بریده‌هایی از کتاب زیر تیغ ستاره جبار

زندگی افراد به‌اندازهٔ زندگی دولتمردان، نظامیان و شاید سیاسیون، مهم است، و البته همان‌قدر هم قدرتمند و اثرگذار

حقیقت پیروز است. واقعاً این‌گونه است؟ حقیقت به‌تنهایی پیروز نمی‌شود. وقتی با قدرت درمی‌افتد، اغلب بازنده است. حقیقت وقتی پیروز می‌شود که مردم برای دفاع از آن چنانکه باید قوی باشند.

اگر همه قهرمان بودند، آیا آن‌وقت شجاعت ارزشی داشت؟

اگر این سیستم تنها در صورتی جواب می‌دهد که رهبران جامعه همه از نوابغ باشند و مردم هم صددرصد صادق و منزه باشند، این‌طور سیستمی بد و ناکارآمد است. این روش شاید در بهشت جواب بدهد اما برای این دنیا یک توهم مخرب و احمقانه است

اگر این سیستم تنها در صورتی جواب می‌دهد که رهبران جامعه همه از نوابغ باشند و مردم هم صددرصد صادق و منزه باشند، این‌طور سیستمی بد و ناکارآمد است. این روش شاید در بهشت جواب بدهد اما برای این دنیا یک توهم مخرب و احمقانه است

ما همین بودیم، بدترین نوع احمق‌ها. هرچه حزب بیشتر بر تصویر انسانِ آزاده و شریف انگشت می‌گذاشت، خود انسان بیشتر معنایش را در جامعه از دست می‌داد.

همین آدم‌هایی که خاستگاه بیشترشان طبقهٔ کارگر بود و مرام و مسلک کارگری داشتند و به‌نام کارگر و کشاورز حکمرانی می‌کردند بدل به آدم‌های نوکیسه و تازه‌به‌دوران‌رسیده شدند.

چنین دیدگاهی، علاوه‌براین کمک می‌کند که توضیح دهیم چرا حتی سال‌ها بعد، بعداز آنکه وحشت دوران استالینیسم بر همه عیان شده بود، کمونیست‌های قدیمی نمی‌توانستند از باورشان که بی‌اعتبار شده بود دست بکشند. برای آنها تلاش و کوشش در راه تحقق آن آرمان در واقع تلاش در جهت دستیابی به رستگاری فردی بود

چنین دیدگاهی، علاوه‌براین کمک می‌کند که توضیح دهیم چرا حتی سال‌ها بعد، بعداز آنکه وحشت دوران استالینیسم بر همه عیان شده بود، کمونیست‌های قدیمی نمی‌توانستند از باورشان که بی‌اعتبار شده بود دست بکشند. برای آنها تلاش و کوشش در راه تحقق آن آرمان در واقع تلاش در جهت دستیابی به رستگاری فردی بود

معمولاً هم این‌طور استدلال می‌شد: اگر، برای ساخت جامعه‌ای جدید، لازم باشد که مدتی از آزادی‌ام دست بکشم و آرمانی را که عمیقاً به آن اعتقاد دارم بر چیزی که برایم مهم است اولویت دهم، حاضرم این فداکاری را بکنم.

برای رژیم‌های توتالیتر کار سختی نیست که مردم را نادان نگه دارند. وقتی به‌خاطر «درک ضرورت‌ها» از آزادی‌ات دست می‌کشی، یا به‌خاطر انضباط حزبی، برای تطبیق دادن خودت با رژیم، برای عظمت و شکوه میهن یا هر گزینهٔ دیگری که به انجام دادن آن مجاب شده‌ای، دیگر از تلاش برای مطالبهٔ حقیقت صرف‌نظر می‌کنی. آرام‌آرام، قطره‌قطره، زندگی‌ات، مثل زمانی که رگ دستت را زده باشی، می‌چکد و هرز می‌رود؛ و تو خودخواسته خودت را از پا درمی‌آوری.

برای رژیم‌های توتالیتر کار سختی نیست که مردم را نادان نگه دارند. وقتی به‌خاطر «درک ضرورت‌ها» از آزادی‌ات دست می‌کشی، یا به‌خاطر انضباط حزبی، برای تطبیق دادن خودت با رژیم، برای عظمت و شکوه میهن یا هر گزینهٔ دیگری که به انجام دادن آن مجاب شده‌ای، دیگر از تلاش برای مطالبهٔ حقیقت صرف‌نظر می‌کنی. آرام‌آرام، قطره‌قطره، زندگی‌ات، مثل زمانی که رگ دستت را زده باشی، می‌چکد و هرز می‌رود؛ و تو خودخواسته خودت را از پا درمی‌آوری.

به‌نظرم گاهی که مردم می‌گویند همه‌چیز می‌گذرد نمی‌دانند از چه حرف می‌زنند.

تصویری یکدست اما دردناک از آدم‌هایی که آرزوهایشان روی دستشان ماسید و میوهٔ امیدشان، نرسیده، خوراک کلاغ‌ها شد

به آن کلمات زیبا و فریبنده که روی سنگ‌فرش خیابان حک شده بود می‌اندیشیدند: حقیقت پیروز است. واقعاً این‌گونه است؟ حقیقت به‌تنهایی پیروز نمی‌شود. وقتی با قدرت درمی‌افتد، اغلب بازنده است. حقیقت وقتی پیروز می‌شود که مردم برای دفاع از آن چنانکه باید قوی باشند.

دیگر مهم نبود در چه‌کاری سررشته داری و چقدر خوب انجامش می‌دهی. تنها چیزی که اهمیت داشت آگاهی طبقاتی و خاستگاه طبقاتی بود، همچنین نگاهت‌به رژیم جدید و از همه مهم‌تر تعلق‌خاطر به اتحاد جماهیر شوروی.

فصل بهار در پراگ‌چطور می‌شد نادیده‌اش گرفت؟ یاس‌های زردِ پارک لِتنا تپه‌های گل‌پوشِ استراهوف شاه‌بلوط‌های زوفین مرغان نوروزی پل ییراسِک هیچ شهر دیگری شبیه پراگ نیست.

آدم‌های زیاده‌خواهی نبودند، مدینهٔ فاضله‌ای را هم طلب نمی‌کردند و فقط دنبال یک زندگی ساده بودند و قدری آرامش. اما ابتدا طاعون نازیسم زندگی‌شان را مالامال از وحشت کرد و بعد هم گرفتار مصیبت کمونیسم شدند و از آن «داس و چکش»، که قرار بود روزی پرچم‌دار مناعت‌طبع، اقتصاد پویا و خودباوری باشد، چیزی جز ویرانی و زنجیر سکوت نصیبشان نشد.

حقیقت به‌تنهایی پیروز نمی‌شود. وقتی با قدرت درمی‌افتد، اغلب بازنده است. حقیقت وقتی پیروز می‌شود که مردم برای دفاع از آن چنانکه باید قوی باشند.

دوستم، که همسرش شش سالی را در زندان سپری کرده بود و مدتی کوتاه بعداز آزادی‌اش مرده بود، گفت: «ما برای این‌جور چیزها بهای زیادی پرداخت کرده‌ایم، ولی اگر اوضاع به همین منوال پیش برود، می‌خواهم با گذشته آشتی کنم. منظورم بخشیدن یا فراموش کردن نیست، کنار آمدن با گذشته است. اصلاً تصور نمی‌کردم که زندگی بتواند تا این حد عالی و باشکوه باشد، اینکه مردم احساس می‌کنند به‌هم تعلق دارند، که زندگی‌شان معنا دارد. به دور و برت نگاه کن! شادی را در صورت همه می‌بینی، همان احساس خوشبختی...»