بریده‌هایی از کتاب تفسیر نمونه (جلد اول)

فی المثل هنگامی که حادثه مهمی در زندگی ما رخ می‌دهد، و باید با تمام توان در برابر آن به پاخیزیم، در یک لحظه کوتاه، فرمانی هماهنگ به تمام ارگان‌های بدن ما ـ به صورت ناآگاه ـ صادر می‌شود، بلافاصله، ضربان قلب بالا می‌رود، تنفس شدید می‌شود، تمام نیروهای بدن بسیج می‌گردند، مواد غذائی و اکسیژن هوا از طریق خون به طور فراوان به تمام سلول‌ها می‌رسند، اعصاب آماده کار، و عضلات آماده حرکت بیشتر می‌شوند، نیروی تحمل انسان بالا می‌رود، احساس درد کمتر می‌شود، خواب از چشم می‌پرد، خستگی از اعضاء فرار می‌کند، احساس گرسنگی به کلّی فراموش می‌شود. چه کسی این هماهنگی عجیب را در این لحظه حساس، با این سرعت، در میان تمام ذرات وجود انسان، ایجاد می‌کند؟ آیا این پرورش جز از ناحیه خداوند عالم و قادر ممکن است؟!

گاهی بشر را نیز عملاً ربّ خود قرار می‌دادند، چنان که قرآن در نکوهش مردمی که احبار (دانشمندان یهود) و رهبانان (مردان و زنان تارک دنیا) را ارباب خود می‌دانستند می‌گوید: اتَّخَذُوا أَحْبارَهُمْ وَ رُهْبانَهُمْ أَرْباباً مِنْ دُونِ اللّه: «آنها احبار و رهبان‌هایشان را ارباب به جای خدا می‌دانستند» .

مطالعه تاریخ ادیان و مذاهب نشان می‌دهد: منحرفان از خط توحید راستین، همواره برای این جهان ربّ النوع‌هائی قائل بودند، سرچشمه این تفکر غلط این بوده که گمان می‌کردند هر یک از انواع موجودات نیاز به ربّ النوع مستقلی دارد که آن نوع را تربیت و رهبری کند، گویا خدا را کافی برای تربیت این انواع نمی‌دانستند!.

: إِنَّ عِنْدَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ مَنْزِلَةً لاتُنالُ إِلاّ بِمَسْأَلَة: «در نزد خداوند مقاماتی است که بدون دعا کسی به آن نمی‌رسد» !.

در حدیث معروفی، پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله اسلام می‌فرماید: صُومُوا تَصِحُّوا: «روزه بگیرید، سالم می‌شوید» .

از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله پرسیدند: چه کنیم شیطان از ما دور شود؟ فرمود: الصَّوْمُ یسَوِّدُ وَجْهَهُ، وَ الصَّدَقَةُ تَکسِرُ ظَهْرَهُ، وَ الْحُبُّ فِی اللّهِ وَ الْمُواظَبَةُ عَلَی الْعَمَلِ الصّالِحِ یقْطَعُ دابِرَهُ، وَ الإِسْتِغْفارُ یقْطَعُ وَتِینَهُ: «روزه روی شیطان را سیاه می‌کند، و انفاق در راه خدا پشت او را می‌شکند، و دوست داشتن به خاطر خدا، و مواظبت بر عمل صالح دنباله او را قطع می‌کند، و استغفار رگ قلب او را می‌برد» !.

در حدیثی از امام باقر علیه‌السلام می‌خوانیم: مَنْ عَدَلَ فِی وَصِیتِهِ کانَ کمَنْ تَصَدَّقَ بِها فِی حَیاتِهِ وَ مَنْ جارَ فِی وَصِیتِهِ لَقِی اللّهَ عَزَّوَجَلَّ یوْمَ الْقِیامَةِ وَ هُوَ عَنْهُ مُعْرِضٌ!: «کسی که در وصیتش عدالت را رعایت کند، همانند آن است که همان اموال را در حیات خود در راه خدا داده باشد، و کسی که در وصیتش تعدّی کند، نظر لطف پروردگار در قیامت از او بر گرفته خواهد شد» ! تعدّی، جور و ضرار در وصیت آن است که انسان بیش از ثلث وصیت کند، و ورثه را از حق مشروعشان باز دارد، و یا این که تبعیضات ناروائی به خاطر حبّ و بغض‌های بی‌دلیل انجام دهد، حتی در بعضی از موارد که ورثه سخت نیازمندند دستور داده شده وصیت به ثلث هم نکنند، و آن را به یک چهارم و یک پنجم تقلیل دهند.

اسلام قصاص را در صورت عدم رضایت اولیای مقتول، و دیه را به هنگام رضایت طرفین قرار داد.

مسلمانان موظفند سه برنامه را در مورد همه انجام دهند، خواه طرف مقابل، مسلمان باشد یا کافر، نیکوکار باشد یا بدکار، و آن سه عبارتند از: وفای به عهد، ادای امانت و احترام به پدر و مادر.

نصارا به هنگام عبادت رو به سوی شرق و یهود رو به سوی غرب کرده، عبادات خود را انجام می‌دادند، اما خدا کعبه را برای مسلمین قبله قرار داد که در طرف جنوب بود و حد وسط میان آن دو محسوب می‌شد.

خدا در قیامت با بعضی از مجرمان و کافران نیز سخن می‌گوید، مانند: قالَ اخْسَؤا فیها وَ لاتُکلِّمُونِ: «بروید و گم شوید در آتش دوزخ و دیگر با من سخن مگوئید» .

مفهوم آیات، در هیچ مورد اختصاص به شأن نزول ندارد، در حقیقت شأن نزول‌ها وسیله‌ای هستند برای بیان احکام کلی و عمومی که خود یکی از مصداق‌های آن محسوب می‌شوند.

خوراک خوک نوعاً از کثافات و گاهی از فضولات خودش است و از سوی دیگر برای همه روشن شده که گوشت این حیوان پلید دارای دو نوع انگل خطرناک به نام کرم «تریشین» و یک نوع «کرم کدو» است، باز هم در استفاده از گوشت آن اصرار می‌ورزند. تنها کرم «تریشین» کافی است که در یک ماه ۱۵ هزار تخم‌ریزی کند و در انسان سبب پیدایش امراض گوناگونی مانند کم خونی، سرگیجه، تب‌های مخصوص اسهال، دردهای رماتیسمی، کشش اعصاب، خارش داخل بدن، تراکم پیه‌ها، کوفتگی و خستگی، سختی عمل جویدن و بلعیدن غذا و تنفس و غیره گردد. در یک کیلو گوشت خوک، ممکن است ۴۰۰ میلیون نوزاد کرم «تریشین» باشد و شاید همین امور سبب شد که چند سال قبل، در قسمتی از کشور «روسیه» خوردن گوشت خوک ممنوع اعلام شود.

به مردم عادی می‌گوید: بخورید و از گام‌های شیطان پیروی نکنید، ولی به مومنان در آیه مورد بحث می‌گوید: «بخورید و شکر خدا را به جا آورید» یعنی تنها به عدم سوء استفاده از این نعمت‌ها قناعت نمی‌کند، بلکه حسن استفاده را نیز شرط می‌شمرد. در حقیقت از مردم عادی تنها انتظار می‌رود گناه نکنند ولی از افراد با ایمان انتظار دارد این نعمت‌ها را در بهترین راه مصرف کنند.

تقلیدی که خلق را بر باد می‌دهد، همین: تقلید نادان از نادان است که «ای دو صد لعنت بر این تقلید باد» !.

فَهَبْنِی صَبَرْتُ عَلی عَذابِک فَکیفَ أَصْبِرُ عَلی فِراقِک!: «گیرم که بر عذاب تو صبر کنم اما با فراق و دوری تو چکنم» ؟

«صبر» هرگز به معنی تحمل بدبختی‌ها و تن دادن به ذلت و تسلیم در برابر عوامل شکست نیست، بلکه صبر و شکیبائی به معنی پایداری و استقامت در برابر هر مشکل و هر حادثه است. لذا بسیاری از علمای اخلاق برای «صبر» سه شاخه ذکر کرده‌اند: صبر بر اطاعت، یعنی مقاومت در برابر مشکلاتی که در راه طاعت وجود دارد. صبر بر معصیت، یعنی ایستادگی در برابر انگیزه‌های گناه و شهوات سرکش و طغیانگر. و صبر بر مصیبت، یعنی پایداری در برابر حوادث ناگوار و عدم خود باختگی و شکست روحی و ترک جزع و فزع. کمتر موضوعی را می‌توان در قرآن یافت که مانند «صبر» تکرار و مورد تأکید قرار گرفته باشد، در قرآن مجید حدود هفتاد مورد از «صبر» ، سخن به میان آمده که بیش از ده مورد از آن به شخص پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله اختصاص دارد.

«حَنِیف» از ماده «حنف» (بر وزن هدف) به معنی تمایل پیدا کردن از گمراهی به درستی و راستی است، در حالی که «جنف» ، عکس آن است، یعنی از راستی به کجی گرائیدن.

قرآن کراراً در آیات مختلف اشاره می‌کند که همه پیامبران خدا یک هدف را تعقیب می‌کرده‌اند و هیچ گونه جدائی در میان آنها نیست؛ زیرا همه از یک منبع، وحی و الهام دریافت می‌داشته‌اند، لذا به مسلمانان توصیه می‌کند، به تمام پیغمبران الهی یکسان احترام بگذارند.

قرآن با نقل وصیت ابراهیم علیه‌السلام گویا می‌خواهد این حقیقت را بازگو کند که شما انسان‌ها تنها مسئول امروز فرزندانتان نیستید، مسئول آینده آنها نیز می‌باشید تنها به هنگام چشم بستن از جهان نگران زندگی مادی فرزندانتان بعد از مرگتان نباشید، به فکر زندگی معنوی آنها نیز باشید. نه تنها ابراهیم علیه‌السلام چنین وصیتی کرد که فرزندزاده‌اش یعقوب علیه‌السلام نیز همین روش را از نیای خود ابراهیم علیه‌السلام اقتباس نمود و در بازپسین دم عمر، به فرزندانش گوشزد کرد، رمز پیروزی، موفقیت و سعادت در یک جمله کوتاه (تسلیم در برابر حق) خلاصه می‌شود.