بریده‌هایی از کتاب عروس آخر (زندگی فرح پهلوی)

در واقع باید گفت رفتار شاه در قبال فرح، تناقض‌آمیز و بسیار پیچیده بود، از یک طرف شاه با بسیاری از عقاید و رفتارهای فرح موافق نبود و از طرف دیگر همین رفتارهای روشنفکرمآبانه و مدرن فرح، پشتوانه‌ی بین‌المللی خوبی برای رژیم شاه بود و این نقش دوگانه برای شاه و تحمل فرح بسیار مشکل بود.

دست پنهان فرح در انتخاب آخرین گزینه‌ی شاه هم دیده می‌شود، شاهپور بختیار، پسرخاله‌ی رضا قطبی بود و رضا قطبی پسردایی فرح! بدین‌ترتیب آخرین نخست‌وزیر شاه، از خویشان فرح محسوب می‌شد و این قرابت و انتساب خانوادگی تنها یک اتفاق نبود!

دربار پهلوی تا پیش از ازدواج محمدرضا و فرح یعنی تا آغاز دهه‌ی چهل، چهره‌ای کاملاً مردانه و تا حدودی سنتی داشت و امیر اسدالله علم (وزیر دربار) به عنوان گرداننده‌ی اصلی، نقش بسیار مؤثر و کلیدی در رتق و فتق امور دربار و زندگی خصوصی محمدرضا داشت. با ورود فرح به دربار، نقش سنتی علم در دربار کاهش یافت و دربار پهلوی شکلی کاملاً جدید به خود گرفت. علم دربار را محافظه‌کارانه اداره می‌کرد و با اینکه به شدت با عقاید اسلامی و روحانیت مخالف بود اما با این حال، (تا هنگامی‌که در دربار مؤثر بود)، هیچ تلاشی برای تعارض علنی با عقاید سنتی و مذهبی مردم و گشودن جبهه‌های جدیدی علیه مذهب و روحانیت نمی‌کرد

اردشیر زاهدی، در کتاب خاطراتش، غفلت علاقه‌مندی زودهنگام و ازدواج نسبتاً عجولانه‌ی شاه با فرح را خاطرات کودکی محمدرضا از یک پرستار فرانسوی می‌داند. محمدرضا از کودکی تا زمانی که رضاشاه او را برای تحصیل به سوئیس فرستاد، تحت تعلیم و تربیت مادام ارفع یک زن فرانسوی که شوهر ایرانی داشت، قرار گرفته و طبعاً به فرهنگ و آداب و سنن فرانسوی علاقه و انس خاصی پیدا کرده بود و به عقیده‌ی اردشیر زاهدی، فرح خاطره‌ی خوش‌پرستار فرانسوی را در محمدرضا زنده می‌کرد.

فرهنگ فرانسوی را به اختصار می‌توان ملغمه‌ای از روشنفکرنمایی و لاقیدی اخلاقی، توأم با آداب و سنن خاص اشرافی‌گری و در عین حال آمیختگی با دموکراسی و مدرنیسم، معرفی کرد.

مادر فرح به یاد آورده است که فردای روز بعد از عمل جراحی شاه، وقتی که جمعیت زیادی از دانشجویان ایرانی مقیم آمریکا در مقابل بیمارستان مموریال تظاهرات می‌کردند و شعار مرگ بر شاه سر می‌دادند، فرح با لبخند به مادرش گفته بود: اینها نمی‌دانند که دیگر نیازی به مرگ بر شاه گفتن ندارند و شاه دارد می‌میرد!