بریده‌هایی از کتاب تنها راه پایداری زندگی زناشویی

حیات جنسی و به‌خصوص خیال‌بافی درباره آن به همراه خصایص خاص و زیبای بسیارش، تنها بیانگر یکی از بسترهایی است که رشد فردیت در آن صورت می‌پذیرد؛ اما بهترین و عالی‌ترین نیست.

روان‌کاوان همیشه به این دام می‌افتند که رؤیاها را نه به‌عنوان نماد، بلکه به‌عنوان سروش غیبی و پیام‌آور چیزی مشخص تعبیر کنند.

هرکس که در جهت درک میل جنسی تلاش کرده باشد متوجه این واقعیت شده است که بیشترین بخش حیات جنسی انسان را خیال‌بافی‌ها تشکیل می‌دهند. این خیالبافی‌ها تا حدی عادی هستند؛ اما گاه تنوع چشمگیری پیدا می‌کنند که از خود حیات جنسی واقعی مهم‌تر می‌شوند.

البته این‌که آدم «خودش باشد» غیرممکن است و تمام صحبت‌های مربوط به آن، نشان‌دهنده گمشدگی جمعی، آشفتگی و افسردگی است. گفتن این‌که «فقط می‌خواهم خودم باشم» مثل این است که بگوییم «می‌خواهم به زبان خودم حرف بزنم». انسان باید خودش را به زبانی که از کودکی با آن بزرگ شده یا پس از آن یاد گرفته بیان کند. کسی نمی‌تواند به زبان «خودش» حرف بزند. به‌علاوه حتی اگر این کار را هم بکند هیچ‌کس حرف او را نمی‌فهمد. به‌همین ترتیب ما نمی‌توانیم خودمان را پیدا کنیم؛ بلکه فقط می‌توانیم از طریق کهن‌الگوها و اجرای نقش آن‌ها خودمان را بیان کنیم و شاید به این ترتیب بتوانیم خودمان را نیز پیدا کنیم.

از نظر بسیاری از منتقدان اجتماعی امروز، خود ازدواج نهادی ریاکارانه، محدودکننده و مخرب است. ازدواج فقط برپایه نیرنگ و فریب می‌تواند حفظ شود. اغلب به اشتباه ازدواج را ابزار نظام اجتماعی حاکم می‌دانند که مردم را به تبعیت وادار می‌کند و ذهنیت برده‌داری را در آن‌ها حفظ می‌کند.

پایبندی به ازدواج تک‌همسری در غرب مسیحی اغلب اوقات افسانه‌ای قانونی بیش نبود. به‌عنوان مثال بین اشراف اروپای غربی قرن شانزدهم، هفدهم و هجدهم میلادی رسم بود که شوهر معشوقه‌ای می‌گرفت و زن معشوقی. در کشورهایی که تا همین اواخر طلاق در آن‌ها غیرممکن بود ــ مثل ایتالیا ــ بسیاری از زوج‌های متأهل جدا از هم زندگی می‌کردند و با یکی از دوستان‌شان همخانه می‌شدند.

وضعیت اخلاقی امروز به‌تدریج در حال از بین بردن نهاد ازدواج است. محو شدن تدریجی اخلاقیات، تعبیر متفاوت و حتی انحلال ارزش‌ها متوقف نمی‌شود. هم‌اکنون جامعه ما دچار بحرانی معنوی است. این بحران، ارکان حیات اجتماعی ما و پایه‌های ازدواج و خانواده را می‌لرزاند.

همه می‌دانند بیشتر آدم‌ها اگر فقط به سفری چهارده روزه با هم بروند اعصاب یکدیگر را خرد می‌کنند. آن‌ها پس از چند روز حتی دیگر نظرشان را به هم نمی‌گویند و هر تصمیم کوچکی باعث جنگ و دعوا می‌شود. اما دو طرفِ ازدواج به هم قول می‌دهند تمام عمر (سی، چهل، پنجاه یا شصت سال) با هم زندگی کنند و بیشترین تماس و نزدیکی جسمی، روحی و روانی را با هم داشته باشند. جالب‌تر آن‌که این تعهد مادام‌العمر نسبت به یکدیگر را در جوانی‌شان تقبل می‌کنند! شاید آن‌ها ده سال دیگر آدم‌های کاملاً متفاوتی باشند. آن‌ها در سنی این قول را به هم می‌دهند که نه می‌دانند خودشان چه کسی هستند و نه می‌دانند دیگری کیست. به‌علاوه هیچ‌کس نمی‌داند خودش یا دیگری بعدا چه آدمی می‌شود.

چنانچه با بی‌طرفی و انصاف کامل به نهاد خانواده و ازدواج نگاه کنیم، این تصویر را می‌بینیم: اگر کسی با استفاده از تیزبینی روان‌شناسانه رؤیای نهاد اجتماعی‌ای را در سر می‌پروراند که از هیچ نظر کارآیی نداشته و هدفش تنها عذاب دادن اعضای آن باشد، مطمئنا ازدواج معاصر و نهاد خانواده امروزی را اختراع می‌کرد. دو نفر از دو جنس متفاوت، با تصورات، رؤیاها و داستان‌های بی‌نهایت متفاوت و با میزان قدرت و سرزندگی متفاوت به یکدیگر قول می‌دهند که تمام شب‌ها و روزها، یعنی تمام عمر با هم باشند. هیچ‌یک از آن‌ها قرار نیست تجربه دیگری را خراب کند؛ هیچ یک قرار نیست دیگری را کنترل کند و هر دوی آن‌ها قرار است به یکدیگر کمک کنند تا تمام توان بالقوه‌شان را به ظهور برسانند. اما این سوگند قدرتمند اغلب اوقات فقط در خلسه جنسی خود را نشان می‌دهد. چنین خلسه‌ای عالی است؛ اما آیا بستر محکمی برای یک عمر با هم بودن هم هست؟

تقریبا در تمام طبقات اجتماعی ــ بجز خانواده‌های خیلی ثروتمند و خیلی فقیر ــ طلاق به معنی کاهش سطح کیفی زندگی زوجین و نیز فرزندان است. همان درآمد قبلی، پس از طلاق باید دو خانواده را اداره کند. در گروه‌های اجتماعی‌ای که کمبود پول مطرح نیست و طلاق باعث کاهش سطح کمّی زندگی نمی‌شود، بیش از نیمی از ازدواج‌ها به طلاق می‌انجامد. حتی وقتی ازدواج به شرایط فلاکت‌باری دچار می‌شود، بسیاری از زوج‌ها به‌علت وجود بچه‌ها طلاق نمی‌گیرند و می‌گویند: «صبر می‌کنیم تا بچه‌ها بزرگ شوند». و وقتی بچه‌ها بزرگ شدند آن‌ها باز هم طلاق نمی‌گیرند؛ نه به‌خاطر این که رابطه‌شان بهتر شده است، بلکه به این علت که بیش از حد خسته‌اند و بیش از حد از تنهایی می‌ترسند یا چون فکر می‌کنند دیگر نمی‌توانند همسر جدیدی پیدا کنند.

کتاب تنها راه پایداری زندگی زناشویی هنوز هم برای زنان و مردانی که درگیر انواع گوناگونی از روابط هستند ــ و نه فقط آن دسته از افرادی که ازدواج کرده‌اند ــ مهم است. بنابراین، این کتاب نه تنها برای تمامی حرفه‌ها (به‌رغم تعصب تشکیلاتی‌شان) بلکه برای تمام نسل‌های روان‌کاوان، مشاوران ازدواج و خانواده، مبلغان دینی، مددکاران اجتماعی و افراد دیگری که به روان‌شناسی عمیق‌تر ازدواج و روابط روح‌بخش و بامعنا علاقمندند همچنان مهم و تأثیرگذار خواهد بود.

انسان‌ها برای کسب معنا زندگی می‌کنند نه کسب سعادت، برای تحقق تقدیر نه انطباق و سازگاری، و برای روح زندگی و نه آرامش.

ازدواج دیوهای تحول یا تخریب را عمیق‌تر، سریع‌تر و طولانی‌تر از هر آفریده فرهنگی دیگر بشری از بند رها می‌کند. ازدواج می‌تواند شما را پیش از شفا از میان ببرد و نابود کند مگر این‌که آگاه و هشیار و قاعده‌مند باقی بمانید.

ما همچنان درمان‌گرانی داریم که روی بهبود ارتباطات، قدرت بخشیدن به نیازهای عاشقانه شخص و مطرح شدن کشمکش طرفین در وهله اول تمرکز می‌کنند و همه این‌ها هم به قیمت نادیده گرفتن قوه تخیل که در پس بسیاری از کشمکش‌های زوج‌ها نهفته است مانندِ خیال‌بافی‌های مهم، تصاویر رؤیا، درون‌مایه‌های استعاری و افسانه‌های مربوط به روابط می‌شود، که می‌توانند معنای تجارب ما را در رابطه با یکدیگر آشکار کنند.

دو جریان که یکی ازدواج را تهی از معنا و با شکر تکنیک و مهارت، شیرین می‌کند و دیگری رستگاری را در مسیری انفرادی می‌آموزاند، هرگز نخواهند توانست بحران امروزی جهان را در زمینه ازدواج و خانواده حل کنند.

اگر فلسفه‌ای نداشته باشیم، روش‌ها و مهارت‌ها به کارمان نخواهند آمد.