بریده‌هایی از کتاب عقاید توصیفی؛ جلد اول

نشانه کمال عقل این است که از «معرفت الهی» تا «استقامت در راه خداوند» را به ارمغان آورد؛ چنان که در روایتی، رسول گرامی (ص) عقل را سه قسم کرده و فرموده‌اند: هر کس همه این اقسام در او باشد، به کمال عقل رسیده است و هر که در او این سه نباشد، عقل ندارد. آن سه عبارت‌اند از: «معرفت خدا، اطاعت خدا، صبر و استقامت بر امر خدا».

مهم‌ترین و اصلی‌ترین منبع فهم معارف، عقل است؛ چنان که در حجیت آن تردیدی نبوده و پیامبر درونی انسان معرفی شده است. شرافت عقل به اندازه‌ای است که در مکتب اهل بیت (ع)، روشنایی روح نیز به واسطه عقل دانسته شده است. امام کاظم (ع) می‌فرماید: «إِنَّ ضَوْءَ الرُّوحِ الْعَقْل»؛ «روشنایی روح، عقل است». البته عقل، در سایه تعلیم و آموزش انبیای الهی شکوفا می‌شود. از امیرالمؤمنین، علی (ع)، در بیان علت بعثت انبیا نقل شده است: «لِیثِیرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُول»؛ «خداوند پیامبران را مبعوث کرد تا عقل‌های خفته و مدفون انسان‌ها را برانگیزند و احیا کنند».