بریده‌هایی از کتاب انقلاب علمی (مجموعه‌ی تاریخ برای نوجوانان ۱۰)

در طی سیصد سال پیش از انقلاب علمی، صنعت و تجارت به سرعت شروع به رشد کرد. در این مدت تکنولوژی بیش از پیش توسعه یافت. معدن‌چیان بیش‌تر به اعماق زمین فرو می‌رفتند و برای خارج کردن آب به تلمبه احتیاج داشتند. بدین ترتیب ساخت تلمبه پیشرفت کرد. برای جدا کردن فلز از سنگ روش‌های بهتری ابداع شد. دریانوردان جسارت رفتن به نقاط دورتر را پیدا کردند و غالباً از چشم ساحل‌نشینان ناپدید می‌شدند. آن‌ها برای راه‌یابی شروع کردند به استفادهٔ از قطب‌نما، نقشه و ابزارهای هدایت کشتی. نساجان رنگ‌های بهتری را برای رنگ کردن پارچه تهیه کردند. شیشه‌گران شیشه‌های بهتری ساختند. ساختن عینک، دوربین نجومی، و میکروسکوپ امکان‌پذیر شد. همهٔ این تغییرات و تغییرات مشابه دیگر به علم یاری رساند چون مردم توانستند از تجربه چیز بیاموزند.

یکی از برتری‌های اسپانیایی‌ها بر آزتک‌ها داشتن تفنگ بود. باروت در چین اختراع شد، هم‌چنین چاپ و قطب‌نما. مسلمانان هر سه را از چینی‌ها آموختند. در سال ۱۵۰۰ میلادی همه این‌ها در اروپا شناخته شده بود. هم‌چنان که خیلی پیش از این فرانسیس بیکن (س ۱) اشاره کرده است همه این‌ها در تاریخ علم با ارزش است. چاپ از این جهت اهمیت داشت که به جای این که کتاب‌ها را یکی‌یکی رونویسی کنند، کاری که بیش از اختراع چاپ می‌کردند، کاری که بیش از اختراع چاپ می‌کردند، با چاپ هزاران نسخه‌ای آن‌ها توانستند دانش را سریع‌تر به مردم بیش‌تری برسانند. باروت و قطب‌نما از جهت دیگری اهمیت داشت

هند به خاطر سابقه علمی چندان شهرتی ندارد، با این حال همین هند بود که سیستم کنونی اعداد را به جهانیان عرضه کرد. در سیستم مشکل اعداد رومی از صفر نشانی نیست و استفاده از آن بسیار مشکل است (تقسیم XV به X چند می‌شود؟) علامت (۰) از سیستم اعداد هندی آمده است و این سیستم شماره‌های ساده‌ای دارد که هنوز امروزه هم از آن استفاده می‌کنیم. اعراب سیستم هندی را به اروپا انتقال دادند که به تدریج از قرن دوازدهم به بعد جایگزین سیستم رومی شد. سیستم جدید به دانشمندان یاری کرد که تا مسائل مشکل‌تر را بیش از پیش حل کنند.

امپراتوری جدید مسلمانان اُمَم متفاوت بسیاری را در برمی‌گرفت، از جمله هندی‌ها، ایرانی‌ها، یونانی‌ها، مسیحی‌ها و یهودی‌ها. آن‌ها با چینی‌ها در شرق و با اروپایی‌ها در غرب تجارت می‌کردند. و دانشوران هم آثار یونانی و ایرانی و هندی را مطالعه و ترجمه می‌کردند. علم در مراکز بزرگ اسلامی نظیر بغداد و طُلَیطُله (تولِدو، در اسپانیا) شکوفان می‌شد. علمای اسلامی همان گونه که حافظ علم بودند، آن را گسترش نیز می‌دادند. به ویژه ریاضیات و نجوم و طب و شیمی را

لئوناردو در نقطهٔ عطف حیات مجدد علم زندگی می‌کرد. بنابر تشخیص او افلاطون در اشتباه بود. استدلال محض کافی نیست، و برای یقین به صحت اندیشه‌هایی که از راه استدلال حاصل می‌شود آزمایش ضروری است. یونانی‌ها و دانشوران قرون وسطی به اهمیت آزمایش پی نمی‌بردند، بنابراین از این جهت لئوناردو بیش‌تر به دانشمند امروزی شبیه بود. اما به موضوعات بسیار زیادی علاقه داشت. به قدر کافی پای‌بند روش نبود. هیچ‌گاه روی موضوعی چنان که باید تمرکز نداشت که آن را به طور کامل رفع کند. به این دلیل برای یاری به انقلاب علمی چندان کاری نکرد.

کیمیاگری و ستاره‌شناسی یا طالع‌بینی که شِبهِ علم هستند نیز به علم یاری رساندند. کیمیاگران تصور می‌کردند که می‌توانند طلا بسازند. اشتباه می‌کردند اما همان‌ها تقطیر را ابداع کردند که روش بسیار مفیدی است، به این معنا که با حرارت دادن به مایعات آن‌ها را از هم جدا می‌کنند. طالع‌بینان تصور می‌کردند می‌توانند، طالع افراد را از طریق ستارگان تعیین کنند. آن‌ها نیز در اشتباه بودند، اما همان‌ها به معرفت ما از حرکات ستارگان و سیارات افزودند.

بدین‌سان انقلاب علمی به تنهایی کار انگلیسی‌ها، فرانسوی‌ها یا ایتالیایی‌ها نبود. انقلاب علمی کار اروپاییان بود و چنان که دیدیم فقط خود آن‌ها هم نبودند. چینی‌ها، هندی‌ها، ایرانی‌ها، و مسلمانان همگی سهمی در این انقلاب داشتند

البته بوده‌اند مردمانی که در نتیجه علم از اعتقاد به خداوند دست برداشته‌اند. به گمان آن‌ها علم نشان می‌دهد که همه چیز در اثر تصادف پدید می‌آید. اما دیگران هنوز به خدا اعتقاد دارند. این‌ها می‌گویند که علم به ما نشان می‌دهد که خداوند چگونه عالم را خلق کرد و چه چیزهایی را امکان‌پذیر کرده است. همه این تغییرات و بسیاری از تغییرات دیگر در اروپا آغاز شد، زیرا انقلاب علمی از آن‌جا شروع شد. از آن زمان تاکنون بسیاری از این تغییرات در بخش‌های دیگر جهان نیز پیش آمده است. یک علتش این است که اروپایی‌ها به خارج از اروپا سفر کرده دانش خود را نیز با خود به همراه برده‌اند. دلیل دیگرش این است که علم به پیشرفت هر کشوری کمک می‌کند، بنابراین هر کشوری سعی دارد که دانشمندانی از خود داشته باشد.

فلسفه (منظور گالیله علوم است) به زبان ریاضیات نوشته می‌شود و حروف آن مثلث، دایره و سایر اشکال هندسی است که بدون آن‌ها فهم یک کلمه‌اش هم برای انسان ناممکن است.... نیک می‌دانم که تنها یک آزمایش یا نمایش جامع که از طرف متقابل عرضه می‌شود کافی‌ست که.... هزار... مباحثهٔ احتمالی را... از پایه منهدم کند.