بریده‌هایی از کتاب مجموعه آثار چخوف (جلد چهارم)

فلسفه مذهبی‌تان به قدری فاسدتان کرده است که در همه چیز، جز مه نمی‌خواهید ببینید.

هوار می‌کشیم و جنگ را غارتگری و بربریت و دهشت و برادرکشی می‌نامیم و اگر چشم‌مان به خون بیفتد بی‌هوش می‌شویم. اما کافی است فرانسوی‌ها یا آلمانی‌ها به ما توهین کنند فوری روحیه‌مان دستخوش شور و هیجان می‌شود و از ته دل فریاد «هورا» برمی‌آوریم و به دشمن حمله‌ور می‌شویم، و در چنین موقعی است که شما هم سلاح‌های‌مان را دعای خیر می‌کنید و شجاعت‌های ما شور و شعفی همگانی و در عین حال بی‌شایبه برمی‌انگیزد. پس

دکتر همین که تنها ماند با تمام وجود به استراحت کردن پرداخت. چه خوش است روی کاناپه، بی‌حرکت دراز کشیدن و تنهایی را حس کردن! سعادت راستین بدون داشتن لحظه‌های تنهایی مفهوم ندارد. بی‌شک ابلیس آن فرشته مطرود، به خاطر عشق به تنهایی - عشقی که فرشتگان با آن بیگانه‌اند - به پروردگار خیانت کرده بود

فعلا فقط در روستاهاست که زن از مرد عقب نمی‌ماند؛ آنجا او مانند مردها فکر و احساس می‌کند و به نام تمدن، مجدانه با طبیعت می‌جنگد. اما زن بورژوا و روشنفکر شهری از دیربار عقب مانده است و دارد به وضع اولیه‌اش رجعت می‌کند؛ او دیگر نیمه انسان و نیمه حیوان است و از خیر سر او بسیاری از دستاوردهای نبوع انسان، پاک از دست رفته‌اند؛ زن رفته رفته از میان می‌رود و ماده ماقبل تاریخ جایگزین او می‌شود. عقب‌ماندگی زن روشنفکر، مدنیت را با خطری جدی روبرو می‌کند؛ او در سیر قهقرایی‌اش می‌کوشد مرد را هم به دنبال خود به قهقرا بکشد و مانع پیشرفتش می‌شود. این حقیقتی است تردیدناپذیر.

آری، زندگی در کنار آنان سخت تلخ و دشوار است با این همه، آنها هم انسانند و مانند همه انسان‌ها رنج می‌برند، درد می‌کشند، اشک می‌ریزند و در زندگی‌شان چیزی که نتوان برای آنها توجیهی پیدا کرد، وجود ندارد. کار شاق و طاقت‌فرسایی که باعث می‌شود تک تک اعضای بدن انسان تا صبح درد کند و بنالد، زمستان‌های سرد و سخت، خشک‌سالی، محصول کم، فقر و احتیاج؛ و در این رهگذر نه تنها احدی به داد آدم نمی‌رسد بلکه امیدی هم به مدد کسی نیست. آنان که ثروت و قدرت‌شان بیشتر از ثروت و قدرت این تهیدستان است نمی‌توانند به آنها کمک کنند چرا که خود نیز خشن و متقلب و همیشه مست‌اند و با همان روش نفرت‌انگیز تهیدستان فحاشی و عربده‌کشی می‌کنند.

عجب آدمی هستید! شمایی که به مسیح ایمان ندارید سبب چیست که غالباً از او اسم می‌برید؟ - چرا، ایمان دارم اما به شیوه خودم، نه به سبک شما.

اگر میسرش می‌شد روزها و سال‌های گذشته را بازگرداند حقیقت را جایگزین دروغ، کار را جایگزین بطالت و شادی را جایگزین ملال می‌کرد، به آنهایی که صفای‌شان را گرفته بود صفا باز می‌داد و خدا و انصاف را باز می‌یافت اما همه اینها همان قدر نامیسر بود که بازگرداندن ستاره به آسمان

انسان راه نجات را باید فقط در وجود خودش جست‌وجو کند و چنانچه موفق به یافتن آن نشود لزومی ندارد وقتش را تلف کند،

اگر زندگی بشر تا این حد ساده و بی‌حساب پایه‌گذاری شده است که بازرسی چنان بی‌رحم و نادرست، که آرد دولتی را می‌دزدید، مورد احترام باشد و در محیط مدرسه همگی برای سلامت و رستگاری‌اش دعا کنند، در این صورت آیا باز منصفانه است که او از آدم‌هایی چون لایوسکی و فن کورن فقط به صرف آنکه بی‌دین هستند بپرهیزد؟