بریده‌هایی از کتاب مرگ تخصص

مردمی که می‌خواهند بر خود حکومت کنند، باید خود را به سلاح دانش تجهیز کنند. جیمز مدیسون

در عین حال، صرف‌نظر از اینکه اختلاف‌نظر دربارهٔ علم باشد یا سیاست، همگی یک ویژگی مشترک دارند: بسیار خودمدار و با زودرنجی بسیار اصرار می‌کنند باید همهٔ عقاید درست انگاشته شوند. آمریکایی‌ها دیگر قادر نیستند تفاوت میان «اشتباه می‌کنی» و «احمق هستی» را بفهمند. از نظر آن‌ها مخالفت کردن یعنی بی‌احترامی کردن و اگر نپذیرید دیدگاه‌های همهٔ افراد، هرقدر هم عجیب و نامعقول باشند، ارزش بررسی دارد، می‌گویند فلانی چقدر کوته‌فکر است.

منظور از سوگیری تأییدی این است که انسان گرایش دارد به‌دنبال اطلاعات مؤید باورهایش باشد، فقط واقعیت‌هایی را بپذیرد که تبیین‌های مدنظرش را تقویت می‌کنند، و از داده‌هایی چشم‌پوشی کند که دانسته‌های پیشینش را خدشه‌دار می‌سازند.

در واقع، نمی‌توانیم بدون پذیرش محدودیت دانش و بدون اعتماد به تخصص دیگران زندگی کنیم. گاهی در برابر این نتیجه‌گیری مقاومت می‌کنیم، زیرا احساس استقلال و خودمختاری‌مان را تضعیف می‌کند. دوست داریم این‌طور فکر کنیم که خودمان می‌توانیم در همهٔ امور تصمیم بگیریم و این‌طور می‌شود که از هرکسی که حرف‌مان را تصحیح کند یا اشتباه‌مان را گوشزد کند یا چیزی را که بلد نیستیم یادمان بدهد، بیزاری می‌جوییم.

مشکل اصلی ارتباط فوری، همین فوری بودن است. به‌لطف اینترنت، در وضعیت تاریخی جدیدی هستیم که هرکس می‌تواند با خیلی‌ها ارتباط برقرار کند، ولی شاید بلافاصله صحبت کردن با دیگران چندان کار درستی نباشد.

«حتی اگر ما عمداً ارتباط با مخالفان خود را مسدود نکنیم، فیس‌بوک خوراک خبری را چنان تنظیم می‌کند که بیشتر همان چیزهایی را ببینیم که «لایک» می‌کنیم. چه‌چیزی را «لایک» می‌کنیم؟ افراد و محتواهایی را که با ما هم‌رأی و سازگارند.»‌

معلوم می‌شود علت دقیق‌ترِ اینکه چرا افراد ضعیف و بی‌مهارت خود را دست‌بالا می‌گیرند، این است که از توانایی خاصی به‌نام «فراشناخت» بی‌بهره‌اند. کسی که این توانایی را دارد، می‌تواند متوجه کاری که انجام می‌دهد، بشود و سپس پی ببرد که اشتباه می‌کند و در نتیجه در آن کار توانمند نیست.

اما علت نگارش کتاب پیش‌ِرویتان این است که نگرانم. امروز دیگر خبری از آن بحث‌های اصولی و آگاهانه نیست. اکنون سطح دانش یک آمریکاییِ متوسط چنان پایین است که کف «بی‌اطلاعی» را شکانده، از سطح «اطلاعات غلط» هم پایین‌تر رفته، و دارد به قعر «دفاع پرخاشگرانه از اشتباه» سقوط می‌کند. مردم نه‌تنها باورهای ابلهانه دارند، بلکه به‌جای رها کردن آن باورها، در برابر یادگیری مقاومت می‌کنند.

«قانون پامر» شده که می‌گوید اینترنت فقط می‌تواند ذهنی را که «هیچ» عقیده‌ای ندارد، تغییر دهد و البته آن را به ذهنی تبدیل می‌کند که عقیده‌اش «نادرست» است.

آنچه نمی‌دانی به تو آسیبی نمی‌رساند، آنچه می‌دانی ولی حقیقت ندارد، به تو آسیب می‌زند.

ما در این پژوهش از پاسخ‌دهندگان پرسیدیم آیا با فلان و بهمان مفهوم در فیزیک، زیست‌شناسی، سیاست و جغرافیا آشنا هستند یا خیر. بسیاری گفتند با اصطلاحات واقعی و اصیلی مثل فوتون یا نیروی مرکزگرا آشنا هستند. ولی جالب اینکه اذعان می‌کردند با بعضی از مفاهیم کاملاً ساختگی هم آشنا هستند، مانند «صفحات پارالاکس»، «اولترا لیپید» و «کولارین». در یک پژوهش، تقریباً ۹۰ درصد افراد ادعا کردند دست‌کم یکی از نُه مفهوم کاملاً ساختگی ما را می‌شناسند.

آمریکایی‌ها صرف‌نظر از دیدگاه سیاسی‌شان عقیده‌ای راسخ دربارهٔ تک‌تک مسائل روزمره ندارند، به‌ویژه وقتی موضوع پیچیده یا مبهم باشد. مردم به سرنخ‌ها تکیه می‌کنند - اگر سیاست‌مداری که دوستش دارند، طرف‌دار یک لایحه باشد، به‌احتمال زیاد آن‌ها هم فکر می‌کنند آن لایحه فکر بکری است، و برعکس.

«سرسام‌آورترین جنبهٔ رژهٔ مردم آمریکا به‌سوی جهل، نه بی‌دانشی، بلکه بی‌اطلاعی از بی‌دانشی است.»

آن نوع شک‌گرایی که از آن دفاع می‌کنم، فقط معادل است با: ۱. وقتی متخصصان بر سر چیزی توافق دارند، نمی‌توان به دیدگاه مخالف یقین داشت؛ ۲. وقتی متخصصان بر سر چیزی توافق ندارند، غیرمتخصص نمی‌تواند دربارهٔ هیچ دیدگاهی یقین داشته باشد؛ ۳. وقتی همهٔ آن‌ها معتقدند دلیل مناسبی برای باور ایجابی در دست نیست، غیرمتخصص حق دارد قضاوت خود را تعلیق کند.

ایزاک آسیموف، نویسندهٔ فقید داستان‌های علمی‌تخیلی (و استاد بیوشیمی) می‌گوید شاید کسانی که در به وجود آمدن بزرگ‌ترین پیشرفت‌های علمی نقش داشتند، به‌جای اینکه در آن لحظات گفته باشند «یافتم!»، گفته‌اند: «چه بامزه!»

یکی از خطاهای رایج متخصصان این است که تصور می‌کنند چون در بعضی مسائل از بیشتر مردم آگاه‌ترند، در همهٔ مسائل از همهٔ مردم آگاه‌ترند. آن‌ها دانش تخصصی خود را مدرکی برای قضاوت دربارهٔ هرچیز و هرکس تلقی می‌کنند.

در پرونده‌ای پرماجرا، پزشکی بریتانیایی به‌نام اندرو ویکفیلد تحلیل بحث‌برانگیزی دربارهٔ ارتباط واکسن و اوتیسم منتشر کرد که در نهایت به ابطال پروانهٔ پزشکی‌اش در سال ۲۰۱۰ انجامید. مقام‌های پزشکی بریتانیا گفتند علت ابطال پروانهٔ او استدلالش به‌سود نظری بحث‌برانگیز نبوده، بلکه علتش آن بوده که برای اعلام این نظر بسیاری از قواعد اولیهٔ رفتار صحیح علمی را زیر پا گذاشته است. «شورای پزشکی عمومی بریتانیا» به این نتیجه رسید که ویکفیلد «بدون دریافت مجوز اخلاق پژوهشی روی کودکان تحقیقات تهاجمی انجام داده و برخلاف منافع بالینی کودکان رفتار کرده است، و همچنین تضاد منافع مالی را افشا نکرده و در تخصیص بودجهٔ پژوهشی هم رفتار درستی نداشته است».‌( ۸ )

بدرفتاری آشکار زمانی رخ می‌دهد که محقق یا پژوهشگر نتایج را جعل کند یا وقتی که متخصص بالقوه دربارهٔ مدرک یا گواهی خود دروغ بگوید تا بتواند فعالیت کند. (دانشمندان برای اشاره به این نمونه‌ها از علامت اختصاری اف‌اف‌پی استفاده می‌کنند که سرواژهٔ کلمه‌های «جعل، تحریف یا سرقت ادبی» است).

متخصصی که تخصصش عمیق ولی محدود است، ممکن است در موضوعاتی که به رشتهٔ او ربط ندارند، فرقی با بقیهٔ مردم نداشته باشد. آموزش دیدن و مدرک داشتن در یک رشته، تضمین‌کنندهٔ تخصص در سایر رشته‌ها نیست.

ترکیب سرگرمی، اخبار، اظهارات کارشناسی، و مشارکت شهروندان آشفته‌بازاری می‌آفریند که به‌جای افزایش آگاهی مردم، بیشتر توهم آگاهی ایجاد می‌کند.