بریده‌هایی از کتاب آموزش فن بیان

عذرخواهی نشانه‌ی شجاعت است نه ضعف؛ پذیرفتن اشتباه نه‌تنها جو تدافعی و احساس گناه را از بین می‌برد، بلکه به حل مسائلی که معلول آن می‌باشند، نیز کمک می‌کند. رفتار نابجای خود و خصوصاً دیگران‌ را هرگز توجیه نکنید. به‌قول یکی از بزرگان، «اگر برای ارتکاب یک اشتباه، هزار دلیل بیاورید، مرتکب هزار و یک اشتباه شده‌اید» . اگر حق با شما نیست، فوراً قبول کنید و پوزش بخواهید؛ اگر افراد جامعه، فقط همین عبارت ساده را بپذیرند و به آن عمل کنند، اطمینان داشته باشید که حداقل نود درصد پرونده‌های انواع و اقسام اختلافات و دعواها بسته می‌شود! هیچ‌کس قادر نیست فوری به اشتباهش اعتراف کند، مگر افراد نادری که از بند غرور و خودپسندی رهایی یافته‌اند.

به فرموده حضرت علی (ع) : «نشانه‌ی عقل انسان، گفتار است.» و این محقق نمی‌شود، مگر آنکه در پشت هر کلمه‌ای، اندیشه‌ای نهفته باشد. به‌عبارت‌دیگر، «اول تفکر بعد سخن» .

کلاً انتقاد و نقد جنبه‌ی مثبت داشته و با هدف بهبود انجام کاری مطرح می‌شود. در درجه‌ی اول باید به انتقادپذیر بودن طرف مقابل توجه کرد. در صورت صلاحیت داشتن، با ایجاد جوی دوستانه و با حسن نیت، موضوع را در میان گذاشت. بهتر است پیش از انتقاد از دیگران، کمی هم در مورد اشتباهات خود، صحبت کنیم، تا به برقراری بیشتر جو حُسنِ نیت در فضای گفتگو کمک نماید. متأسفانه، بیشتر انتقادها به‌علت عدم شناخت از شنونده و ناآگاهی گوینده نه‌تنها فایده‌ای ندارد، بلکه گاه منجر به دلخوری، مشاجره و حتی نزاع می‌گردد و مشکلات را بیشتر می‌کند.

مهم‌ترین اصلی که برای کشف صدای صحیح و خوشایند به‌کار می‌بریم، اصل کمترین تنش و فشار است؛ یعنی تلاش کنیم با صرف حداقل انرژی و به طبیعی‌ترین وجه ممکن، صدای خویش را به‌کار گیریم.

گوته شاعر و ادیب معروف آلمانی رسماً اعتراف کرده بود: «من در مقابل حافظ، بسان تخته‌پاره‌ای هستم در مقابل کشتی» .

اگر حق با شما نیست، فوراً قبول کنید و پوزش بخواهید؛ اگر افراد جامعه، فقط همین عبارت ساده را بپذیرند و به آن عمل کنند، اطمینان داشته باشید که حداقل نود درصد پرونده‌های انواع و اقسام اختلافات و دعواها بسته می‌شود!

«صداقت، بهترین سیاست است»

به تجزیه‌وتحلیل شخصیت فرد یا افرادی بپردازید که شما را مشوّش می‌کنند. اگر این طرز تفکّر را در دستور کار و روند عملکرد روزمره‌ی خود قرار دهید، به‌تدریج این حالات منفی نیز، محو می‌شوند.

با اطمینان بدانید که پس از هر آزمون، قوی‌تر و مقاوم‌تر می‌شوید

به‌قول یکی از بزرگان، «اگر برای ارتکاب یک اشتباه، هزار دلیل بیاورید، مرتکب هزار و یک اشتباه شده‌اید» .

کلام، لباس اندیشه و فن بیان زیرمجموعه‌ای از آداب معاشرت است که در روابط اجتماعی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. صدای رسا، واضح، انعطاف‌پذیر و نافذ، دارایی گران‌بهایی است و شاخص شخصیت، منش، سواد، معلومات و بسیاری از نمادهای افراد می‌باشد.

هنگام سخنرانی نباید بیش‌ازحد به‌خود فشار بیاوریم، چراکه باعث خستگی شده و طبیعتاً به دستگاه صوتی لطمه می‌زند که نارسایی‌هایی مانند گرفتگی صدا و در مراحل بعدی تورّم حنجره را در پی دارد. اگر حس می‌کنید از لحاظ روحی و جسمی آمادگی حرف زدن ندارید، سکوت کنید. در صورت لزوم، صرفاً نکات مهم را بازگو نمایید. اگر با آدم پرحرفی سرکار دارید، اجازه ندهید وقتتان‌را تلف کند.

اگر در فاصله‌ی کمی از حضار بنشینید یا بایستید و چون مجسمه‌ای سرد، بی‌روح و بی‌حرکت سخن بگوئید و یا مطلبی را بخوانید، عملاً با زبان بی‌زبانی می‌گویید: «به‌من بی‌توجّه باشید، اعتنایی نکنید، هر کس به‌ کار خود بپردازد و در فکر مسائل شخصی‌اش باشد» .

به کلام خود، شکل تصویری بدهید. اگر به شما ده عکس و یک فیلم نشان داده شود، بیش از همه خاطره‌ی آن تصویر متحرک در ذهن شما نقش می‌بندد. کلاً انسان به چیزهای در حال جنبش بیشتر توجّه نموده و علاقه‌مندتر است. با حرکات هماهنگ، خود را نزد مخاطبین بهتر نشان دهید.

آرامش و خوش‌خلقی ظاهر و باطن سخنران، در جذب مخاطب، اشتیاق و تمرکز آنان برای استماع مطالب، تأثیر بسزایی دارد

آراسته بودن ناطق، همانند شروع سخنرانی با کلمات و جملات دل‌نشین، بسیار مطلوب بوده و فضای مجلس را تلطیف می‌کند

قاطعیت همراه با آرامش و متانت، مؤثرتر است. خوش‌رویی، افتادگی و رعایت ادب در صحبت کردن، لطمه‌ای به عقاید و برداشت‌های فردی نمی‌زند.

لازم است که گفتارتان همواره تحت اختیار اراده‌ی شما باشد. هیچ‌گاه اجازه ندهید که هیاهو، شوخی‌های بی‌جا یا هر نوع ناهنجاری دیگر، کوچک‌ترین خللی در منش و رفتارتان پدید آورد.

در هر حالتی بر خود مسلط باشید. معمولاً یک انسان ‌را برحسب بردباری و توان تحملش در مقابل مصائب و ناملایمات ارزیابی می‌کنند. فردی که عصبانی می‌شود، یعنی اینکه دیگر کاسه‌ی صبرش لبریز و یا تحملش طاق شده است. این حالت نشانه‌ی ضعف بوده و شخصیت او زیر سؤال می‌رود.

برای شناخت نسبی افراد، باید به چند خصیصه توجه کرد: الف- ارزش اولی: باید این‌را دریابید که بالاترین انگیزه و علاقه‌ی طرف مقابل در زندگی چیست؛ پول؟ سلامتی؟ خانواده، کسب علم؟ و... ب- نحوه‌ی گذراندن اوقات فراغت. ج- با چه کسانی نشست‌وبرخاست می‌کند، یا محشور است. به‌قول شاعر: تو اول بگو با که همزیستی من آنگه بگویم تو خود کیستی با کمی تأمل و تحقیق به‌سادگی می‌توانیم جواب‌ها را پیدا کنیم. به‌جرئت می‌توانم ادعا کنم که اگر بررسی این سه عامل، اندیشمندانه صورت پذیرد، حدود هفتاد درصد شناخت پیدا کرده‌ایم.