کتاب تلنگر برای ایران

نحوهٔ چارچوب‌بندی درخواست بر چگونگی واکنش ما تأثیر می‌گذارد، مثلاً ما به‌خاطر هزار تومان با راننده‌تاکسی چانه می‌زنیم، ولی در معاملهٔ ملک گاهی از چند میلیون تومان چشم می‌پوشیم؛ برای خرید پوشاک چانه می‌زنیم، ولی قیمت پیتزا را مقطوع می‌دانیم! شاید برای خرید یک سیستم صوتی پیشرفته و نسبتاً گران‌قیمت برای خودروی خود مردد شویم، ولی هنگام خرید خودرویی نو، به‌خاطر پیشنهاد فروشنده، آن را به‌عنوان آپشن می‌پذیریم!

ما معمولاً ارزش کار خود را بیش از ارزش کار دیگران تخمین می‌زنیم. مثلاً تحقیقات نشان می‌دهد که بیشتر رانندگان (تا ۸۰ درصد) رانندگی خود را بهتر از میانگین می‌دانند! یا اینکه بسیاری از افراد عملکرد شغلی خود را بهتر از عملکرد همکاران خود ارزیابی می‌کنند و نظام‌های مدیریت منابع انسانی را ناعادلانه می‌دانند.

فصل سوم: مباحث نهادی در سیاست‌گذاری تغییر رفتار با مطالعهٔ این بخش می‌توانید برای هریک از پرسش‌های زیر، پاسخ‌هایی بیابید: ۱. ضعف ساختارها چگونه مانع موفقیت طراحی و پیاده‌سازی سیاست‌ها می‌شود؟ ۲. چگونه می‌توان با استفاده از ساختارهای منطقی و مناسب، به نوآوری و هماهنگی دست یافت؟ ۳. مردم در جایگاه مخاطبان اصلی سیاست‌های عمومی، تا چه میزان باید/می‌توانند در فرایند سیاست‌گذاری اثرگذار باشند؟ ۴. چرا به‌رغم آشنایی سیاست‌گذاران با مباحث فنی سیاست‌گذاری عمومی، همچنان در طراحی سیاست‌های اثربخش ناکام هستیم؟ ۵. نهادهای لازم برای موفقیت در تحلیل و ارزیابی سیاست‌ها کدام‌ها هستند؟

فصل دوم: تحلیل و ارزیابی سیاست‌های تغییر رفتار با مطالعهٔ این بخش می‌توانید برای هریک از پرسش‌های زیر، پاسخ‌هایی بیابید: ۱. سیاست‌گذاری شواهدمحور چیست؟ ۲. کارشناس‌ها برای کمک به سیاست‌گذاری عمومی باید کارشان را از کجا آغاز کنند؟ ۳. چه گونه‌های مختلفی از تحلیل برای سیاست‌گذاری شواهدمحور وجود دارد؟ ۴. تحلیل قبل از اجرا و تحلیل بعد از اجرا (ارزیابی) چه تفاوت‌هایی دارند و کدام مهم‌تر است؟ ۵. چرا ارزیابی فرایند و ارزیابی تأثیرات و ارزیابی اقتصادی هم‌زمان لازم هستند؟ ۶. چگونه ارزیابی به بهبود سیاست‌ها کمک می‌کند؟

فصل اول: ابزارهایی برای سیاست‌گذاری تغییر رفتار با مطالعهٔ این بخش می‌توانید برای هریک از پرسش‌های زیر، پاسخ‌هایی بیابید: ۱. سیاست‌گذار برای تغییر رفتارهای روزمرهٔ شهروندان، چه ابزارهایی در اختیار دارد؟ ۲. هریک از این ابزارها در چه شرایطی اثربخش‌تر عمل می‌کنند و در چه شرایطی غیرکارآمد هستند یا حتی اثرات منفی دارند؟ ۳. برنامهٔ اقدام خوب چه اجزایی دارد؟

قصد داریم در این کتاب با توجه به این چالش‌ها مباحثی را مطرح کنیم که به نظر می‌رسد برای سیاست‌گذاران کاربردی و مفید هستند. این چالش‌ها کاملاً استقرایی در چهار بخش کلی دسته‌بندی شده‌اند:

بسیاری از رفتارهای ما ناشی از عادت‌های ما هستند که گاه نمی‌توانیم آن‌ها را کنار بگذاریم. یکی از مثال‌های واضح، اعتیاد به سیگار و مواد مخدر است. بسیاری از افراد از لحاظ منطقی و علمی می‌دانند که مصرف این مواد به بدنشان آسیب می‌زند و عواقبی زیان‌بار همچون کاهش عمر، ابتلا به سرطان و تیرگی چهره و دندان را دارد، باوجوداین قادر به کنارگذاشتن مصرف نیستند.

ویژگی مهم سیاست‌گذاری مشکل‌بودن آن است؛ که ریشه در پیچیدگی‌های رفتاری انسان‌ها دارد. همین مسئله، تکرارپذیری تجارب موفق سیاستی را در جوامع مختلف مشکل می‌نماید. بر این اساس مهم‌ترین کار بررسی نمونه‌های موفق، نه تکرار آن‌ها، که یادگیری از آن‌هاست. تجاربی که هر چند قابل نسخه‌برداری نباشند، اما شهود سیاست‌گذاران را ارتقا می‌بخشند.

فصل چهارم: رهبری و ادارهٔ فرآیند تغییر رفتار با مطالعهٔ این بخش می‌توانید برای هریک از پرسش‌های زیر، پاسخ‌هایی بیابید: ۱. آیا پیچیدگی‌های رفتاری سیاست‌گذاری عمومی منحصر به رابطهٔ دولت و مردم است یا اینکه درون دولت نیز با پیچیدگی‌هایی فراوان از جنس رفتارهای انسانی روبه‌رو هستیم؟ ۲. مسائل رفتاری درون سازمان دولت چه هستند و چگونه مانع عملکرد مناسبش می‌شوند؟ ۳. برخی از مسائل انگیزشی، تعاملی، سیاسی و نفسانی مرتبط با سازمان‌های دولتی چه هستند و چگونه می‌توان با آن‌ها روبه‌رو شد؟

یکی از اصول مدیریت و سیاست‌گذاری اجتماعات انسانی این است که هیچ شاه‌کلیدی تمام قفل‌ها را نمی‌گشاید. در این مباحث نیز هدف اصلی ما صرفاً طراحی و عرضهٔ چند ابزار ساده نیست، بلکه بازترکردن ذهن فعالان این حوزه است تا از زوایایی جدید مثال‌های عینی را بررسی کنند.