بریده‌هایی از کتاب استبداد؛ بیست درس از قرن بیستم

۴: در مورد چهرهٔ جهان احساس مسئولیت داشته باشید. نمادهای امروز واقعیتِ فردا را رقم می‌زنند. به «صلیب شکسته» و دیگر نشانه‌های نفرت توجه کنید. نه از آنها رو برگردانید و نه به آنها عادت کنید. خودتان آنها را بزدایید و برای دیگران هم سرمشق شوید که چنین کنند.

«وقتی که انتخاباتِ سالانه به پایان می‌رسد، استبداد آغاز می‌شود.»

هر انتخاباتی می‌تواند آخرین انتخابات باشد، یا لااقل آخرین انتخابات در تمام عمر کسی باشد که رأی می‌دهد. نازی‌ها تا شکست‌شان در جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۵ در قدرت ماندند و کمونیست‌های چکسلواکی تا فروپاشیِ نظام‌شان در ۱۹۸۹. اُلیگارشی روسیه که پس از انتخابات ۱۹۹۰ مستقر شد همچنان به کارش ادامه می‌دهد و سیاست خارجی‌ای را حمایت می‌کند که برای نابودی دموکراسی در هر جای دیگرِ دنیا طراحی شده است.

قرن بیستم شاهد تلاش‌های جدی برای گسترش حقوق شهروندی (حقّ انتخاب و حقّ رأی) و استقرار دموکراسی‌های پایدار بود. با این همه، دموکراسی‌هایی که پس از جنگ جهانی اول (و دوم) سربرآوردند اغلب هنگامی فروریختند که یک حزبِ واحد، در طی ترکیبی از انتخابات و کودتا، قدرت را در اختیار گرفت. حزبی که، با نتیجهٔ دلخواه در یک انتخابات، جسارت می‌یابد یا با یک ایدئولوژی برانگیخته می‌شود می‌تواند نظام را از درون تغییر دهد.

می‌گفت: «هوشیاریِ همیشگی بهایی است که باید برای آزادی پرداخت.» او می‌افزود که «میوهٔ بهشتیِ آزادیِ جمعی را باید روزانه چید، وگرنه می‌گندد.»

۳: حواستان به کشور تک‌حزبی باشد. حزب‌هایی که کشورها را بازسازی و رقیبان را سرکوب کردند از همان ابتدا قادر مطلق نبودند. آنها از لحظه‌ای تاریخی استفاده کردند تا زندگی سیاسیِ رقبایشان را ناممکن سازند. پس، از نظام چندحزبی حمایت کنید و پاسدار قوانین انتخابات دموکراتیک باشید. تا می‌توانید در انتخابات محلی و ملی رأی بدهید. به این هم فکر کنید که برای تصدّیِ منصبی نامزد شوید.

اشتباه در آن است که مسلّم فرض کنیم حکمرانانی که از طریق نهادها به قدرت می‌رسند نمی‌توانند همان نهادها را تغییر دهند یا نابود کنند ـــ حتی اگر این دقیقاً همان کاری باشد که آن حکمرانان وعدهٔ انجامش را اعلام کرده باشند. انقلابی‌ها گاهی به‌راستی قصدِ نابود کردنِ ناگهانیِ نهادها را دارند. رویکردِ بلشویک‌های روس نیز همین بود. گاهی نهادها از نیروی حیات و کارکردی که دارند تهی می‌شوند و به‌صورت شبحی از آنچه روزگاری بوده‌اند درمی‌آیند، به‌طوری که به‌جای مقاومت در برابر نظم نوین آمادهٔ پذیرش آن می‌شوند. این همان حالتی است که نازی‌ها به آن Gleichschaltung (یکسان‌سازی) می‌گفتند.

۲: از نهادها دفاع کنید. نهادها هستند که به ما کمک می‌کنند آداب و اصول اخلاقی را حفظ و رعایت کنیم. نهادها خودشان هم به کمک ما نیاز دارند. از «نهادهای ما» سخن نگویید مگر آنکه خودتان، با اقدام کردن به نمایندگی از نهادها، آنها را از آنِ خود ساخته باشید. نهادها خودشان از خودشان محافظت نمی‌کنند. آنها یکی پس از دیگری از هم می‌پاشند مگر آنکه از همان ابتدا از یکایک‌شان دفاع کنیم. پس نهادی را که برایتان مهم است انتخاب کنید ــ دادگاه، روزنامه، قانون، اتحادیهٔ کارگری ــ و از آن حمایت کنید.

میلگرام به این دریافت رسید که مردم در برابر قوانین تازه در موقعیتی تازه بسیار پذیرا هستند و، اگر از مقامی جدید دستور بگیرند، تمایل و ارادهٔ شگفت‌انگیزی به آزار رساندن و کشتنِ دیگران در خدمتِ اهدافی تازه دارند.

نظریه‌پرداز سیاسی هانا آرِنت چنین به یاد می‌آورد که «وقتی که ارتش آلمان اتریش را اشغال کرد و همسایه‌های غیریهودی شروع به غارت خانه‌های یهودیان کردند، یهودیان اتریش دست به خودکشی می‌زدند.» اطاعت پیشاپیشِ اتریشی‌ها در ماه مارس ۱۹۳۸ به سران بلندپایهٔ نازی آموخت که امکانِ چه کارهایی را دارند. در ماه اوتِ همان سال در وین بود که آدولف آیشمن «ادارهٔ مرکزیِ کوچاندن یهودیان» را راه‌اندازی کرد.

فاشیست‌ها، به نامِ اراده، عقل و منطق را رد کردند و به انکار حقیقت عینی برخاستند تا افسانهٔ باشکوهی را برجسته سازند که پیشوایان‌شان سر هم می‌کردند، پیشوایانی که ادعا می‌کردند صدای مردم‌اند. این پیشوایان، با این استدلال که مشکلات بغرنجِ حاصل از جهانی‌شدن نتیجهٔ دسیسه‌ای است که بر علیه ملت چیده شده است، چهرهٔ دیگری به جهانی‌شدن دادند. فاشیست‌ها یکی دو دهه بر مسند قدرت بودند و میراث فکریِ دست‌نخورده‌ای از خود به جا گذاشتند که هر چه می‌گذرد بیشتر معنا و مناسبت پیدا می‌کند.

۴: در مورد چهرهٔ جهان احساس مسئولیت داشته باشید. نمادهای امروز واقعیتِ فردا را رقم می‌زنند. به «صلیب شکسته» و دیگر نشانه‌های نفرت توجه کنید. نه از آنها رو برگردانید و نه به آنها عادت کنید. خودتان آنها را بزدایید و برای دیگران هم سرمشق شوید که چنین کنند.

۲: از نهادها دفاع کنید. نهادها هستند که به ما کمک می‌کنند آداب و اصول اخلاقی را حفظ و رعایت کنیم. نهادها خودشان هم به کمک ما نیاز دارند. از «نهادهای ما» سخن نگویید مگر آنکه خودتان، با اقدام کردن به نمایندگی از نهادها، آنها را از آنِ خود ساخته باشید. نهادها خودشان از خودشان محافظت نمی‌کنند. آنها یکی پس از دیگری از هم می‌پاشند مگر آنکه از همان ابتدا از یکایک‌شان دفاع کنیم. پس نهادی را که برایتان مهم است انتخاب کنید ــ دادگاه، روزنامه، قانون، اتحادیهٔ کارگری ــ و از آن حمایت کنید.

۱: پیشاپیش اطاعت نکنید. بیشتر قدرتِ استبداد را آزادانه و با میل و رغبت به آن بخشیده‌اند. در این‌گونه بُرهه‌های زمانی، افراد پیشاپیش به این فکر می‌کنند که یک حکومتِ سرکوبگرتر چه خواهد خواست، و سپس خودشان بی‌آنکه از آنها خواسته شود همان را تقدیم می‌کنند. شهروندی که خود را این‌گونه تطبیق می‌دهد به قدرت می‌آموزد که چه کارها می‌تواند بکند.

وقتی از تفاوت میان آنچه می‌خواهید بشنوید و آنچه عملاً حقیقتِ موضوع است چشم‌پوشی می‌کنید، به استبداد تن می‌دهید

رئیس‌جمهور (ترامپ) هنگامی که نامزد بود یک گروه امنیتیِ خصوصی را مأمور کرده بود که صحنهٔ اجتماعات و گردهم‌آیی‌های انتخاباتی‌اش را از وجود مخالفان پاکسازی کند، و حتی حاضران در اجتماعات را هم تشویق می‌کرد که مردمی را که نظرات متفاوت ابراز می‌کردند بیرون کنند.

اما اگر صاحبان مشاغل اصول اخلاقِ حرفه‌ای‌شان را با عواطف و احساساتِ آنی‌شان اشتباه بگیرند، ممکن است خود را در موقعیتی بیابند که چیزهایی بگویند و کارهایی بکنند که پیش از آن قابل تصور نمی‌دانستند.

اصول اخلاقِ حرفه‌ای باید دقیقاً همان هنگامی ما را هدایت کند که به ما گفته می‌شود در موقعیتی استثنائی قرار داریم.

در قرن بیستم، همهٔ دشمنان بزرگِ آزادی با سازمان‌های مردم‌نهاد و بنیادهای خیریه و نظایر آنها خصومت داشتند. کمونیست‌ها می‌خواستند همهٔ این گروه‌ها به طور رسمی ثبت شوند و آنها را به نهادهایی تحت کنترل خودشان تبدیل کردند. فاشیست‌ها هم سیستمی به‌وجود آوردند که خود نامِ نظام «صنف‌گرا» به آن دادند، نظامی که در آن هر فعالیت انسانی جایگاه تعریف‌شدهٔ خود را به‌عنوان تابعی از دولت تک‌حزبی داشت. مستبدانِ امروز هم (در هند و ترکیه و روسیه) حساسیت شدیدی به ایدهٔ انجمن‌های آزاد و سازمان‌های مردم‌نهاد دارند.

ما فقط تا وقتی آزاد هستیم که کنترل بر آنچه را که مردم دربارهٔ ما می‌دانند و کنترل بر شرایطی را که در آن این اطلاعات را به دست می‌آورند در دست داشته باشیم.