بریده‌هایی از کتاب موانع دلبستگی و صمیمیت

وقتی کودک با والدینی زندگی می‌کند که مدام اضطراب یا خشمشان را به او برمی‌گردانند -برای مثال، بر سرش فریاد می‌زنند یا به زور به او غذا می‌خورانند- او با خاموش کردن این ارتباط، انسجام روانی‌اش را حفظ می‌کند. بستن چشمان،‌ برگرداندن سر، نگاه نکردن، همه تلاش‌هایی هستند که حتی بچه‌های کوچک برای دفع منبع پریشانی از آن استفاده می‌کنند.

این‌که کودک باور داشته باشد خودش ارزش دوست داشته شدن ندارد آسان‌تر از این است که باور کند «موضوع»هایش -نگاره‌های دلبستگی‌اش- از دوست داشتن او ناتوان‌اند.

می‌توان روش‌های خلاقانه‌ای به کار گرفت. می‌توان خود را فردی پرخاشگر جا زد و با لباس،‌ مدل مو، خالکوبی و حلقه‌هایی به قصد ارعاب دیگران، سایرین را از خود دور نگاه داشت. تصویر پیش رو با طرز برخوردی تحریک‌آمیز یا تهدیدکننده این پیام را به همراه دارد: «من آدمی نیستم که بخوای باهاش سروکله بزنی!» یا شاید «یا منو همین‌طوری که هستم بپذیر یا بزن به چاک؛ من بهت هیچ احتیاجی ندارم.» معنای واقعی این جمله تصویری از این عبارت است: «این نقابی که زیرش پنهان شدم رو ببین، من رو نبین.» آن‌ها انتظار طرد شدن دارند و از طرفی به آن دامن می‌زنند. تحریک کردن دیگران به طرد کردنشان، به آن‌ها نوعی حس کنترل می‌دهد و توجه آن‌ها را از دردی که احساس پذیرفتنی نبودن به همراه دارد پرت می‌کند؛ خشمگین بودن بهتر از زخمی بودن است.

هیچ‌گاه احساس نکرده بود که برای پدر و مادرش و به خصوص مادرش مهم است و این موضوع شرمی در او به جای گذاشته بود. در یکی از جلسات آخرش به من گفت: «یک جایی توی اعماق وجودم، انگار باور دارم که اشتباهی کردم.» جواب دادم: «فکر کنم احساس می‌کنی اون اشتباه خود تو هستی». اشک‌هایش جاری شد.

تروی به عنوان پسری «قابل کنترل» و «سازگار» توصیف می‌شد. او اعتراضی نداشت که چرا به‌ندرت با او ارتباطی برقرار می‌شود؛ چرا باید اعتراض می‌کرد؟ او با موقعیتی بهتر از این آشنا نبود و این تمام انتظاری بود که از زندگی داشت. بیشتر اوقات به حال خود رها شده بود،‌

تجارب دوران کودکی با مراقبان درونی شده‌اند و در صورتی که این تجاربْ ناخوشایند باشند، هستهٔ یک سوپرایگوی سختگیر و تنبیه‌کننده یا رابطه‌ای مشابه با خود شکل می‌گیرد: «رفتاری که در کودکی با ما شده همان رفتاری است که با خود در ادامهٔ زندگی در پیش خواهیم گرفت. اغلب دردناک‌ترین رنج‌هایمان را بر خود تحمیل می‌کنیم. ما هرگز نمی‌توانیم از شکنجه‌گر درونمان رهایی یابیم.»

او خود را تحقیر می‌کند و باور دارد که سزاوار زجر کشیدن است و همین باورْ نمی‌گذارد آرزوی هیچ چیز بهتری را داشته باشد. شاید حتی لازم است این دردِ هیجانی را بر خود تحمیل کند تا درواقع چیزی برای احساس کردن داشته باشد. آرزو دارد دیده نشود و رابطهٔ آزارگری-آزارخواهیاش با خودْ رابطه‌ای خصوصی باقی بماند. از آن‌جایی که نمی‌خواهد هیچ‌کس کاری به «اسارتش در بند موضوع‌های بد» داشته باشد، به خود متعهد شده نگذارد هیچ فایده‌ای از هر چیز خوبی که بر سر راهش قرار می‌گیرد به او برسد. امتناع او از پذیرش، جذب کردن و تغذیه شدن از هر چیز مثبتی شکلی از/ مانند «بی‌اشتهایی ارتباطی» است.

تروی به عنوان پسری «قابل کنترل» و «سازگار» توصیف می‌شد. او اعتراضی نداشت که چرا به‌ندرت با او ارتباطی برقرار می‌شود؛ چرا باید اعتراض می‌کرد؟ او با موقعیتی بهتر از این آشنا نبود و این تمام انتظاری بود که از زندگی داشت. بیشتر اوقات به حال خود رها شده بود،‌ حتی پذیرندگان احتمالی فرزندخواندگی، او را در حالی در یک کالسکه دیدند که شیشهٔ شیری در دهان داشت که به بالشتش تکیه داده شده بود. او طی هزاران ساعت یادگیری آموخته بود که نمی‌توان از بزرگسالان انتظار زیادی داشت.

این کتاب را با نقل قولی نه از بالبی، بلکه از فروید به پایان می‌رسانم: «فرد روان‌رنجوری که درمان شده، واقعاً به انسان دیگری بدل شده است، حتی اگر او همان‌طور مثل قبل باقی مانده باشد؛ به عبارت دیگر او به همان چیزی تبدیل شده که اگر خوشبین باشیم در بهترین شرایطِ ممکن به آن تبدیل می‌شد و همین میزان هم خیلی زیاد است.» (۱۹۱۶‌- ۱۹۱۷/ ۱۹۹۱، صص ۴۸۶‌- ۴۸۷)به زبانِ دلبستگی، او امنیت کسب کرده است.

دلبستگی اجتنابی باورهای عمیقی ایجاد می‌کند مانند این‌که باید روی پای خود ایستاد، درخواست کمک نشانهٔ ضعف است و باید از هیجانات شدید، به ویژه آن‌هایی که منفی و ناراحت‌کننده هستند، اجتناب کرد.

فناوری برای ارتباط با دیگران مسیرهایی در اختیار ما می‌گذارد، اما از سوی دیگر می‌تواند به عنوان حائلی بین خود و دیگری قرار بگیرد و یا مانند فیلتری صمیمیت را در رابطه کنترل کند. این امکان وجود دارد که فناوری‌های دیجیتال جامعه‌ای اجتنابی‌تر را به وجود بیاورند (Cundy, ۲۰۱۵, Greenfield, ۲۰۱۵, ۲۰۰۸, Turkle, ۲۰۰۵, ۲۰۱۱).

چنین کودکانِ «کنار گذاشته‌شده‌ای» حقِ داشتنِ بزرگسالانی را دارند که شور و شوق زندگی را در آن‌ها از نو بیابند و برایشان تولدی دوباره در جهانی مملو از گنجینه‌های بین‌فردی رقم بزنند.

تأیید نشدن از جانب کسانی که بیش از همه دوستشان داشته‌ایم تجربه‌ای شبیه شرم است، چنین تجربه‌ای همچون درفشی درون ما جای می‌گیرد و هستهٔ یک «موضوع درونی غیرهمدل» را شکل می‌دهد.

صمیمت مستلزم «اشتیاق برای پرده برداشتن از خود واقعی... و تمایل و ظرفیت اعتماد کردن به شریک زندگی برای آسودگی، حمایت و پرورش» و به همین ترتیب اشتیاق و ظرفیت فراهم کردن آن برای طرف مقابل است

کودکان نیاز دارند تا احساسات دشوارشان درک شود و وقتی بدانند که در حضور بزرگسالانی هستند که سعی در درک آن‌ها دارند احساس مراقبت شدن و در بر گرفته شدن خواهند داشت.

پیرو نظریهٔ دلبستگی، فیربرن اذعان داشت چون کودک به والدینش نیاز دارد باید از آن‌ها محافظت کند؛ راهبرد حفظ بقایی که به بهای رابطه‌ای مادام‌العمر با یک سوپرایگوی انتقادگر و حس فراگیر گناه و شرم تمام می‌شود

درک جدیدی باید حاصل شود و این درک از این قرار است که والدینْ خود افرادی هستند که براساس تاریخچهٔ شخصی، محیط اجتماعی و الگوهای رابطه‌ای‌شان شکل گرفته‌اند. در این صورت است که مراجع می‌تواند زمان‌هایی که آن‌ها دوست‌داشتنی‌تر بوده‌اند را به یاد بیاورد و یا ویژگی‌های ارزشمند آن‌ها را بازشناسد.

هدف اصلی همهٔ روان‌درمانی‌های دلبستگی‌محور این است که به بیماران کمک کنیم با هر سبک دلبستگی که دارند، درنهایت ایمن‌تر و تاب‌آورتر شوند، روابط سالم‌تری با دیگران و با خودشان برقرار کنند و تغییراتی در دنیای درونی‌شان پدید آورند که بر دنیای بیرونی‌شان نیز اثرگذار باشد.

گروه‌های دوستی این امکان را به وجود می‌آورند که بدون ایجاد صمیمیتی که در رابطه‌های یک به یک وجود دارد امکان مصاحبت با دیگران فراهم شود. در مهمانی‌ها و دورهمی‌ها لزومی به اشتراک گذاشتن عمیق تجربهٔ خود، اعتماد کردن و مورد اعتماد بودن، افشا کردن بی‌واسطهٔ احساسات و یا کمک خواستن نیست.

تلاشی که صرف بدل شدن به این خیال واهی کمال می‌شود نشان‌دهندهٔ هدف واقعی آن است؛ دور نگه داشتن خود واقعی از ژرف نگریسته شدن و قضاوت شدن.