بریده‌هایی از کتاب اسرار ماه رجب؛ ادب حضور (دفتر اول)

رسول خدا (ص) فرمود: «دنیادوستی، ریشهٔ هر خطا، کلید هر گناه و سبب بی‌حاصل شدن هر کار نیکی است.»

امام باقر (ع) از قول رسول خدا (ص)، از جمله عوامل مرگ دل‌ها را آلوده شدن‌های متعدّد به گناهان و خوش‌گذرانی با زنان نامحرم و اهل فساد و رفت و آمد با انسان‌های نابخرد و مجالست فراوان با افراد خوش‌گذران بیان فرمودند.

پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «...او و امّتش را با روز نیمهٔ رجب مخصوص می‌گردانم؛ که در آن روز هیچ چیزی از من نمی‌خواهند، مگر آنکه به ایشان می‌دهم و طلب مغفرت نمی‌خواهند، مگر اینکه آنان را می‌بخشم و درخواست رزق و روزی نمی‌کنند، مگر اینکه عطایشان می‌کنم و از من بخششی نمی‌خواهند مگر اینکه به ایشان می‌دهم و رحمتی نمی‌خواهند مگر اینکه بر ایشان ترحم می‌نمایم. ای آدم، کسی که روز نیمهٔ رجب را در حال روزه و ذاکر و خاشع و حافظ حریم اخلاق خود باشد و صبح نماید و از مالش صدقه دهد، نزد من هیچ جزایی مگر بهشت ندارد. ای آدم، به فرزندانت بگو که خود را در رجب حفظ نمایند که خطا در این ماه بزرگ است.»

کار را از ساده شروع کنیم؛ ببینیم مشکل کجا است؛ یک عمل مشخّص را پیدا کنیم و بر سر آن با امیرالمؤمنین (ع) تعهّد نماییم؛ بگوییم یا علی! ماه رجب ماه تو است، من می‌خواهم بیایم پای معامله! من با عزم راسخ پای کار می‌آیم، تو هم با کرمت با من معامله کن. پس به محض این‌که در معرض گناه قرار گرفتیم، به یاد قول و قرارمان با مولی باشیم و محکم پای حرفمان بایستیم

لازم است که در میان زشتی‌ها و صفات ذمیمهٔ خود بررسی دقیق کرده و آن رذیله‌ای که فکر می‌کنیم بیشتر مزاحم است و توان مبارزه با آن را داریم، در نظر بگیریم و به طور جدّی با آن مقابله کنیم و مراقبهٔ خود را بر ترک آن صفت ذمیمه قرار دهیم و هر شب محاسبهٔ دقیقی نسبت به آن وصف داشته باشیم.

اگر ماه رجب از ماه‌های حرام است، یعنی «قرق‌گاه» الهی است و بندگان در این ماه در حریم امن پادشاهی مقتدر قرار دارند که اجازه نمی‌دهد شیاطین و دشمنان بر آنان یورش ببرند. بنابراین بر ما لازم است که اوّلاً بکوشیم از این حرم امن الهی حداکثر بهره را در کسب کمال ببریم؛ که معلوم نیست اگر به خود واگذار شویم، تا چه مقدار بتوانیم از شرور دشمنان در امان باشیم. و از سوی دیگر، تلاش نماییم تا به گونه‌ای عمل کنیم که با خروج از این ماه، از درگاه مولی و حرم الهی رانده نشویم و همچنان در تحت ولایت مولای خود باقی بمانیم.

ثمرهٔ تحصیل علم که «معرفت» است، باید در عبادت ظاهر شود. و اگر کسی علمی را بخواند و محصول آن خضوع و خشوع در ظاهر و باطن نباشد، این علم حقیقی نیست

همان طور که در ماه‌های حرام عبادت ارزش بیشتری دارد، حریم‌شکنی درگاه الهی نیز عقاب سخت‌تری دارد. کسی که در ماه رجب حریم الهی را حفظ نکند، مانند کسی است که در حریم حرم مسجدالحرام، حرمت خانهٔ خدا را حفظ نکرده و چنین فردی جرمش سنگین‌تر است.

ماه شعبان حرم پیغمبر (ص) است و ماه رجب حرم امیرالمؤمنین (ع) است، ماه رمضان نیز حرم پروردگار است.

هیچ کس نمی‌تواند از دههٔ آخر ماه رمضان بهره‌مند شود، مگر آنکه دو اربعین قبل از آن را به خوبی طی کند؛ اربعین اوّل ماه رجب و دههٔ اول ماه شعبان است و اربعین دوم، بیست روز از ماه شعبان و بیست روز از ماه رمضان است.

سه ماه رجب، شعبان و رمضان مجموعاً ۹۰ روز است. اگر از این ایام دههٔ آخر ماه رمضان را کم کنیم، می‌شود ۸۰ روز. گویی انسان باید دو اربعین را طی کند تا به دههٔ آخر ماه رمضان برسد که اوج بهره‌مندی انسان از مقام ولایت خودش و لیالی قدر است: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فی لَیلَةِ الْقَدْرِ». این ده روز آخر، دههٔ بهره‌مندی از مقام امام عصر (عج) و حضرت صدّیقهٔ طاهره (س) است. این ده روز، زمان بهره‌مندی است.

مرحوم آیت‌الله بهجت می‌فرمود: «اگر بدانیم اصلاح امور انسان به اصلاح عبادت، و در رأس آنها نماز است، که به واسطهٔ خضوع و خشوع و آن هم به اعراض از لغو محقّق می‌شود، کار تمام است!»

یعنی در اول نماز که بنده می‌گوید «الله اکبر»، خداوند هم می‌فرماید «لبیک»، این خطاب به همهٔ نمازگزاران هست، و در ادامه می‌فرمایند: و هنگامی که عبد وارد نماز می‌شود، اگر با غفلت، روی دل از خداوند برتابد و حضور قلب خود را از دست بدهد، خداوند نیز از او اعراض می‌کند و او را به ملکی واگذار می‌نماید.

شب خیز که عاشقان به شب راز کنند گِرد در و بام دوست پرواز کنند هر جا که دری بود به شب بر بندند الا در دوست را که شب باز کنند

جنگ با پروردگار یعنی شکستن عهد بندگی پروردگار و پیروی از هوای نفس و اطاعت از دشمن انسان و پروردگار؛ یعنی «شیطان رجیم»:

مرحوم میرزا جواد آقا ذیل مراقبات ماه رجب می‌نویسد: «از دیگر مراقبت‌ها در این ماه این است که سالک معنی ماه حرام را بداند؛ تا مواظب تمام کارها و حالت‌ها و حتی اموری که وارد قلبش می‌شود باشد.»

پس هر کس مرا در این ماه بخواند، اجابتش می‌کنم و هرکس از من چیزی طلب کند، به او عطا کنم و هر کس از من طلب هدایت کند، او را هدایت می‌نمایم و این ماه را ریسمانی بین خود و بندگانم قرار دادم، پس هرکس بدان چنگ زند به من می‌رسد

پس خداوند تبارک و تعالی به او وحی فرمود: ای آدم، محبوب‌ترین روزها نزد من روز نیمهٔ رجب است. ای آدم، در این روز با قربانی و میهمانی گرفتن و روزه و دعا و استغفار و گفتن «لا اله الا الله» به من نزدیکی بجوی.»

ثمرهٔ تحصیل علم که «معرفت» است، باید در عبادت ظاهر شود.

لیلة الرغائب بر اساس روایات ما، ممتازترین شب‌ها در همهٔ سال، سه شب است که همگی در این ماه‌های سه‌گانه واقع شده: اولی شب جمعهٔ اول ماه رجب است به نام «لیلة‌الرغائب»، دوم شب نیمهٔ شعبان که نامش «لیلة‌البرات» است و دیگر شب های قدر در ماه مبارک رمضان که «لیلة‌القدر» است. رغائب جمع «رغیبة» است و رغیبة به معنای عطای کثیر است؛ یعنی در چنین شبی، درهای رحمت الهی بی‌حساب باز است. ترکیب «لیلة الرغائب» اضافهٔ موصوف به صفت خود است، بدین ترتیب لیلةالرغائب یعنی «اللیلة التی فیها الرغائب» یعنی شبی که در آن عطایای الهی کثیر است، سپس موصوف به صفتش اضافه شد و «لیلة الرغائب» گردید.