بریده‌هایی از کتاب بازگشت به رام الله

غریب کسی است که پیوندش با مکان‌ها و موقعیت‌ها نابود شده. در آنِ واحد، هم به آن‌ها دل‌بسته است و هم از آن‌ها فراری

اسرائیلی‌ها افسار امور را در دست دارند. آن‌ها هستند که به ما مجوز ورود به کشور خودمان را می‌دهند، مدارکمان را بررسی می‌کنند، برایمان پرونده تشکیل می‌دهند و ما را منتظر نگه می‌دارند. من مزر مخصوص خودم را می‌خواهم؛ مزری مخصوص به وطنم، فلسطین. آیا این عجیب نیست که غریبه‌ها نگران مرزهای کشور من باشند؟

با یک ترفند سادۀ زبانی می‌توان حقیقت را پنهان کرد: داستان خود را از «قسمت دوم» آن شروع کنید! بله و این کاری است که رابین به‌سادگی انجام داد و از صحبت دربارۀ «قسمت اول» داستان، امتناع کرد؛ یعنی حملۀ اسرائیل به فلسطین. کافی است داستان را از «قسمت دوم» آغاز کنید تا دنیا برعکس شود. داستان را از «قسمت دوم» شروع کنید تا تیرها و نیزه‌های سرخ‌پوستان، عامل اصلی جنایت شناخته شوند و تفنگ سفیدپوستان، قربانی اصلی. کافی است داستان خود را از «قسمت دوم» شروع کنید تا خشم سیاه‌پوستان علیه مرد سفیدپوست، عملی وحشیانه و خشونت‌بار تلقی شود! کافی است داستان خود را از «قسمت دوم» شروع کنید تا گاندی مسئول بدبختی‌های انگلیسی‌ها شناخته شود!

بالش، روز حسابرسی و قیامتی دائمی است؛ روز حسابرسی دائمی برای آن که هنوز زنده است و وجدانش بیدار؛ روز قیامتی زودهنگام که منتظر ورود نهایی ما به استراحتگاه ابدی‌مان نمی‌ماند. گناهان کوچک ما که هیچ قانونی به آن‌ها رسیدگی نمی‌کند و در حکم اسرار پنهان ماست، در تاریکی شب و در پرتو بالش‌هایی که هیچ رازی را مخفی نمی‌کنند و به دفاع از شخص خفته اهمیتی نمی‌دهند، منتشر می‌شوند.

بالش، روز حسابرسی و قیامتی دائمی است؛ روز حسابرسی دائمی برای آن که هنوز زنده است و وجدانش بیدار؛ روز قیامتی زودهنگام که منتظر ورود نهایی ما به استراحتگاه ابدی‌مان نمی‌ماند. گناهان کوچک ما که هیچ قانونی به آن‌ها رسیدگی نمی‌کند و در حکم اسرار پنهان ماست، در تاریکی شب و در پرتو بالش‌هایی که هیچ رازی را مخفی نمی‌کنند و به دفاع از شخص خفته اهمیتی نمی‌دهند، منتشر می‌شوند.

شهدا جزئی واقعی از تاریخ بشرند و خون آن‌ها تا ابد در رگ‌ها جاری است. شهدا مانند فیلم‌های کارتونی، توهم نیستند. آن‌ها جزء آثار والت دیزنی یا توهمات منفلوطی هم نیستند. حقیقت این است که هرچه با گذشت زمان، زندگان پیرتر می‌شوند، شهدا جوان‌تر می‌شوند و نامشان ماناتر.

از سال ۱۹۶۷ تمام کارهایی که انجام می‌دادیم، موقتی بود و همه منتظر بودیم تا تکلیف جنگ روشن شود؛ اما مسئلۀ جنگ تاکنون و بعد از گذشت سی سال هنوز روشن و مشخص نشده است. در جنگ ۱۹۴۸ بین عرب‌ها و اسرائیل، مردم «موقتی» به کشورهای همسایه پناهنده شدند. آن‌ها به امید اینکه چند ساعت بعد بازخواهند گشت، غذاهای خود را روی اجاق‌ها رها کردند و در چادرها و اردوگاه‌های ساخته‌شده از ورقه‌های فلزی که زندگی در آن‌ها دشوار بود، «موقتی» جای گرفتند.

یک اسرائیلی ممکن است با ما هم‌دردی کند؛ اما هرگز دربارۀ قضیۀ فلسطین کوتاه نمی‌آید. او ممکن است مانند برنده‌ها برای آدم شکست‌خورده دل‌سوزی کند یا ممکن است مانند دشمن با کسانی که با او مخالفت می‌کنند، بجنگد. در فلسطین این مطابقت تکمیل شد: فلسطین مال دشمن است. فلسطین مال ماست. قصه، قصۀ دشمن است و قصۀ ما.

تمام دنیا چه در جنگ و چه در صلح به فلسطینی‌ها فشار می‌آورند، در حالی که هیچ‌کس به اسرائیل فشار نمی‌آورد. ما برای مذاکره می‌رویم و از نخست‌وزیرشان می‌خواهیم که یک قدم برای فلسطین بردارد، اما قبول نمی‌کند. رنجیده‌خاطر می‌شویم و جلسه را ترک می‌کنیم و گلایه‌های خود را پیش همسرانمان و چند خبرنگاری که این مسئله به آن‌ها هیچ ربطی ندارد، می‌بریم؛ در حالی که نخست‌وزیر اسرائیل میز مذاکره را ترک می‌کند تا در سرزمین ما، بیت‌المقدس، بخوابد!

در تبعید غصه هرگز تمام نمی‌شود؛ بلکه دائم از سر گرفته می‌شود.