بریده‌هایی از کتاب تنها راه پایداری زندگی زناشویی

براساس مطالعات و نیز تجربه شخصی می‌دانیم بسیاری از زوج‌های متأهل با تلاش بسیار خانواده‌شان را پابرجا نگه داشته‌اند. آن‌ها هر چیزی را که برای‌شان عزیز است بر خود حرام کرده‌اند. با این حال کمابیش می‌توان افرادی را یافت که به راستی از زندگی با هم لذت می‌برند و راضی هستند. دست‌کم خودشان این‌طور فکر می‌کنند. اما اغلب اوقات ناظر بیرونی عقیده دیگری دارد و می‌داند ازدواج آن‌ها به این خاطر خوب به‌نظر می‌آید که یکی از زوجین کاملاً خودش را فدا کرده و رشد فردی خود را نادیده گرفته است. در این حالت یا زن تمام مطالبات شخصی و فرهنگی خود را فدای کار، حرفه و آسایش شوهرش کرده، یا (این مورد مدام در حال افزایش است) شوهر کمر به خدمت زن بسته و حتی جرأت نمی‌کند عقایدش را در حضور او بیان کند. مرد، دوستانش و فرصت‌های شغلی‌اش را فدا می‌کند و عملاً به زنِ تشنه قدرتش اجازه می‌دهد تا از او همچون خدمتکار استفاده کند.

«رستگاری» از آن مفاهیمی است که در مقوله «معنای زندگی» پا به عرصه می‌گذارد. «رستگاری» ریشه در «فراسو» دارد و از منظر «زندگی روزمره» پا را بیرون می‌نهد و نگاهی «هستی‌شناسانه» در ما ایجاد می‌کند.

«اگر چرایی زندگی را بدانیم، با هر چگونه‌ای آن می‌سازیم.»

در هندوستان حدود هشتاد درصد ازدواج‌ها هنوز توسط والدین ترتیب داده می‌شود و در حالی که انتظار پیوند عاشقانه بین زوج‌ها وجود دارد، بیشتر اوقات این اتفاق نمی‌افتد. جالب است که این ازدواج‌های قراردادی، از ازدواج‌های مبتنی بر عشق رمانتیک نه بهترند نه بدتر. هر دوی آن‌ها یأس و دلسردی به‌بار می‌آورند.

چندین انسان‌شناس غربی می‌پندارند که انسان‌ها در آغاز گله‌ای زندگی می‌کرده‌اند و همه‌باهم رابطه جنسی داشته‌اند. آن موقع نمی‌دانستند که مراوده جنسی سبب بارداری می‌شود. نقش مرد در ایجاد بچه‌ها نامعلوم بود. بچه‌ها همگی به‌صورت گله‌ای بزرگ می‌شدند. خانواده و ازدواج، چه تک‌همسری چه چند همسری، همگی جزو تحولات بعدی تاریخ بشر به‌شمار می‌روند.

همه می‌دانند بیشتر آدم‌ها اگر فقط به سفری چهارده روزه با هم بروند اعصاب یکدیگر را خرد می‌کنند. آن‌ها پس از چند روز حتی دیگر نظرشان را به هم نمی‌گویند و هر تصمیم کوچکی باعث جنگ و دعوا می‌شود. اما دو طرفِ ازدواج به هم قول می‌دهند تمام عمر (سی، چهل، پنجاه یا شصت سال) با هم زندگی کنند و بیشترین تماس و نزدیکی جسمی، روحی و روانی را با هم داشته باشند. جالب‌تر آن‌که این تعهد مادام‌العمر نسبت به یکدیگر را در جوانی‌شان تقبل می‌کنند! شاید آن‌ها ده سال دیگر آدم‌های کاملاً متفاوتی باشند. آن‌ها در سنی این قول را به هم می‌دهند که نه می‌دانند خودشان چه کسی هستند و نه می‌دانند دیگری کیست. به‌علاوه هیچ‌کس نمی‌داند خودش یا دیگری بعدا چه آدمی می‌شود.

به محض این‌که ما ازدواج را با تصاویر بیگانه‌ای ــ مثل خوشبختی، سعادت و سرپناه کودکان ــ برابر می‌کنیم، ازدواج نهادی بی‌معنی، رو به زوال و کسل‌کننده به‌نظر می‌رسد که بیشتر به‌دست دستگاه عظیم روان‌شناسان و مشاوران ازدواج زنده نگه داشته شده است.

مفهوم «باشد تا مرگ ما را از هم جدا کند» هیچ ربطی به خوشبختی و سعادت ندارد. از دیدگاه خوشبختی و سعادت، «تا مرگ» هیچ مفهومی ندارد. از دیدگاه خوشبختی، ازدواج به طرزی درمان‌نشدنی بیمار است. زیرا تلاش برای یافتن و از بین بردن عوامل به اصطلاح عصبی و بیمارگونه زوجین و خود ازدواج، اثر چندانی ندارد. هر چند بخش بزرگی از آنچه از سوی هواداران خوشبختی بیمارگونه قلمداد می‌شود، اصلاً بیمارگونه نیست (یعنی فدا کردن عنصر مهم و خلاقی از شخصیت).

بسیاری از روان‌شناسان معتقدند والدین برای پرورش بچه‌ها مناسب نیستند؛ به‌خصوص اگر مثل بیشتر مردم ازدواج دشوار و مشکل‌داری داشته باشند.

هیچ کمبود تلاشی در زمینه درک و روشن ساختن ازدواج امروزی وجود ندارد. هیچ کمبود تلاشی هم در زمینه کمک به زوج‌های متأهل برای غلبه بر مشکلات‌شان وجود ندارد. کمبودی که وجود دارد، به عقیده من، در زمینه پژوهش و تحقیقی است که روشن کند کار نظری و عملی ما درباره ازدواج تحت کدام تئوری و فلسفه صورت می‌گیرد. اگر می‌خواهیم کار خودمان و دیگران را به لحاظ روان‌شناسانه درک کنیم، قبل از هر چیز باید بفهمیم به کدام الگو خدمت می‌کنیم. حتی شاید معلوم شود که ما به کمک دو الگوی متضاد هدایت می‌شویم که در نتیجه باعث گیجی و آشفتگی عظیمی می‌شود.

بیشتر مردم پدیده‌های روانی را با قوه تخیل تجربه می‌کنند، نه با اندیشه و قوه استدلال.

بسیاری از ازدواج‌ها به این علت از هم می‌پاشند که ایده فداکاری رد می‌شود و در این راه بسیاری از روان‌کاوی‌ها و روان‌درمانی‌ها اثرات بسیار مخربی روی ازدواج دارند. در نتیجه به نام رشد شخصیت و کمال و تمامیت فرد، ازدواجِ رشدِ فردیتی قربانی می‌شود.

ازدواج یعنی رویارویی مدام و اجتناب‌ناپذیری که تنها با مرگ پایان می‌یابد. اما چنین رویارویی بلندمدتی تنها در صورتی ممکن است که یکی یا هر دو طرف از چیز مهمی چشم‌پوشی کنند. در آغاز در همه زمینه‌ها رویارویی صورت می‌گیرد. اما به‌زودی برای هر دو طرف روشن می‌شود که این رویارویی اجتناب‌ناپذیر و بلندمدت را تنها در صورتی می‌توان حفظ کرد که بخش اساسی‌ای از روان هر شخص به‌طور آگاهانه فدا شود.

اگر ما ایده ضمیر ناخودآگاه جمعی را آن‌طور که کارل گوستاو یونگ مطرح می‌کرد جدی بگیریم، نه تنها تا حدودی به روان همه انسان‌ها پیوند خورده‌ایم، بلکه پیوند خاصی با نزدیک‌ترین و دورترین اعضای خانواده و بستگان‌مان داریم. به بیان صحیح‌تر، روان نزدیک‌ترین و دورترین بستگان‌مان همیشه در ضمیر ناخودآگاه ما حضور دارد. آن‌ها بخشی از ما هستند و ما بخشی از آن‌هاییم. قطع رابطه با اعضای دور و نزدیک فامیل، دست‌آوردی بجز سرکوب سایه‌های‌مان ندارد. اعضای خانواده هنوز در روان ما حضور دارند، اما دیگر سر میز ما دیده نمی‌شوند.

روان‌شناس زبده تقریبا در هر ازدواج خوبی می‌تواند تعداد زیادی سازوکارهای عصبی بیمارگونه بیابد که ادامه ازدواج را غیرممکن و زمینه طلاق را آماده می‌کنند. در ازدواجِ رشد فردیتی، هر دو طرف با هرچه در اختیار دارند، با خصایص سالم و بیمار و عادی و غیرعادی خود با یکدیگر روبه‌رو می‌شوند. بسیاری از ازدواج‌ها به این علت پژمرده می‌شوند و راه خود به‌سوی روند رشد فردیت را گم می‌کنند که زوج‌ها سعی می‌کنند با حذف و سرکوب اساسی‌ترین خصایص خود، وضع را بهتر کنند. حال این خصایص می‌تواند مربوط به تمایلات جنسی خاص باشد یا خصایص عصبی یا هر چیز دیگر. اما هرچه انسان بیشتر با همه چیز روبه‌رو شود، راه رشد فردیت، جالب‌تر و ثمربخش‌تر می‌شود.

خوشبختی به معنی آزاد کردن هر چه بیشتر بیمار از قید درگیری‌های عصبی است

در روان‌شناسی تحلیلی، خط تمایز دقیقی بین سعادت و رستگاری کشیده شده است. ارتقای سطح خوشبختی، مستلزم کمک به بیمار برای سازگار شدن با محیط و یافتن مسیر حرکت موفقیت‌آمیز در دنیاست

توانایی مردم برای یافتن یک توضیح سطحی و تصادفی خیلی قوی است.

حیات جنسی، چه در عمل و چه در خیال، از سوی بیشتر مردم پنهان نگه داشته می‌شود. حتی هنگام روان‌کاوی هم سال‌ها طول می‌کشد تا شخص از خیال‌بافی‌های جنسی‌اش حرف بزند. بیشتر تصاویر جنسی‌ای که در رؤیاهای بیماران ظاهر می‌شوند به‌صورت ساده و بی‌ضرر خود را نشان می‌دهند. این تمایل به پنهان‌کاری از منظر تولیدمثل، لذت یا رابطه انسانی به سختی قابل درک است. اما رمزوراز و رابطه نزدیک و صمیمانه از خصایص روح و روند رشد فردیت است. این روند تا مدتی باید در ظرف دربسته جریان داشته باشد و هیچ چیز و هیچ‌کس نباید آن را دستخوش آشوب کند.

بارها در جریان طلاق زوجین شنیده‌ایم: «من او را خیلی دوست داشتم، اما حالا داریم از هم جدا می‌شویم. من دیگر او را نمی‌شناسم. او خیلی تغییر کرده و کاملاً آدم دیگری شده است.» این دلسردی و حیرت زوج‌ها بیشتر اوقات طی روابطی رخ می‌دهد که واقع‌بینی در آن‌ها فراموش شده است.