بریده‌هایی از کتاب روان شناسی حماقت

دکارت می‌نویسد: «هیچ‌چیز عادلانه‌تر از عقل سلیم در دنیا توزیع نشده.» حماقت چطور؟ همه‌جا هست، بی‌مرز و محدودیت؛ بتراود یا بچکد، جاری باشد یا بجوشد. گاه گودال آبی‌ست آرام و تقریباً قابل‌تحمل، گاه باتلاقی‌ست تهوع‌آور و بعضی اوقات زلزله، طوفان یا جزرومدی که هرچیزی را سر راهش غرق، ویران، لگدمال و آلوده می‌کند. مهم نیست چه شکلی باشد؛ حماقت به همه‌مان سرایت می‌کند. گفته می‌شود ما خود سرچشمهٔ حماقتیم. من هم مستثنا نیستم.

اثر هاله‌ای: یا شروع نکن یا تا تهش برو چشم‌های زیبایی دارید... بنابراین حتماً مهربان، باهوش و صادقید و زیربغلتان هم بو نمی‌دهد. بی‌معنی‌ست؟ شناسایی هر ویژگی در افراد آماده‌تان می‌کند بسیاری ویژگی‌های دیگر را هم بهشان نسبت دهید. در مدرسه، کسب نمرات خوب، برای شاگردی که جذابیت ظاهری بیشتری دارد آسان‌تر است. تصور می‌شود او باهوش‌تر و وظیفه‌شناس‌تر است. بله، این موضوع وحشتناک است؛ خصوصاً اگر خوش‌قیافه نباشید

مزخرفات تبدیل به نیرویی سیاسی شده‌اند

در ژوئن ۲۰۱۷، واشنگتن پست نتیجهٔ نظرسنجی آنلاینی از گروهی نمونه از آمریکایی‌ها منتشر کرد. هفت درصد پاسخ‌دهندگان (بیش از شانزده میلیون نفر) معتقد بودند شیرکاکائو از گاوهای قهوه‌ای به دست می‌آید. بدتر از آن، نظرسنجی وزارت کشاورزی ایالات متحده نشان داد از هر پنج نفر، یک بزرگ‌سال نمی‌دانست گوشت همبرگر از کدام حیوان است

بعد از ناهار یا حتی تنفسی کوتاه، دادرس‌ها با شصت و پنج درصد درخواست‌های عفو مشروط موافقت می‌کنند. هرچه زمان بگذرد قضات سخت‌گیرتر می‌شوند تا جایی که عملاً همه را از دم رد می‌کنند. پس از تنفس بعدی، نرمششان دوباره تا آستانهٔ شصت و پنج درصد افزایش می‌یابد. این یافته‌ها در سال ۲۰۱۱ حاصل بررسی تقریباً هزار تصمیمی‌ست که هشت قاضی اسرائیل اخذ کرده‌اند. میزان موافقت یا مخالفت دادرس‌ها بستگی به سیری یا گرسنگی‌شان دارد.

مزخرفات تبدیل به نیرویی سیاسی شده‌اند. مزخرفات متعلق به دوره‌ای هستند که «دوران پساحقیقت» می‌نامیم. در اصل باید آن را دورهٔ مزخرفات نامید. دورهٔ مزخرفات محصول نوعی گفتمان و اندیشه است که دیگر در آن کسی سعی بر یافتن صحت گفته‌ها ندارد. فقط مهم تأثیری‌ست که گفته‌ها به جا می‌گذارند. مزخرفات احمقانه‌اند چون غیرقابل‌کنترل‌اند و درعین‌حال قدرتمندند، زیرا می‌توان از آن‌ها در جهت استراتژی‌های سیاسی و پروپاگاندا استفاده کرد.

اگر یقین دارید زرنگ‌تر و تحسین‌برانگیزتر از انسان‌های عادی هستید، محتمل‌ترین حالت این تشخیصِ شوم است: «خودتان نمی‌دانید اما احمقید.»

طبق تحلیل مشهورِ هری جی. فرانکفورت فیلسوف (۳)، اساس چرند، بی‌اعتنایی‌اش به حقیقت است. برخلاف دروغ‌گو، که همیشه باید حقیقت را در نظر داشته باشد تا خوب تحریف یا پنهانش کند، کسی که چرند می‌گوید، کلاً به حقیقت اهمیتی نمی‌دهد.

«تفکر انتقادی هوش نیست؛ گرچه اغلب با هوش اشتباه گرفته می‌شود. تفکر انتقادی مجموعه‌ای از مهارت‌های شناختی‌ست که کمکمان می‌کند منطقی و به روشی هدف‌گرا فکر کنیم. این تفکر همچنین گرایش به استفاده از این مهارت‌ها در مواقع مناسب است. متفکران انتقادی انعطاف‌پذیرند. برای تأیید عقایدشان به شواهد نیاز دارند و وسوسه‌های مغالطه‌آمیز را تشخیص می‌دهند. تفکر انتقادی یعنی غلبه بر انواع سوگیری‌های شناختی (مثلاً سوگیری بازنگری یا سوگیری تأییدی).»(۳) این مطالب روشنمان می‌کنند چرا گاهی اوقات حتی افراد بسیار باهوش به مسائل عجیب‌غریب اعتقاد دارند.

بهتر است دست‌ودلتان قبل از افتادن در چنین هچلی بلرزد: اگر سعی بر اصلاح کودن‌ها داشته باشید شکست می‌خورید و آن‌ها را قوی‌تر و دنباله‌روهایشان را تشویق می‌کنید. کودن‌ها تکثیر می‌شوند. جنگ علیه حماقت فقط تقویتش می‌کند. هرچه بیشتر با احمق‌ها مبارزه کنید، افراد بیشتری را جذب می‌کنند.