بریده‌هایی از کتاب شاهد جنگ و اقتصاد: خاطرات یک مدیر اقتصادی بانک مرکزی در دوران جنگ ایران و عراق

عراق برخلاف ایران تنها نبود و از پشتوانه ارزی فراوان وام‌ها و کمک‌های بلاعوض کشورهای خلیج فارس برخوردار بود و تنها حدود ۲۵ درصد نیاز ارزی جنگی را خود تأمین می‌کرد؛ درحالی‌که ایران به تنهایی و با جمعیتی ۳ برابر عراق در طول جنگ ۸ ساله، هیچ‌گونه حمایت ارزی نداشت. تنها پشتوانه ایران در مقابل حمله‌های عراق، جوانان جان‌بَرکَف ایرانی بودند

آثار جنگ ایران و عراق تنها متوجه دوران جنگ نبود و پس از اتمام جنگ در سال‌های متوالی و حتی تاکنون نیز سایه خود را بر تحولات اقتصادی و اجتماعی کشور گسترده است. اثرات جنگ ایران و عراق در توسعه نیافتگی ایران امروز قابل مشاهده است.

اجرای اصول اقتصاد مقاومتی مغایرتی با ارتباطات بین‌المللی با کشورهای جهان به‌عنوان عضوی از خانواده جهانی ندارد، بلکه برعکس، کاهش وابستگی به صادرات نفت، مستلزم گسترش صادرات غیرنفتی و دستیابی به بازارهای جهانی است. همچنین گسترش بخش خصوصی، کاهش بیکاری و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان بدون دستیابی به فناوری‌های جدید و سرمایه‌گذاری خارجی میسر نیست. ایجاد صندوق ذخیره ارزی کارآمد و کاهش وابستگی اقتصادی به صادرات نفت و همچنین ذخیره بخشی از درآمدهای نفتی برای نسل‌های آینده، نیاز به ارتباطات بین‌المللی به منظور سرمایه‌گذاری خارجی قسمتی از منابع نفتی دارد

تأمین مایحتاج ضروری و بازسازی تجهیزات نظامی، به خصوص حمایت از نیروی هوایی کشور (باوجود برخورداری از استواری، قبل از شروع جنگ)، مسئولین کشور را با موقعیتی پیچیده روبرو کرد و تاییدی بر این حقیقت تلخ بود که بدون پشتیبانی اقتصادی نیرومند، پیروزی در جنگ و آن هم تنها به مدد دلاوری و مقاومت، به زمان طولانی‌تر و تلفات بیشتری نیاز دارد.

نبود پایه و مقدمات سپری مناسب در تثبیت درآمد حاصل از صادرات نفت، پیشگیری از آثار انبساطی و انقباضی مالی دولت در اقتصاد و باقی گذاشتن بخشی از ثروت امروزی نفت برای نسل‌های آینده و توجه نکردن به تجربه قبل از انقلاب، در حقیقت فرصتی از دست رفته را برای ایجاد نظامی کارآمد در سال‌های بعد از انقلاب بوجود آورد که هنوز نیز ادامه دارد

خسارت‌ها که درمجموع ۱۰۴۴ میلیارد دلار برای ایران برآورد شده، شامل خسارت‌های مستقیم، خسارت‌های غیرمستقیم، هزینه فرصت صادرات نفت، خریدهای نظامی، پرداخت‌ها به خانوادهای مجروحین و کشته شدگان، واردات محصولات پالایش شده نفتی، هدیه نفتی ایران به سوریه بابت قطع خط لوله نفتی عراق، افزایش هزینه واردات کالا از دیگر بندرها و از طریق جاده و راه‌آهن، افزایش هزینه بیمه و افزایش دستمزد کارکنان کشتی‌ها است.