بریده‌هایی از کتاب تفکر، بازی کودک است؛ راهنمای یادگیری بازی‌های آموزشی برای کودکان قبل از دبستان

پیاژه اولین مرحله تحول را که از زمان تولد تا یک و نیم تا دو سالگی می‌باشد، دوره‌ی حسی حرکتی نام نهاد. کودکان در این سن نمی‌توانند راجع به چیزی که در معرض دیدشان نیست، فکر کنن

تا زمانی که کودک وارد مدرسه بشود شالوده‌ی تعلیم و تربیت او قبلاً چه خوب و چه بد، ریخته شده است و شما بیش از هر معلمی در پرورش رشد ذهنی او مؤثر هستید.

موضوع طرز تفکر کودکان، دلربا و شگفت‌انگیز است. چگونه مغز آن‌ها کار می‌کند؟ وقتی آن‌ها مطلبی را فرا می‌گیرند، دقیقاً چه اتفاقی می‌افتد؟ آن‌ها با چه استدلالِ به‌خصوصی به این نتیجه می‌رسند، که به نظرشان آن استدلال کاملاً منطقی و از نظر ما غیر منطقی است؟

تجارب سال‌های اول زندگی قوی و محو ناشدنی هستند

بگذارید به هر صورتی که می‌خواهد با اشیا بازی کند. کودکان به همان اندازه که از راه دیدن یاد می‌گیرند، از دست زدن، برداشتن و لمس کردن نیز فراگیری می‌کنند. سعی نکنید که کلمات « استوانه » و « کره » را به او یاد بدهید، تمرکز حواس باید روی تشخیص شکل‌ها باشد.

فراهم ساختن تجربه در ردیف‌بندی اشیا (به نظم درآوردن)، (نوع سوم). مواد لازم: یک بسته کاغذ برش یا کاغذ ضخیم قهوه‌ای مخصوص بسته‌بندی ـ قیچی ته گرد ـ چند عدد مداد. در صورتی که افرادی با اندازه‌های مختلف در دسترس باشند، این بازی بهتر انجام می‌گیرد (مثلاً پدر، مادر، برادر، خواهر ـ یک یا دو نفر از هم‌بازی‌ها.) هرکس اندازه‌ی پای نفر پهلویی خویش را با کشیدن مداد به دور پا، روی کاغذ مشخص می‌کند. سپس باید کودک این نمونه را با قیچی ببرد. نام هر شخص را روی اندازه‌ی پای مربوط به خودش که روی کاغذ رسم و بریده شده است، بنویسید. « پای چه کسی از همه بزرگ‌تر است؟ »، « کدام پا از نظر بزرگی در درجه‌ی دوم قرار دارد؟ ». « چه کسی کوچک‌ترین پا را دارد؟ ». این سؤالات را ادامه دهید تا اندازه‌های پاها بر اساس بزرگ و کوچکی مرتب شوند. توضیح: می‌توانید اندازه‌های کاغذی را روی صفحه‌ای بچسبانید. گاهی ممکن است کودک اندازه پای میهمانان را نیز تهیه کرده و به این کلکسیون اضافه کند.

آزمودن این‌که آیا کودک به مرحله‌ای از رشد ذهنی رسیده است تا بتواند اشیا را از دید شخصی دیگر تجسم کند، یا نه؟ مواد لازم: یک جعبه مکعب مستطیل، یک توپ بزرگ یا بادکنک، مداد معمولی، مداد رنگی و کاغذ. توپ و جعبه را در وسط میز کنار هم گذارده، کودک و خود در دو طرف میز روبروی هم بنشینید و از کودک بپرسید: « می‌تونی چیزهایی را که روی میز می‌بینی نقاشی کنی؟ » کیفیت نقاشی او را انتقاد نکنید. وقتی که او کار را تمام کرد، تکه کاغذ دیگری به او بدهید.

بازی‌هایی مانند این که مستلزم حدس زدن است، بازی را هر بار با برقراری ترتیب کامل شروع کنید، یع

۱. بگذارید کودک برای خود فکرکند. وقت زیادی در اختیار او قرار دهید. هرگز پاسخ را به کودک نگویید، مگر در مورد استثنایی که آن هم فقط باید به اشاره مختصری اکتفا شود. این اشاره‌ها باید نقش سنگ‌هایی را داشته باشند که در عرض جویباری گذارده می‌شوند، تا عابر از روی آن‌ها عبورکند. اگر شخص دیگری کودک را از روی این سنگ‌ها عبور دهد، در حقیقت کودک چیزی یاد نمی‌گیرد. هر راه‌حلی که او خودش پیدا کند، به کودک اعتماد به نفس داده و مشکل بعدی را برایش آسان‌تر می‌سازد. ۲. اجازه دهید هرکاری لازم است (از قبیل ریختن مایع از ظرفی به ظرف دیگر، جورکردن مکعب‌های رنگی و غیره) خود کودک آن را انجام بدهد. از این‌که وقت زیادی گرفته می‌شود و چیزهایی روی زمین می‌ریزد و تلف می‌گردد، نباید نگران بود. باید کاری کنید که بازی را به صورت تجربه لذت‌بخش برای کودک درآورید.

نظر نوآوران چنین مدارسی در بریتانیا بر این پایه است: رشد ذهنی به دو چیز بستگی دارد، قابلیت فطری و محیط برانگیزاننده. آمادگی برای پرورش یک مفهوم از دو چیز ناشی می‌شود، بلوغ بیولوژیک و تعداد زیادی تجربه از موادی که با مفهوم مورد نظر بستگی داشته باشند.

علاوه بر تمام این‌ها، یک اطاق معمولی کودکستان، دارای یک آکواریوم و چند حیوان دست‌آموز، یک اطاقک بازی به گنجایش ۶ نفر کودک، یک مغازه‌ی بازی که پول حقیقی در آن به کار می‌رود، یک آلاچیق با کتابخانه مملو از کتاب‌های داستانی گوناگون، کتاب‌های خواندنی درجه‌بندی شده و کتاب‌های مرجع در سطوح متفاوت از حیث دشواری، می‌باشد. روش تدریس این است که مسئله‌ای را به یک گروه کوچک که در یک موقعیت به دور هم جمع شده‌اند، عرضه می‌کنند. معمولاً مسئله باید راجع به چیزی باشد که کودک بدان علاقه‌مند است. موادی که برای حل مسئله مورد نظر ضرورت دارند، در اختیار کودکان قرار دارند، اما هیچ کس راجع به این مواد و طرز استفاده از آن‌ها چیزی به کودک نمی‌گوید. آن‌ها را آزاد می‌گذارند تا راه‌حل‌های خویش را بیازمایند و قدرت و اطمینان ناشی از تفکر خود را ضمن تجربه درک کنند.

استفاده از مواد خام دارند، مانند: شن، گل رُس، نخ، کاغذ، جعبه‌های مقوایی رنگ و غیره. اینان عقیده دارند به کار بردن چنین وسایلی آزادی بیشتری در کشفیات جدید در اختیار کودکان می‌گذارند تا وسایل ساخته شده حاضری که هرکدام یک خصوصیت شخصی داشته و لازم است کودک دستورالعمل لازم را قبلاً بداند تا بتواند آن‌ها را به کار اندازد.

رشد توانایی‌های کودک برای تفکر و یادگیری در الگوهای منطقی، از طریق تجربه‌ی کودک با اشیا واقعی حاصل می‌شود. این نکته احتیاج به تأکید بیشتر ندارد که تجربه کردن و با دست کارکردن، دارای اهمیت بیشتری است. کودکان فهم و درک را از طریق فعالیتشان با اشیا گوناگون کسب می‌کنند، نه از طریق خود اشیا و یا چیزهایی که راجع به اشیا به آن‌ها گفته می‌شوند.