بریده‌هایی از کتاب آگوست کنت

کنت در اولین نظریه‌پردازان جامعه‌شناسی (به‌ویژه اسپنسر و دورکیم) بسیار نفوذ داشت. بخشی از افکار او را باید به‌عنوان واکنشی در برابر انقلاب فرانسه و روشن‌اندیشی به‌شمار آورد که او آن را علت عمده این انقلاب می‌انگاشت. او از هرج‌ومرجی که در جامعه رواج یافته بود بسیار رمیده بود و به آن دسته از اندیشمندانی که بانی روشن‌اندیشی و انقلاب بودند، انتقاد داشت. او با کاتولیک‌های ضدانقلابی فرانسه (به‌ویژه دوبونالد و دومیستر) هم‌آواز و تحت تاثیرشان بود. وی همچنین از فرانسیس بیکن، فیلسوف انگلیسی که به آزمایش‌های استقرایی پایبند بود؛ تامس هابز، بارون دو منتسکیو، کانت، و بیش از همه سن سیمون متاثر بود.

ماکس پلانگ، دیگر فیزیکدان معروف آلمانی و نظریه‌پرداز در حوزه کوانتوم، روش تحقیق علمی پوزیتیویسم را اینگونه عقیم می‌داند: «پوزیتیویسم فاقد نیروی محرک به عنوان یک راهنما در مسیر پژوهش است. درست است که آن قادر به برطرف کردن موانع است، اما نمی‌تواند آن‌ها را به عوامل سازنده بازگرداند. در صورتی که پیشرفت مستلزم همراهی ایده‌های جدید و ورود به حوزه‌های نوین است، نه صرفاً مبتنی بر آزمایش تجربی و نتایج آن.»

فیزیکدانان نیز به زودی به جرگه منتقدان روش پوزیتیویستی پیوستند. هایزنبرگ، فیزیکدان آلمانی و صاحب جایزه صلح نوبل و نامعادله مشهور عدم قطعیت در مکانیک کوانتوم، افراط پوزیتیویست‌ها در خارج کردن مفاهیم غیرملموس از دایره شناخت را اینگونه کنایه‌آمیز نقد می‌کند: «پوزیتیویست‌ها یک راه‌حل ساده دارند. جهان را بین چیزهایی که می‌توانیم به راحتی درباره آن‌ها سخن بگوییم و غیر از آن، تقسیم کنیم و درباره دسته دوم سکوت برگزینیم. آیا کسی فلسفه بی‌هدف‌تر از این سراغ داریم؟ آن هم با توجه به اینکه همه چیزهایی که بتوان به وضوح درباره آن سخن گفت، بسیار کم است؛ و اگر همه این گزاره‌ها را حذف کنیم، با تعدادی گزاره هم‌شکل و بدیهی مواجه خواهیم شد.»

خود پوپر عبارتی دارد که می‌گوید: «من سر پوزیتیویسم را بریدم و آن را به قتل رساندم!»

پوپر در کتاب «منطق اکتشاف علمی» اعتقاد خود را مبنی بر آغاز نشدن علم از مشاهده اعلام می‌کند. پوپر می‌گوید علم از نظریه آغاز می‌شود. به منظور تفهیم این نظر، پوپر می‌گوید روزی از شاگردانش خواسته، کاغذ و قلم بردارند و مشاهدات خود را بنویسند. بلافاصله دانشجویان می‌پرسند درباره چه چیز بنویسیم؟ پوپر می‌گوید نکته همینجاست. تا نظر و فکری شما را به سمت مشاهده چیز خاصی هدایت نکند، شما به سمت مشاهده نمی‌روید. ابتدا فرضیه‌ای در ذهن دارید و به سراغ مشاهده می‌روید برای آزمایش آن. در مرحله بعد پوپر می‌گوید من مدلی را ارائه می‌دهم که بر اساس آن نیازی به استقرا نیست که نام آن، مدل فرضیه‌ای - استنتاجی است.