بریده‌هایی از کتاب آموزش فن بیان

«کسی که می‌خواهد بیان خود را تغییر دهد، در درجه‌ی اول باید در طرز تفکرش تجدیدنظر نماید» تا با منطق محکم و سخنان بجا و زیبا، ارزش‌ها را به دیگران شناسانده و رسالت خویش را به نحو احسن اجرا نماید. آلات موسیقی را به سه دسته تقسیم کرده‌اند که عبارت‌اند از: بادی، کوبه‌ای و زهی؛ صدای انسان مجموعه‌ای از آن‌ها و کامل‌ترین ساز عالم هستی است. باید به خود ببالیم و قدر این نعمت را دانسته و از آن به بهترین شکل ممکن استفاده نماییم.

بادی، کوبه‌ای و زهی

چه زیبا گفته‌اند: «همانند یک فیلسوف فکر کن و مثل یک کودک بر زبان آور» .

بزرگ‌ترین مصیبت آن است که نه معلومات کافی برای حرف زدن داشته باشیم و نه شعور کافی برای خاموش ماندن.

مغز انسان تا زمانی‌که احساس نکند عادتش یک‌باره در حال تحول قرار گرفته، بسیار انعطاف‌پذیر است.

«اگر برای ارتکاب یک اشتباه، هزار دلیل بیاورید، مرتکب هزار و یک اشتباه شده‌اید» .

بین انتقاد و عیب‌جویی دیوار شکننده‌ای حائل است که اگر انتقاد باظرافت بیان نشود، نتیجه‌ی عکس دارد. عیب‌جویی، بهانه‌جویی و خرده‌گیری، جنبه‌ی منفی دارند و باعث موضع‌گیری شنونده می‌گردند.

اول درک کن، بعد درک شو.

«صداقت، بهترین سیاست است» .

واقعیت این است که مقدار زیادی از انرژی خود را صرف شک کردن به توانایی‌هایمان می‌کنیم. باید از موقعیت‌های اضطراب‌آور و غیرضروری اجتناب نموده و توان خود را برای کارهای مثبت، صرف و ذخیره نماییم

«گفتن از ناگفتنی‌ها مشکل است نیست این کار زبان، کار دل است»

در وجودتان، دو نیرو در کنار یکدیگر به‌سر می‌برند؛ یکی دستخوش احساسات قرار می‌گیرد و دیگری با مسائل برخورد منطقی دارد. زمانی‌که سعی می‌کنید سلیس و روشن سخن بگوئید ولی به‌علت اضطراب موفق نمی‌شوید، در اینجا احساسات، منطق شما را تحت‌الشعاع خود قرار داده است؛ گو اینکه ناکام می‌ماند، ولی تلاش می‌کند که بر کلامتان حاکم شود. پس همواره سعی کنید منطق خویش را فعال نگاه داشته و آن‌را ناظر بر اعمالتان بگمارید و مراقب باشید تا رفتار و کردارتان پیوسته مطیع واقعیات بماند. دیری نمی‌پاید که در طی این روند، آسیب‌ناپذیر می‌شوید.

در خلوت بکوشید بر نفس خود تسلّط یابید و فقط بر مبنای تصمیم‌های معقول و سنجیده رفتار کنید.

فریب ظاهر یا رفتار کسی را نخورید. این‌را بدانید که حتّی موجه‌ترین اشخاص نیز، ظرفیت محدودی دارند.

حرکات ضمن سخنرانی، بیش از همه به فعالیت موزون و هماهنگ دست، تغییر چهره و حرکت عضلات صورت، حالت و جابجایی شخص وابسته است. دقت کنید، بسیاری از پیام‌ها را حرکات منتقل می‌کنند؛ پس باید متناسب با کلام باشند. دست خود را تکان دهید؛ گاه لبخند بزنید، چهره در هم بکشید، بی‌اعتنا باشید و گاهی محکم بایستید. فقط با بازی کردن لب‌ها و چشم‌ها ده‌ها چهره متفاوت می‌توان خلق کرد.

ناطق باید مدام لحن و صدای خود را تغییر دهد. کسانی که از اوّل تا آخر صحبت خود، با یک تن صدا حرف می‌زنند، مخاطبان خود را کسل می‌کنند و انگیزه‌ی استماع و توجه آنان‌ را تضعیف می‌نمایند و چنانچه بایدوشاید، به اهداف و منظور نظر خویش نمی‌رسند.

همواره بدون شتاب‌زدگی، دقیق و موجز صحبت کنید و چنان روشن و گویا که شنونده برای درک مقصودتان، نیازمند تلاش بیش‌ازحد نباشد؛ برای وقت مخاطبتان ارزش قائل شوید. اگر با لحن شتاب‌زده با فرد یا افرادی صحبت کنیم، خواه‌ناخواه او را نیز به این وضعیت منفی سوق داده‌ایم. کمترین اشکال این است که میزان تمرکز و در پی آن، درک طرفین را پائین می‌آورد. بگذارید شنونده احساس آرامش کند و آزادانه حرف خود را بزند.

با شور و هیجان صحبت نمایید و از تأثیر صدای خود، کمال استفاده را ببرید. در این حالت لحن آهنگین بسیار مؤثر است؛ چراکه صدای یکنواخت و بدون زیروبم، درست همانند نواختن ساز در چند نُت محدود، کسالت‌آور می‌باشد. تمرین مستمر این مهارت، ناطق را قادر می‌سازد که موضوع را با حس‌وحال خودش بیان کند که طبعاً به زیبایی کلام می‌افزاید. اطمینان داشته باشید که این حالات پسندیده و مثبت، به شنوندگان نیز القا شده و به ارزش و احترام سخنران می‌افزاید؛ یادآور شود که شور و علاقه در گفتار، مسری است.

با شور و هیجان صحبت نمایید و از تأثیر صدای خود، کمال استفاده را ببرید. در این حالت لحن آهنگین بسیار مؤثر است؛ چراکه صدای یکنواخت و بدون زیروبم، درست همانند نواختن ساز در چند نُت محدود، کسالت‌آور می‌باشد. تمرین مستمر این مهارت، ناطق را قادر می‌سازد که موضوع را با حس‌وحال خودش بیان کند که طبعاً به زیبایی کلام می‌افزاید. اطمینان داشته باشید که این حالات پسندیده و مثبت، به شنوندگان نیز القا شده و به ارزش و احترام سخنران می‌افزاید؛ یادآور شود که شور و علاقه در گفتار، مسری است.

آرامش و خوش‌خلقی ظاهر و باطن سخنران، در جذب مخاطب، اشتیاق و تمرکز آنان برای استماع مطالب، تأثیر بسزایی دارد.