بریده‌هایی از کتاب تفسیر نمونه (جلد اول)

این آزادی و اختیار که خدا به انسان‌ها داده نیز وسیله‌ای است برای آزمودن و تکامل آنها.

از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله نقل شد: أَیما مُسْلِمٍ قَرَأَ فاتِحَةَ الْکتابِ أُعْطِی مِنَ الأَجْرِ کأَنَّما قَرَأَ ثُلُثَی الْقُرْآنِ وَ أُعْطِی مِنَ الأَجْرِ کأَنَّما تَصَدَّقَ عَلی کلِّ مُؤمِنٍ وَ مُؤمِنَة: «هر مسلمانی سوره حمد را بخواند پاداش او به اندازه کسی است که دو سوم قرآن را خوانده است (و طبق نقل دیگری پاداش کسی است که تمام قرآن را خوانده باشد) و گوئی برای هر فردی از مردان و زنان مومن هدیه‌ای فرستاده است» .

هُوَ اللّهُ الَّذی لا إِلهَ إِلاّ هُوَ الْمَلِک الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤمِنُ الْمُهَیمِنُ الْعَزیزُ الْجَبّارُ الْمُتَکبِّر: «او اللّه است که معبودی جز وی نیست، او حاکم مطلق است، منزه از ناپاکی‌ها، از هر گونه ظلم و بیدادگری، ایمنی بخش، نگاهبان همه چیز، توانا و شکست ناپذیر، قاهر بر همه موجودات و با عظمت»

«أَلاإِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهاءُ وَ لکنْ لایعْلَمُونَ» . آیا این سفاهت نیست که انسان خط زندگی خود را مشخص نکند و در میان هر گروهی به رنگ آن گروه در آید و به جای تمرکز و وحدت شخصیت، دوگانگی و چند گانگی را پذیرا گردد، استعداد و نیروی خود را در طریق شیطنت و توطئه و تخریب به کار گیرد، و در عین حال خود را عاقل بشمرد؟! * * *

ثواب‌ها، فضیلت‌ها و پاداش‌های مهمی که برای تلاوت قرآن، یا سوره‌ها و آیات خاصی نقل شده هرگز مفهومش این نیست که انسان آنها را به صورت اوراد بخواند و تنها به گردش زبان قناعت کند. بلکه خواندن قرآن برای فهمیدن، و فهمیدن برای اندیشیدن، و اندیشیدن برای عمل است. اتفاقاً هر فضیلتی درباره سوره‌ای یا آیه‌ای ذکر شده تناسب بسیار زیادی با محتوای آن سوره یا آیه دارد.

مرحوم «طبرسی» در «مجمع البیان» از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله چنین نقل می‌کند که پرسیدند: أَیُّ سُورَةِ الْقُرْآنِ أَفْضَلُ؟ قالَ: أَلْبَقَرَةُ، قِیلَ أَیُّ آیةِ الْبَقَرَةِ أَفْضَلُ؟ قالَ آیةُ الْکرْسِیّ: «کدام یک از سوره‌های قرآن از همه برتر است؟ فرمود: سوره «بقره» ، عرض کردند: کدام آیه از آیات سوره بقره افضل است؟ فرمود: آیة الکرسی» .

در «روم» نیز خدایان متعدد رواج داشت، و بازار شرک و تعدد خدایان و ارباب انواع شاید از همه جا داغ‌تر بود. آنها مجموع خدایان را به دو دسته تقسیم می‌کردند: خدایان خانوادگی و خدایان حکومت، که مردم زیاد به آنها علاقه نشان نمی‌دادند (؛ چرا که دل خوشی از حکومتشان نداشتند!) . عده این خدایان فوق العاده زیاد بود، زیرا هر یک از این خدایان یک پست مخصوص داشت، و در امور محدودی مداخله می‌کرد، تا آنجا که «دَرِ خانه» دارای خدای مخصوص بود! بلکه پاشنه و آستانه خانه نیز هر یک ربّ النوعی داشتند! به گفته یکی از مورخان جای تعجب نیست که رومی‌ها ۳۰ هزار خدا داشته باشند، آن چنان که یکی از بزرگان آنها به شوخی گفته بود: تعداد خدایان کشور ما به حدی است که در معابر و محافل فراوان‌تر از افراد ملت می‌باشند!

هنگامی که کارها را با تکیه بر قدرت خداوند آغاز می‌کنیم ـ خداوندی که قدرتش مافوق همه قدرت‌ها است ـ سبب می‌شود از نظر روانی نیرو و توان بیشتری در خود احساس کنیم، مطمئن‌تر باشیم، بیشتر کوشش کنیم، از عظمت مشکلات نهراسیم و مأیوس نشویم، و ضمناً نیت و عملمان را پاک‌تر و خالص‌تر کنیم.

قرآن رشته برادری را میان مسلمانان به قدری مستحکم می‌داند که حتی بعد از ریختن خون ناحق باز برقرار است، لذا برای تحریک عواطف اولیای مقتول، آنها را برادران قاتل معرفی می‌کند و آنان را با این تعبیر به عفو و مدارا تشویق می‌کند، و این عجیب و جالب است. البته این در مورد کسانی است که بر اثر هیجان احساسات و خشم و مانند آن دست به چنین گناه عظیمی زده‌اند و از کار خود نیز پشیمانند، اما جنایتکارانی که به جنایت خود افتخار می‌کنند و از آن ندامت و پشیمانی ندارند نه شایسته نام برادرند و نه مستحق عفو و گذشت!.

: قرآن رشته برادری را میان مسلمانان به قدری مستحکم می‌داند که حتی بعد از ریختن خون ناحق باز برقرار است، لذا برای تحریک عواطف اولیای مقتول، آنها را برادران قاتل معرفی می‌کند و آنان را با این تعبیر به عفو و مدارا تشویق می‌کند، و این عجیب و جالب است.

سخن گفتن خداوند با بندگان، مفهومش این نیست که خدا زبان دارد و جسم است بلکه او با قدرت بی‌پایانش امواج صوتی را در فضا می‌آفریند به گونه‌ای که قابل درک و شنیدن باشد (همان گونه که در وادی طور با موسی علیه‌السلام سخن گفت) و یا از طریق الهام و با زبان دل با بندگان خاصش سخن می‌گوید.

قرآن مجید در موارد بسیاری پیروی و تعصب کورکورانه از نیاکان را شدیداً مذمت کرده است و این منطق را که انسان چشم و گوش بسته از پدران خود پیروی کند، کاملاً مردود می‌شناسد.

جمله «إِنَّهُ لَکمْ عَدُوٌّ مُبینٌ» که متجاوز از ده بار در قرآن مجید به دنبال نام شیطان آمده است برای این است که تمام نیروهای انسان را برای مبارزه با این دشمن بزرگ و آشکار بسیج کند.

در احادیث متعددی از امام صادق علیه‌السلام در تفسیر این آیه نقل شده که «مقصود از: «صِبْغَةَ اللّه» آئین پاک اسلام است» .

گروهی تمام اصرارشان بر ادای الفاظ و حروف از مخارج آن است آنها دائماً در فکر وقف و وصل و حروف یرملون و شدّ و مدّند و کمترین اهمیتی به محتوا و معنی نمی‌دهند، چه رسد به عمل کردن به آن، به گفته قرآن اینها همانند حیوانی هستند که کتاب‌هائی بر او حمل شده باشد (کمَثَلِ الْحِمارِ یحْمِلُ أَسْفاراً) .

در عصر و زمان ما گروهی از متعصبین نادان و خشک و دور از منطق، از وهابیان به بهانه احیای توحید، سعی در تخریب پاره‌ای از مساجد و ساختمان‌هائی که بر قبور بزرگان اسلام و صلحاء شده، و همیشه مرکز یاد خدا است، دارند، و عجیب‌تر این که: این ستمگران بی منطق، اعمال خود را تحت عنوان مبارزه با شرک، انجام می‌دهند و در این راه مرتکب انواع گناهان و کبائر می‌شوند. در حالی که اگر فرضاً کار خلافی در یکی از این مراکز مقدس انجام شود باید جلو آن را گرفت نه این که: این خانه‌های توحید را به تخریب کشاند، که این کار همانند کار مشرکان جاهلیت است.

«بارِئ» به معنی خالق است و در اصل، به معنی جدا کردن چیزی از چیز دیگر می‌باشد، چرا که آفریدگار، مخلوقات خود را از مواد اصلی و نیز از یکدیگر جدا می‌کند.

قرآن، می‌خواهد به یهودیان بگوید: من که نسبت به شما این مقدار لطف کردم و شما را از آن وحشت و اضطراب رهائی بخشیدم، چرا با پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله (فرستاده من) و دستورات او مخالفت می‌ورزید؟

قُلْ یا عِبادِی الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لاتَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ إِنَّ اللّهَ یغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً: «ای کسانی که از حریم بندگی سرباز زده‌اید از رحمت خدا مأیوس نشوید، خداوند همه گناهان را می‌آمرزد»

جالب این که «راغب» در کتاب «مفردات» در معنی صراط می‌گوید: «صراط» راه مستقیم است، بنابراین مستقیم بودن در مفهوم صراط افتاده، و ذکر آن به صورت توصیف، برای تأکید هر چه بیشتر روی این مسأله است.