بریده‌هایی از کتاب دیگری در اندرونی واکاوی فضای جنسیتی

نظریه‌پردازان فمینیست وقتی با طرد زنان از عرصه‌های وسیع مشارکت اجتماعی روبه‌رو شدند، تردید دربارهٔ تفاوت‌گذاری طبیعی در نقش‌های اجتماعی مرد و زن و برنامه‌ریزی راه‌هایی به‌منظور غلبه بر آن را شروع کردند. این امر به تمایزگذاری میان جنس و جنسیت منجر شد. تعریف "جنس" را به تفاوت‌های زیستی میان زن و مرد محدود کردند و "جنسیت" را در مقابل آن به کار بردند که تأکیدی باشد بر نقش اجتماع در شکل‌دادن به زنانگی و مردانگی، که با این تأکید بتوانند این دیدگاه که رابطهٔ بین زن و مرد برآمده از دل طبیعت است را به چالش بکشند

برای تقرب به مفهوم‌پردازی دیگربودگی و هویت‌یابی به جای اینکه بگوییم سوژه چیست، بهتر آن است که بگوییم سوژه چه چیزی نیست؛ یعنی تعریف سوژه از راه سلب

فضای کالبدی خانه‌های درون‌گرای قاجار، بر اساس "معماری حجاب" بنا شده و اجزاء و عناصر آن بازنمایانندهٔ باورهای مردم دربارهٔ ارزش‌های سنتی و دینی خانواده و حفظ حریم زنانه و حجاب بوده است. این مفهوم بدین معنی است که از پرداختن به ظواهر بیرونی و نمایش خانه پرهیز کرده و به عوض آن، در درون خانه شاهد نمایش هنر و ظواهر معماری هستیم. ایرانیان از دوران باستان با توجه به طرز تلقی خویش از خانه و خانواده به نوعی معماری درون‌گرا گرایش نشان داده‌اند. اصولاً در شکل‌گیری فضاهای مختلف به‌ویژه فضاهای مسکونی، مسائل اعتقادی و خاص ایرانیان تأثیرگذار بوده است. یکی از آن ویژگی‌ها احترام به زندگی خصوصی و حرمت‌قائل‌شدن برای آن است، دیگر خصوصیت عزت نفس ایرانیان است که به نحوی در شکل‌گیری فضاهای یک خانهٔ درون‌گرا تأثیرگذار بوده است

در جوامع سنتی که تمایز و اختلاف زیادی بین فعالیت در فضای خانگی و محیط بیرون از خانه وجود دارد موقعیت زنان در سطح پایین‌تری است و زنان در خانه تحت اقتدار یک مرد قرار می‌گیرند و از ارتباط با دیگران و فضای عمومی جدا می‌مانند

رابطه مردان با فضای عمومی و زنان با فضای خصوصی، در کشورهای خاورمیانه نسبت به کشورهای غربی بسیار مشهود است. به ادعای لامفِر در خاورمیانه زنان با فضای خصوصی و نداشتن قدرت پیوند دارند؛ درحالی‌که مردان با عرصهٔ مسلط عمومی و مرکز امور سیاسی مرتبط هستند

این پرسش مطرح است که هویت جنسیتی بر چه مبنایی شکل می‌پذیرد. کلی‌ترین پاسخ به این پرسش، بر مبنای نقش جنسیتی متفاوت مردانه و زنانه استوار است که معطوف به منافع فرهنگی هر جامعه‌ای است.

تحلیل روابط جنسیتی با فضای معماری به‌دنبال پاسخگویی به این پرسش است که دلالت‌های فضا همچون فضای خانه در روابط جنسیتی در سیر تحولات تاریخی آن چگونه است و چگونه گفتمان‌ها با فضای معماری و از طریق آن، اقتدار و انضباط خود را بر هویت جنسیتی اعمال کرده و زندگی روزمره را برای سوژه قابل درک و فهم می‌سازد. ما بررسی خواهیم کرد که سوژهٔ ایرانی در دورهٔ خاصی از تاریخ، چگونه با فضا و سبک معماری، فهم خویش از زندگی روزمره و ادراک، آگاهی و عاملیت خود در ارتباط با آن‌ها را به نمایش می‌گذارد و چطور این امکان را برای خود فراهم می‌کند که فضای روزمره و معانی مرتبط با آن‌ها را بازتولید کند یا اینکه از محدودیت‌های آن‌ها فراتر رفته و شکل‌های نوینی از روابط و مفاهیم جدیدی از هویت جنسیتی را در آن‌ها بیافریند.

درکی درست از اینکه چگونه افراد براساس جنسیت، فضای خانه را متفاوت تجربه می‌کنند، چیزی است که نیاز به توجه و تحقیق در زمینهٔ هویت جنسیتیِ تأثیرگذار بر فهم و تجربه خانه یا تأثیر سبک معماری و الگوی فضا بر این روابط در خانه به‌عنوان مکانی که زنان و مردان با هم در آن زندگی می‌کنند و تعامل دارند.

در گفتمان پدرسالاری در دورهٔ قاجار دو تصویر از زن نشان داده شده و نام‌گذاری می‌شود: زن یا ضعیفهٔ مستوره است و مطاع اِذن شوهر یا اینکه قهراً میل به نمایش دارد و راغب به غنج و بَرج... او یا در اندرونی باقی و به تدبیر منزل و تربیت اولاد مأنوس یا از کف نفس و ناموس، مأیوس و در بیرون و قهوه‌خانه، ساقی و وافی... زن یا از نظرها غایب است و فاخر، یا طالب آزادی است و به خودسری شاکر، یا بی‌چادر است و مکشوف یا عفیف است و مستور...

اصولاً در شکل‌گیری فضاهای مختلف به‌ویژه فضاهای مسکونی، مسائل اعتقادی و خاص ایرانیان تأثیرگذار بوده است. یکی از آن ویژگی‌ها احترام به زندگی خصوصی و حرمت‌قائل‌شدن برای آن است، دیگر خصوصیت عزت نفس ایرانیان است که به نحوی در شکل‌گیری فضاهای یک خانهٔ درون‌گرا تأثیرگذار بوده است (پیرنیا، ۱۳۷۱).