بریده‌هایی از کتاب تجربیات مدرسه سادبری‌ولی

فهمیدنش سخت نیست، اما پذیرشش خیلی سخت است که بهترین خدمتی که می‌توان در حق هرکسی در هر سنی کرد این است که سد راه مسیر کنجکاوی ذاتی و خلاقیتش نشویم، که بهترین آموزش شاید آموزشی باشد که حداقل مانع را برای کاوشِ آزاد ذهن ایجاد کند

سؤالمان این بود که یک مدرسه چگونه می‌تواند به بهترین وجه خلاقیت دانش‌آموزان را پرورش دهد. جواب به‌طور شگفت‌انگیزی ساده - و درعین‌حال پیچیده - بود. آدم‌ها یادگیرنده‌اند. آنها از بدو تولد در حال یادگیری‌اند! انسان‌ها ذاتاً کنجکاو و کوشا هستند. باورنکردنی است که یک نوزادِ خیلی ناتوان با ابتدایی‌ترین مهارت‌های ارتباطی به‌سرعت رشد می‌کند و می‌شود کودک نوپایی که حرف زدن و راه رفتن یاد می‌گیرد و جهان پیرامونش هر ماه به‌صورت تصاعدی وسیع می‌شود. آنها خلاق به دنیا می‌آیند. ابداً نیاز نیست کسی فرایند یادگیری را به یک نوزاد توضیح دهد، اینکه چگونه غلت بخورد یا بنشیند، چگونه با انگشت‌هایش کشف کند، بایستد، راه برود، اول در حد چند کلمه و بعد چند جمله حرف بزند و بعدها نظرات پیچیده و انتزاعی بسیاری را بیان کند. وقتی میل به یادگیری موضوعی داریم چگونه آن را یاد می‌گیریم؟ شیوهٔ نوزاد برای یادگیری دقیقاً همان‌طور است. آنها کشف می‌کنند، تقلید می‌کنند، تجربه می‌کنند و از طریق آزمون و خطا به دیدگاه‌های پیچیده‌تری می‌رسند.

ذات انسان به‌گونه‌ای است که جسارت خویش را امتحان می‌کند تا از کشف ناشناخته‌ها به هیجان بیاید و از حل مشکلات لذت ببرد.

امکان ندارد فقط با آدم‌ها درمورد خیر و شر، درست و غلط صحبت کرد و امید داشت این حرف‌ها روی کارهایشان اثر بگذارد. دلیلش ساده است: اگر جوان و بی‌تجربه باشند از این حرف‌های ناملموس خسته می‌شوند. شنوندگان مسن هم معمولاً عقایدشان جا افتاده است و صرفاً با حرف زدن نمی‌توان روی آنها اثر گذاشت. چالش اینجاست که مفهوم عدالتی را که موردپذیرش جامعه است چگونه به دانش‌آموزان آموزش بدهیم که آنها را فرهنگ‌پذیر بار بیاورد، علاقه‌شان را جلب کند، درگیرشان کند و روی رفتار آینده‌شان تأثیر بگذارد؟ پاسخ در دو کلمه نهفته است. از طریق تجربهٔ شخصی

من فکر می‌کنم چیزی که در دوران کودکی خیلی اهمیت دارد این است که موقع انجام هر کاری به آدم خوش بگذرد. این بخشی از فرایند رشد است. گمان می‌کنم بچه‌ها موقع بازی مفاهیمی را تجربه می‌کنند، مفاهیم ذهنی‌ای که بقیهٔ آدم‌ها به کار می‌برند.

بزرگ‌سالان در سادبری‌ولی ضامن آزادی بچه‌ها هستند تا با خیال راحت پیگیر یادگیری مباحث موردعلاقه‌شان باشند. ضمناً مسئول پاسخ به پرسش‌های بچه‌ها هستند تا هر زمان که دانش‌آموزان مایل‌اند دانسته‌ها و مهارت‌های خاصشان را به آنان منتقل کنند.

دانش‌آموزان سادبری‌ولی تمام ابزارهای لازم برای موفقیت را دارند. آنها عادت کرده‌اند سخت کار کنند. عادت کرده‌اند مستقل باشند. عادت کرده‌اند بر مشکلات غلبه کنند و خودشان را به‌خوبی می‌شناسند. ضعف‌ها و قوت‌های خود را می‌دانند، این را هم می‌دانند که چگونه از نقاط قوتشان بهره ببرند و ضعف‌هایشان را برطرف کنند.

یادگیری حقیقی هنرهای خانگی هم در جریان است؛ مدیریت مالی، مراقبت از خود، اصول بقا، آشپزی، خیاطی، تربیت کودک – موضوعاتی که در سایر مدارس آنها را تا سطح موضوعات درجه سوم تنزل داده‌اند، انگار فقط به درد دانش آموزان ضعیف یا دختران می‌خورد، با اینکه یادگیری‌شان برای داشتن یک زندگی خوب ضروری است. یادگیری این موضوعات در اینجا هیچ ارتباطی با سن، جنس یا حتی با حرفهٔ شغلی آینده ندارد

دومین دستهٔ یادگیری در حوزهٔ آداب اجتماعی است. بچه‌ها در مدرسه با آدم‌هایی با هر سن‌وسال و با هر پیشینه‌ای و از هر قشری راحت‌اند و با هیچ‌کس رودربایستی ندارند (برعکسِ بچه‌های هم‌سنشان در مدارس دولتی که عمدتاً از ارتباط با بزرگ‌سالان روگردان‌اند، مستقیم به چشم‌های آنها نگاه نمی‌کنند، معذب‌اند، دست‌وپای خود را گم می‌کنند و موقع حرف زدن مِن‌ومِن می‌کنند). ویژگی دیگر بچه‌های ما در نظر گرفتن نیازهای باقی آدم‌ها است - که من فکر می‌کنم اساساً نظام قضایی ما به این ویژگی پروبال داده است. همه این را پذیرفته‌اند که بقیهٔ آدم‌ها حق و حقوقی دارند، نیازهایی دارند و حریم شخصی‌شان باید محترم شمرده شود. ویژگی بعدی سخنور بودن است. (آدم‌ها در دنیای بیرون فاقد قدرت بیان‌اند!) ویژگی بعد پذیرش و اعتماد است -

صفاتی مانند استقلال، خوداتکایی، اعتمادبه‌نفس، نداشتن تعصب، تحملِ تفاوت، توانایی تمرکز، با توجه عمل کردن و انعطاف‌پذیری در مواجهه با سختی‌ها. تمامی این صفات به‌تدریج در دانش‌آموزانی که مدت زمانی را اینجا سپری می‌کنند شکوفا می‌شود. درواقع، جامعه در مقیاس کلان با این مسئله مواجه است که نقطهٔ مقابل این صفات در مؤسسات آموزشی تقویت می‌شوند و این مسئله نگران‌کننده است. نگران‌کننده است که انگار محیط آموزشی‌شان از وابستگی حمایت می‌کند؛ از یک طرز فکر «پیرو» که به‌جای نظر خودش به قضاوت‌های دیگران تکیه می‌کند. نگران‌کننده است که درصد بالایی از آدم‌ها بی‌اعتمادبه‌نفس و متعصب‌اند، روی کارشان تمرکز ندارند و نسبت به شکست بسیار حساس‌اند.