّم و مقتدای سادات ماوراءالنّهر بود و در زهد و ورع مشارالیه روی بامام عالم رکن‌الدّین امام‌زاده که از افاضل علمای عالم بود طیب‌اللّه مرقدهما آورد و گفت مولانا چه حالتست، اینکه می‌بینم ببیداریست یارب یا به خواب، مولانا امام‌زاده گفت خاموش باش. باد بی‌نیازی خداوند است که می‌وزد

مرحوم قزوینی یک سال گذشته از شروع جنگهای بین‌المللی اول بدعوت آقای تقی‌زاده که در برلین سرپرست کمیته ایرانی آلمان بودند و روزنامه‌ای بنام کاوه بطرفداری از اتحاد اسلام و آلمان و اطریش و بدشمنی با روس و انگلیس منتشر می‌ساختند بهمراهی مرحوم حسینقلی خان نواب که به‌سمت سفارت ایران در آلمان انتخاب شده بود از پاریس به طرف آلمان حرکت کرد

در آخر عهد دولت او سکون و فراغت و امن و دعت بنهایت انجامیده بود و تمتّع و ترفّه به غایت کشیده و راه‌ها و فتنها ساکن شده. چنانک در منتهای مغرب و مبتدای مشرق اگر نفعی و سودی نشان دادندی بازرگانان روی بدان نهادندی و چون مغولان را مستقّر خود هیچ شهر نبودست و تجّار و آیندگان را پیش ایشان آمد شدی نبود ملبوس و مفروش نزدیک ایشان غلائی تمام داشت

هنوز سالی بیش از مدت اقامت مرحوم قزوینی در پاریس نگذشته بود که مشروطیت جوان ایران بر اثر دشمنی روسیه تزاری و اقدامات بلا رویه محمدعلی میرزا به‌حال وقفه افتاد و آزادیخواهان و مشروطه‌طلبان یا مقتول شدند و یا باین طرف و آن طرف گریختند.

تصحیح مقدمه قدیم شاهنامه، این دو مقاله را نگارنده در جلد دوم بیست مقاله از مقالات آن مرحوم در طهران بتاریخ ۱۳۱۳ شمسی بچاپ رسانده‌ام و از آن دو، رساله دوم با مختصر تغییراتی در کتاب هزاره فردوسی نیز بطبع رسیده است، ۶- رساله‌ای در شرح حال ممدوحین سعدی که در ضمن مجموعه‌ای از مقالات از دیگران بنام سعدی‌نامه در