بریده‌هایی از کتاب ژن خودخواه

انتخاب طبیعی این است: تولیدمثل افتراقی غیرتصادفی ژن‌ها.

متن اولیه همراه با اضافات، ضمائر جنسی و تمام چیزهای دیگرش به قوت خود باقی است. یادداشت‌های آخر کتاب مشتمل بر تصحیحات، پاسخ‌ها، و توضیح برخی مسایل است. دو فصل کاملاً جدید هم به کتاب افزوده شده‌اند، که موضوعاتشان در زمان خود باعث پیشبرد سپیده دم انقلابی شده‌اند. این‌ها فصل‌های ۱۲ و ۱۳ کتاب‌اند.

یک دانشمند به جای ارائهٔ نظریه‌ای جدید یا پرده‌برداری از حقیقتی تازه، مهم‌ترین نقشی که می‌تواند ایفا کند کشف راهی نو برای دیدن نظریه‌ها یا حقایق قدیمی است.

نظریهٔ ژن خودخواه همان نظریهٔ داروین است که به شیوه‌ای بیان شده که خود داروین آن را به کار نگرفت، اما به گمانم اگر امروز می‌بود آن را آناً دریافته و می‌پسندید. این نظریه در واقع حاصل منطقی نوداروینی پذیرفته شده است، که به صورت تصویری تازه ارائه شده است. این نظریه به جای تمرکز بر فرد، نگاهی ژن- محور به طبیعت دارد.

کتاب ژن خودخواه به خاطر شخصیت بخشی انسان‌گونه به مسائل‌اش مورد انتقاد قرار گرفته است و این هم، اگر نیاز به عذرخواهی نداشته باشد، دست کم نیازمند توضیح است. من دو سطح از تجسم شخصیتی را در این کتاب به کار برده‌ام: شخصیت بخشی انسان‌گونه به ژن‌ها نباید واقعاً مسئله‌ای باشد، چرا که هیچ آدم عاقلی فکر نمی‌کند که ملکول‌های DNA دارای هویتی خود آگاه باشند، و هیچ خوانندهٔ فهیمی چنین توهمی را به نویسنده‌ای نسبت نمی‌دهد.

بهترین راه برای توضیح عنوان کتاب، از طریق تأکید بر یکی از واژه‌هاست. اگر واژهٔ «خودخواه» مورد تأکید قرار گیرد فکر می‌کنید که کتابی در مورد خودخواهی است، در حالی که واقعاً، بیش‌تر به فداکاری توجه دارد. واژهٔ درست برای تأکید در عنوان کتاب «ژن» است

دلم می‌خواست که می‌توانستم بگویم که کتاب ژن خودخواه دیگر مطالبش قدیمی شده و مطالب دیگری جای آن‌ها را گرفته‌اند. اما متأسفانه، از یک دیدگاه، نمی‌توانم چنین چیزی بگویم. هرچند در این فاصله دانش بیش‌تری حاصل شده و مثال‌های واقعی و خوبی سر برآورده‌اند، اما با یک استثناء که سر فرصت در موردش صحبت خواهم کرد، چیز اندکی در کتاب پیدا می‌شود که من بخواهم آن را پس بگیرم یا بابت‌اش عذرخواهی کنم.

بسیاری از نظریه‌های علمی پرطرفدار همچون نجوم بطلمیوسی در دل تاریخ ابطال و گم شده‌اند و بسیاری دیگر هم همچون قوانین نیوتونی تکامل خود را در دل نظریات فیزیک نوین شاهد بوده‌اند. این پدیده، یعنی نقد سازنده جامعه علمی و پذیرش نارسایی یا نادرستی و سعی در اصلاح یا پاسخ به انتقادات را در بطن چاپ‌های مختلف کتاب حاضر و تصحیحات و توضیحاتی که خود نگارنده در قالب پی نوشت به کتاب افزوده است می‌توان دید.