بریده‌هایی از کتاب مصطفی چمران: مردی برای تمام فصول

آرزو داشتم که شمع باشم و سرتا به پا بسوزم و ظلمت را مجبور به فرار کنم و به کفر و جهل اجازه ندهم که بر دنیا سیطره یابند....

می‌دانم که در این دنیا به عده زیادی محبت کرده‌ام و حتی عشق ورزیده ام، ولی جواب بدی دیده ام. عشق را به ضعف تعبیر می‌کنند و به قول خودشان زرنگی کرده، از محبت سوء استفاده می‌نمایند! اما این بی خبران نمی‌دانند که از چه نعمت بزرگی که عشق و محبت است، محرومند. نمی‌دانند که بزرگترین ابعاد زندگی را درک نکرده اند، نمی‌دانند که زرنگی آنها جز افلاس و بدبختی و مذلت چیزی نیست و من قدر خود را بزرگتر از آن می‌دانم که محبت خویش را از کسی دریغ کنم؛ حتی اگر آن کس محبت مرا درک نکند و به خیال خود سوء استفاده نماید.

آرزو داشتم که شمع باشم و سرتا به پا بسوزم و ظلمت را مجبور به فرار کنم و به کفر و جهل اجازه ندهم که بر دنیا سیطره یابند.... مصطفی چمران

معرفت علی (ع) و حسین (ع) «خدایا در غم و درد شخصی می‌سوختم، تو آنچنان در دردها و غم‌های زجردیدگان و محرومان و دلشکستگان غرقم کردی که دردها و غم‌های شخصی را فراموش کردم. تو مرا با زجر و شکنجه همه محرومین و مظلومین تاریخ آشنا کردی، از این راه تو علی را به من شناساندی، تو مرا با حسین آشنا کردی، تو دردها و غم‌های زینب را بر دلم گذاشتی، تو مرا با تاریخ درآمیختی.... و من خود را در تاریخ فراموش کردم، با ازلیت و ابدیت یکی شدم و از این نعمت بزرگ، ترا شکر می‌کنم. »

تنها دانشجویی است که در امریکا از استادی که کمتر کسی توانسته بود از او نمره بالای ۱۰ بگیرد، نمره ۲۲ می‌گیرد

شبی تاریک هنگام بازگشت در میان برف زمستان فقیری را دیدم که در سرما می‌لرزید، ولی نمی‌توانستنم برای او جایی گرم تهیه کنم. تصمیم گرفتم که همه شب را مثل آن فقیر در سرما بلرزم و از رختخواب محروم باشم این چنین کردم و تا صبح از سرما لرزیدم و به سختی مریض شدم و چه مریضی لذت بخشی بود.

به او پیشنهاد شده بود که جزء چهار مردی باشد که در توسعه صنایع نظامی امریکا همکاری کند... بله منظورم صنایع موشک‌های دوربرد و نیز تکنولوژی ساخت هواپیمای فانتوم است. او به دوستانش توصیه می‌کرد که وارد این گروه نشوند و می‌گفت این سلاحهایی که ما تولید می‌کنیم امریکا در اختیار اسرائیل می‌گذارد و اسرائیل با آن مردم فلسطین، مصر، لبنان و عموم مسلمانان را هدف قرار می‌دهد لذا به این شکل ما می‌خواهیم عملی بر ضد خدا انجام دهیم و من نمی‌خواهم در این گروه شرکت کنم. » (۴) این همه نشان دهنده آن است که دکتر چمران در عین تحصیل علم به تهذیب نفس نیز پرداخته بود و حاضر نبود خلاف مشی سیاسی و عقیدتی خود کوچکترین اقدامی در راستای تأمین معاش خود انجام دهد.

«خوش دارم که در نیمه‌های شب، در سکوت مرموز آسمان و زمین، به مناجات برخیزم، با ستارگان نجوا کنم و قلب خود را به اسرار ناگفتنی آسمان بگشایم، آرام آرام به عمق کهکشان‌ها صعود نمایم، محو عالم بی نهایت شوم، از مرزهای عالم وجود درگذرم و در وادی فنا غوطه ور شوم و جز خدا چیزی را احساس نکنم.

وصیت می‌کنم به کسی که او را بیش از حد دوست می‌دارم، به معبود من، به معشوق من، به امام موسی صدر، کسی که او را مظهر علی می‌دانم. او را وارث حسین می‌خوانم،

از جمله کسانی که هنوز زنده هستند در حال حاضر دبیر کل حزب الله لبنان، سید حسن نصرالله هستند که جزو شاگردان شهید چمران بودند. »

ویژگی سیاستمدار اخلاق گرا، صداقت و شفافیت در بیان واقعیت، رشید دانستن مردم و عدم سعی در انحراف افکار عمومی، مردم گرایی، نگاه طبیبانه به واقعیت‌ها و گردن نهادن به مردم سالاری و رأی مردم برای دستیابی به قدرت و خدمت خالصانه است

«خوش دارم هیچ کس مرا نشناسد، هیچکس از غم‌ها و دردهایم آگاهی نداشته باشد، هیچ کس از راز و نیازهای شبانه‌ام نفهمد، هیچ کس اشک‌های سوزانم را در نیمه‌های شب نبیند، هیچکس به من محبت نکند، هیچکس به من توجه ننماید، جز خدا کسی را نداشته باشم، جز خدا با کسی راز و نیاز نکنم، جز خدا انیسی نداشته باشم، جز خدا به کسی پناه نبرم. »

«من در امریکا زندگی خوشی داشتم، از همه نوع امکانات برخوردار بودم. ولی همه لذات را سه طلاقه کردم و به جنوب لبنان رفتم، تا در میان محرومین و مستضعفین زندگی کنم، با فقر و محرومیت آنها آغشته شوم، قلب خود را برای دردها و غم‌های این دلشکستگان باز کنم. دائماً در خطر مرگ، زیر بمباران‌های اسرائیل به سر آورم، لذت خود را در آب دیده قرار دهم، تنها آسمان را در سکوت و ظلمت شب، پناهگاه آه‌های سوزان خود کنم. به طور مختصر اگر نمی‌توانم این مظلومین داغدیده را کمکی کنم، لااقل در میان آنها باشم، مثل آنها زندگی کنم و دردها و غم‌های آنها را به قلب خود بپذیرم. می‌خواستم که در این دنیا، با سرمایه داران و ستمگران محشور نباشم. در جو آنها نفس نکشم از تمتعات حیات آنها محظوظ نشوم و علم و دانش خود را در قبال پول و لذت زندگی خوش به آنها نفروشم. »

«خدایا ترا شکر می‌کنم که مرا بی نیاز کردی، تا از هیچکس و از هیچ چیز انتظار نداشته باشم. »

او از کوچکی تدریس می‌کرد و قسمتی از معاش خود را از این راه تأمین می‌کرد. در ریاضیات و بخصوص هندسه آنقدر توانا بود که حریفی نداشت و هنگامی که معلم راه حلی را بیان می‌کرد، او به سرعت راه حل بهتری ارائه می‌داد. از پانزده سالگی در درس تفسیر قرآن مرحوم آیت الله طالقانی در مسجد هدایت حاضر می‌شد و در دوره دانشجویی در جلسات درس فلسفه و منطق استاد شهید آیت الله مرتضی مطهری شرکت می‌جست. در زمانی که "مسلمان و متدین بودن به قهقرایی گرایی و ارتجاع تعبیر می‌شد. " از اعضاء فعال انجمن اسلامی دانشجویان بود.

ابراهیم یزدی در کتاب خود از تشکیل هسته اولیه نهضت آزادی ایران در خارج کشور توسط چمران و چهار تن دیگر سخن می‌گوید: «در بهار سال ۱۳۴۱ نهضت آزادی ایران در خارج از کشور توسط ۵ نفر که عبارت بودند از: دکتر شریعتی و پرویز امین (درفرانسه)، دکتر چمران، صادق قطب زاده و نگارنده ابراهیم یزدی (در امریکا) تشکیل گردید. تدوین رئوس مواضع و برنامه‌ها را دکتر شریعتی به عهده گرفت و هسته مرکزی با اصلاحاتی آن را تصویب کرد.

یک بار از ایشان سؤال کردم که چرا اینطور گریه می‌کنید جواب ایشان چنین بود: استاد، من نمی‌توانم همه چیزهایی را که در دل دارم برای شما بازگو کنم. اما چون ممکن است در آینده به شهادت برسم، لازم است برخی چیزها را به شما بگویم، شما باید مشکلات ما را بدانید که اگر خواستید به این راه ادامه دهید انتخابتان آگاهانه باشد. "... "من هیچ امیدی در این دنیا ندارم. نه می‌خواهم و نه می‌توانم به نزد خانواده‌ام در امریکا بازگردم! به ایران نیز نمی‌توانم بروم. مصائب هر روز اینجا را هم خودتان می‌دانید که چقدر هست، می‌بینید که مخالفان امام موسی صدر چگونه به ایشان حمله می‌کنند! من دیگر نمی‌توانم تحمل کنم! اگر گریه نکنم حتماً منفجر خواهم شد! قدرت ندارم که بیشتر از این را تحمل کنم. "» (۵۳)

«عصر ما، عصر قومیت نیست، بلکه عصر ایدئولوژی است و خط مکتبی ما اساساً به همه قومیت‌ها به یک دید نگاه می‌کند، و فرقی بین کرد و فارس و ترک قائل نیست، اما مسئله ایدئولوژی به شدت مطرح است، کسی که ضد اسلام و ضد انقلاب اسلامی است، یا وابسته به کشورهای خارجی است به هیچ وجه نباید آزادی داشته باشد و نباید به او اختیاری داد، زیرا او دشمن این ایدئولوژی و استقلال کشور است و هر نوع امتیازی برای او برخلاف مصلحت مردم و استقلال این آب و خاک است، چه فارس باشد و چه کرد یا ترک!

آرزو داشتم که شمع باشم و سرتا به پا بسوزم و ظلمت را مجبور به فرار کنم و به کفر و جهل اجازه ندهم که بر دنیا سیطره یابند.... مصطفی چمران

چمران یعنی ممکن کردن ناممکن ها.