رئالیسم جادویی چیست؟

محمدرضا نیکخواه

6,882 بازدید

رئالیسم جادویی یکی از محبوب‌ترین مکتب‌های ادبی است که در قرن بیستم از میراث اسطیری، افسانه‌ها و داستان‌های خیال‌انگیز و فراواقع‌گرایانه جوانه زد. رئالیسم و جادو، دو مفهومی که ظاهرا تناسبی با هم ندارند، به هم پیوستند تا جنبشی نو در ادبیات جهان آغاز شود؛ جنبشی که می‌کوشید راه خود را برای برآشوبیدن بر ظلم‌، دیکتاتوری، استعمار و واپسماندگی فرهنگی، از ادبیات آغاز کند. اساسی‌ترین ویژگی رئالیسم جادویی را شکستن مرز بین خیال و واقعیت خوانده‌اند. در این یادداشت به معرفی اجمالی مکتب رئالیسم جادویی، نویسندگان برجسته و برخی آثار ارزشمند این مکتب مهم ادبی پرداخته‌ایم.

پیشنهاد می‌کنیم یادداشت «رئالیسم چیست؟» را هم بخوانید.

‌

طلیعه‌ی رئالیسم جادویی

عنوان رئالیسم جادویی را اولین بار فرانتس روه نویسنده و منتقد آلمانی در سال ۱۹۲۵ برای سبک خاصی از نقاشی به‌ کار برد. این نقاشی‌ها بر نویسندگان بزرگی همچون ماسیمو بونتمپلی ایتالیایی تاثیر گذاشت. بونتمپلی را می‌توان نخستین نویسنده‌ی مکتب رئالیسم جادویی دانست. او بر این عقیده بود که ادبیات می‌تواند وسیله‌ای برای ایجاد آگاهی جمعی با «گشودن دیدگاه‌های افسانه‌ای و جادویی جدید در واقعیت» باشد. بونتمپلی با همراهی کورتسیو مالاپارته در سال ۱۹۲۶ مجله‌ی ۹۰۰ را منتشر کرد تا ایده‌های او در بین دیگر نویسندگان اروپایی مطرح شود. بونتمپلی نقشی اساسی در آشنایی نویسندگان اروپایی و حتا اسپانیایی‌تبار با رئالیسم جادویی داشت. آرتورو اوسلار پیتری یکی از این نویسندگان است. داستان‌های کوتاه او نمونه‌هایی قابل‌ اعتنا از آثار اولیه‌ی رئالیسم جادویی است. آلخو کارپنتیه نویسنده‌ی کوبایی‌ نیز برای گسترش رئالیسم جادویی و درک بهتر نسبت به آن گام‌های مهمی برداشت.

ترجمه‌ی کتاب روه به زبان اسپانیایی در سال ۱۹۲۷ عاملی مهم در شناخته شدن رئالیسم جادویی در آمریکای لاتین بود. بدین ترتیب این مکتب که در اروپا جوانه زده بود، در آمریکای لاتین شکوفا شد. جایی که زندگی روزمره‌ی مردمانش با امور خارق‌العاده و اسرارآمیز گره خورده و مرز خیال و واقعیت بسیار کم‌رنگ است. شنیدن ماجرا‌های اسرارآمیز اگر برای مردم نقاط مختلف دنیا تعجب‌آور است، برای مردم آمریکای لاتین بخشی از زندگی است. سفرنامه‌های پر از امور اعجاب‌انگیز و خارق‌العاده که اسپانیایی‌ها پس از فتح آمریکای لاتین در قرن شانزدهم نوشتند، خود شاهدی بر این ماجراست… ماریو بارگاس یوسا داستان‌نویس اهل پرو می‌گوید: «این وقایع‌نامه‌ها برای ما مردم آمریکای لاتین در حکم داستان‌های پهلوانی برای اروپاییان است.». این امور عجیب را نمی‌توان در آن نقطه‌ی دنیا، جدای از زندگی روزمره دانست و این دقیقا همان تعریفی است که برای رئالیسم جادویی ارائه شده است. از این رو برخی خاستگاه اولیه‌ی رئالیسم جادویی را آمریکای لاتین می‌دانند و سفرنامه‌های فاتحان اسپانیایی را «جد اعلای مکتب رئالیسم جادویی» می‌خوانند. برخی منتقدان ادبی همچون آنخل فلورس، بورخس آرژانتینی را اولین نویسنده‌ی داستان‌های رئالیسم جادویی می‌دانند.

‌

ویژگی‌های مکتب رئالیسم جادویی چیست؟

مگی آن باورز درباره‌ی ویژگی منحصربه‌فرد رئالیسم جادویی این‌گونه می‌گوید: «ویژگی رئالیسم جادویی که باعث می‌شود این شیوه‌ی روایت به‌کرات استفاده شود، همانا کیفیت تخطی‌گر و براندازانه‌ی ذاتی‌اش است. این ویژگی است که موجب شده بسیاری از نویسندگان پسااستعمارگرا، فمینیست و میان‌فرهنگی از آن به عنوان ابزار بیان ایده‌هایشان استفاده کنند.». فارغ از این ویژگی بنیادین، داستان‌های رئالیسم جادویی خصوصیات مشترکی دارند که به مهم‌ترین آن‌ها اشاره‌ای کوتاه خواهیم کرد:

اتفاق‌ها و عناصر خارق عادت

به‌ بازی گرفتن عناصر اعجاب‌آور و خارق‌العاده اولین ویژگی داستان‌های رئالیسم جادویی است. این رخدادها به گونه‌ای در بافت داستان حل می‌شوند که خواننده حس می‌کند با اتفاقی عادی و روزمره در جهان داستان مواجه شده است. در دنیای جذاب و هیجان‌انگیز این مکتب یک انسان می‌تواند پرواز کند بی‌آن‌که در آن جهان تعجب انگیزد؛ خیال کاملا در واقعیت حل شده و این دو به هم آمیخته‌اند.

دنیای واقعی

اگر چه مایه‌ی اصلی رئالیسم جادویی عناصر و رخدادهای فراطبیعی است، اما تمامی این ویژگی‌ها در جهانی واقعی اتفاق می‌افتد. نویسندگان خود جهان جدیدی را خارج از آن‌چه خوانندگان در زندگی روزمره‌ی خویش می‌بینند، برنمی‌سازند. در رئالیسم جادویی شخصیت‌های داستانی انسان‌هایی هستند که مانند دیگران در شهرهای واقعی، زیر همین آسمان زندگی می‌کنند، اما برخی وجوه فراطبیعی آن‌ها را از شخصیت‌های داستان‌های واقع‌گرایانه متفاوت می‌کند. مهم جای دادن این ویژگی‌های متمایز در دنیایی واقعی است که نیاز به نبوغ و تخصصی ویژه دارد. شخصیت‌های رمان صد سال تنهایی اثر گابریل گارسیا مارکز از بهترین نمونه‌ها برای بازشناسی کاراکترهای داستانی رئالیسم جادویی هستند.

اگر این مطلب را دوست داشتید، پیشنهاد می‌کنیم که مطلب زیر را هم مطالعه کنید

گابریل گارسیا مارکز ؛ آغازگر رئالیسم جادویی

در ۶ دقیقه بخوانید

سکوت نویسنده

نویسنده‌ی این مکتب علاوه‌بر مهارت در داستان‌گویی و نوشتن، باید در خودداری از نوشتن و تفصیل جزئیات غیرضرور نیز ماهر باشد. اگر نویسنده آن‌چه را در دنیای داستان رخ داده بیش از حد توضیح دهد، یا به توجیه وجود عناصر غریب که لازمه‌ی این نوع داستان است بپردازد، خواننده را از باور جهان داستان دور می‌کند. رئالیسم جادویی زمانی محقق می‌شود که حوادث عجیب در بستری باورپذ‌یر رخ دهد، از این‌رو سکوت مولف گاه بیش از گفتن او اهمیت می‌یابد. باور جهان داستان توسط خواننده تابعی مطلق از باورمندی نویسنده به جهان داستان خود است. پیام واضح است: اینجا هیچ چیز عجیبی رخ نداده است!

دوگانگی

رئالیسم جادویی عرصه‌ی آمیختگی و بستر هم‌زیستی عرصه‌های متضاد واقعیت است. همان‌گونه که خیال و واقعیت با ظرافتی دل‌نشین به هم می‌آمیزند، زیست مدرن و زندگی قدیمی و سنتی به هم می‌پیوندند؛ عشق و نفرت گره می‌خورند؛ شهری و روستایی، شرقی و غربی، مطلوب و ناپسند در کنار هم قرار می‌گیرند، جایی که مرزها دیگر قوت پیشین را ندارند.

اسطوره

اسطوره یکی از مهم‌ترین منابع الهام نویسندگان رئالیسم جادویی است. فرهنگ‌های گوناگون سرشار از اسطوره‌های جذابی هستند که سینه به سینه نقل شده و حافظه‌ی جمعی مردمان سرزمین‌های مختلف را انباشته‌اند. اسطوره‌‌ها منابعی سرشار و پر از رویدادهای خارق‌العاده و شگفت‌انگیز‌ند. در اسطوره می‌توان انتظار هر چیزی را داشت بی‌آن‌که تعجب انگیزد. گاهی گنجاندن اسطوره‌ها در داستان، حربه‌ای برای بیان نقد سیاسی است که نویسندگان آمریکای لاتین از این امکان بهره‌های بسیار برده‌اند.

نقد اجتماعی و سیاسی

رئالیسم جادویی تنها بستری برای خیال و خرق عادت نیست. بسیاری از نویسندگان این مکتب پیوند خود را با جامعه حفظ کرده و از این فرصت جذاب برای بازگو کردن درد مردم بهره برده‌اند. در بسیاری از موارد معضلات اجتماعی خود محرک اصلی برای نوشتن رمان‌ها و داستان‌های کوتاه رئالیسم جادویی بوده است. این ویژگی در نویسندگان آمریکای لاتین به حد اعلای خود رسیده است. نویسندگان این سرزمین محدودیت‌های عجیب خود را به فرصتی برای داستان‌پردازی تبدیل کردند و سعی کردند در بافت رمزآمیز داستان‌های خود مشی حکام دیکتاتورشان را به بوته‌ی نقد بگذارند. برخی علت رشد این مکتب را در آمریکای لاتین، فراهم‌ آوردن فرصتی بی‌نظیر برای نقد غیرمستقیم قدرت می‌دانند؛ داستان قدیمی خلاقیتی که از محدودیت فرصت می‌سازد.

زمان

زمان یکی از عناصر مهم در مکتب رئالیسم جادویی است. زمان در این مکتب می‌تواند با زمان خطی معمول متفاوت باشد و شخصیت‌ها می‌توانند در طول آن سفر کنند. زمان زنجیری بر دستان نویسندگان رئالیسم جادویی نیست و تابعی از ذهن آن‌هاست.

اگر این مطلب را دوست داشتید، پیشنهاد می‌کنیم که مطلب زیر را هم مطالعه کنید

رمانتیسم چیست؟

در ۶ دقیقه بخوانید

‌

بورخس و شکوفایی رئالیسم جادویی

خورخه لوئیس بورخس نویسنده و شاعر آرژانتینی، یکی از مهم‌ترین داستان‌نویسان قرن بیستم میلادی و به عقیده‌ی برخی آغازگر جنبش رئالیسم جادویی در ادبیات است. او که هیچ‌گاه رمان ننوشت، با داستان‌های کوتاه منحصربه‌فردش جایگاهی ویژه در ادبیات جهان پیدا کرد. بورخس از کودکی به کتابخانه‌ی پدرش که گنجینه‌ای سرشار از ادبیات جهان بود، دسترسی داشت. آشنایی او با ادبیات جهان، غنایی ویژه به داستان‌های او بخشیده است. فلسفه، اسطوره، رویا و مفاهیم غامض و بنیادین در داستان‌های بورخس به هم آمیخته و مجموعه‌ای بی‌بدیل ساخته‌اند. بسیاری از نویسندگان تاثیرگذار در دنیای ادبیات از داستان‌های بورخس تاثیر پذیرفته‌اند. او نقشی یگانه در روشن‌کردن مسیری داشت که به شکوفایی مکتب رئالیسم جادویی انجامید.

دانلود آثار خورخه لوئیس بورخس

‌

مارکز، قله‌ی رئالیسم جادویی

گابریل گارسیا مارکز را شاید نتوان اولین نویسنده‌ی رئالیسم جادویی خواند، اما صفت بزرگ‌ترین را می‌توان به او اختصاص داد بی‌آن‌که چندان صدای مخالفی برانگیزد. مارکز نویسنده و روزنامه‌نگاری اهل سیاست بود و در سینما نیز دستی بر آتش داشت. گابیتوی محبوب با شاهکارش صد سال تنهایی و چند اثر بی‌نظیر دیگری که آفرید، نوبل گرفت، رئالیسم جادویی را به اوج خود رساند و جاودانه شد. بنیاد نوبل از مارکز با عنوان «شعبده‌باز کلام و بصیرت» یاد کرده‌است. صد سال تنهایی، پاییز پدرسالار، عشق سال‌های وبا و رمان‌ها و داستان‌های کوتاه بی‌نظیر مارکز نقطه‌ی عطفی در تاریخ ادبیات جهان بوده است.

‌

صد سال تنهایی

نویسنده: گابریل گارسیا مارکز

مترجم: کاوه میرعباسی

انتشارات کتاب‌سرای نیک

اطلاعات بیشتر و خرید

«صد سال تنهایی» که حاصل چند ماه خانه‌نشینی مارکز بود، در سال ۱۹۶۷ منتشر شد. اثری پرکشش، بی‌بدیل و یگانه که در عرض یک هفته تمام نسخه‌هایش به زبان اسپانیایی به فروش رفت تا مارکز خیلی زود حاصل کار خود را ببیند. شاهکاری که از دل فرهنگ جذاب و پرقصه و غصه‌ی آمریکای لاتین برآمد و گوی سبقت را از زمان و زمانه‌ی خود ربود. تاکنون میلیون‌ها نسخه از صد سال تنهایی به ده‌ها زبان برگردانده شده و در نقاط مختلف جهان به فروش رسیده است. این رمان بی‌نظیر بارها در صدر فهرست کتاب‌های تحسین‌شده و پرفروش قرار گرفته است. راوی سوم شخص صد سال تنهایی داستان چند نسل از خانواده‌ی بوئندیا را روایت می‌کند که دهکده‌ی ماکوندو را بنا نهاده و در آن سکنا گزیدند. داستان از لحظه‌ای پیش از اعدام سرهنگ آئورلیانو بوئندیا آغاز می‌شود و پس از آن در هر فرازش غافلگیری، وجد و لذتی بی‌حد را برای خواننده به ارمغان می‌آورد.

بخشی از کتاب صوتی صد سال تنهایی را بشنوید.

صد سال تنهایی گابریل گارسیا مارکز

گوینده: آسمان مصطفایی

اطلاعات بیشتر و دانلود کتاب صوتی

‌

پاییز پدر سالار

نویسنده: گابریل گارسیا مارکز

مترجم: حبیب گوهری‌راد

انتشارات رادمهر

اطلاعات بیشتر و خرید

پاییز پدرسالار اثر درخشان دیگری از مارکز است که برخی منتقدان به آن اعتباری بیش از صد سال تنهایی داده‌اند. داستان اضمحلال یک دیکتاتور که در انقطاعی کامل از واقعیت به سر می‌برد. این اثر برگرفته از زندگانی چند دیکتاتور بود که در راس آن‌ها ژنرال فرانکوی اسپانیایی قرار داشت. مارکز چند سال در اسپانیا زندگی و از نزدیک حکومت دیکتاتوری فرانکو را تجربه کرد. او که پیش از آن نیز سال‌ها در فضایی گرفته از اختناق و ستم زندگی کرده بود، به مطالعه درباره‌ی دیکتاتورها علاقه‌مند شد. پاییز پدر سالار حاصل تجربه‌ی زیسته و سال‌ها تمرکز مارکز بر زندگی و حکومت دیکتاتورهاست. قلم سحرانگیز او، اثری جاویدان در رئالیسم جادویی برجای گذاشت که متر و معیاری مهم برای نویسندگان این مکتب است.

بخشی از کتاب صوتی پاییز پدر سالار را بشنوید.

پاییز پدر سالار گابریل گارسیا مارکز

گوینده: فخرالدین صدیق‌شریف

اطلاعات بیشتر و دانلود کتاب صوتی

‌

کارپانتیه، مغز متفکر رئالیسم جادویی

آلخو کارپانتیه نویسنده‌ی فرانسوی‌ـ‌ روسی که سال‌ها در کوبا زیست و خود را کوبایی می‌دانست، بی‌شک یکی از مهم‌ترین نویسندگان و پیشگامان ادبیات رئالیسم جادویی است. او که برای اولین‌بار از عبارت «واقعیت شگفت‌انگیز» استفاده کرد، نه‌تنها با داستان‌هایش که با تحلیل‌ها و نظریه‌پردازی‌اش در تکوین مکتب رئالیسم جادویی نقشی اساسی ایفا کرد.

‌

قلمرو این عالم

نویسنده: آلخو کارپنتیه

مترجم: کاوه میرعباسی

کتاب نشر نیکا

اطلاعات بیشتر و خرید

کتاب «قلمرو این عالم» یکی از مهم‌ترین و راهگشاترین آثار ادبی برای ادبیات رئالیسم جادویی است. رمان قلمرو این عالم روایت‌گر بخشی از تاریخ پرتلاطم مردم هائیتی و جنبش آن‌ها علیه برده‌داری است. کارپانتیه این داستان را با زبانی شاعرانه، در بستری تاریخی و با ظرافتی ویژه آفریده است.

‌

فوئنتس قطب مکزیکی رئالیسم جادویی

کارلوس فوئنتس نویسنده‌ی محبوب مکزیکی یکی دیگر از نویسندگان مهم رئالیسم جادویی است. او حقوقدان و سیاست‌مداری بود که اولین مجموعه داستان کوتاهش را در سال ۱۹۵۴ منتشر کرد. گرایش‌های تاریخی فوئنتس در آثار او کاملا هویداست. ظرافت فوئنتس در به‌کارگیری عناصر جادویی در داستان‌هایش او را به یکی از سرآمدان رئالیسم جادویی تبدیل کرد. آئورا، گرینگوی پیر و مرگ آرتیمو کروز از مهم‌ترین آثار فوئنتس هستند.

آئورا داستانی است که در عین حجم کم، در زمره‌ی یکی از جذاب‌ترین آثار رئالیسم جادویی به‌شمار می‌رود. کتابی شاعرانه، با قلمی بی‌نظیر که پیچیدگی‌اش نه تنها از جذابیتش نکاسته، که داستانی پرکشش را برای طرفداران رمان‌های رازآلود و پرجزئیات به ارمغان آورده است. قلم جادویی فوئنتس در رمان گرینگوی پیر نیز متجلی شده است. داستانی پر از ماجرا، برگرفته از انقلاب مکزیک که باز هم مخاطب را با پیچیدگی‌های دل‌پذیر قلم فوئنتس مواجه می‌کند. داستان‌های فوئنتس تاکنون به چندین زبان ترجمه شده است. او برای سالیان متمادی عاشقان ادبیات رئالیسم جادویی را مسحور قلم قدرتمند خویش کرده است.

‌

شاهکار روسی رئالیسم جادویی

مرشد و مارگریتا

نویسنده: میخائیل بولگاکف

مترجم: عباس میلانی

نشر نو

اطلاعات بیشتر و خرید

مرشد و مارگاریتا رمانی تحسین‌برانگیز از میخائیل بولگاکف نویسنده‌ی روس است. بولگاکف برای انتشار این اثر در شوروی با مشکلات عدیده‌ای مواجه شد. مرشد و مارگاریتا سرانجام پس از اعمال ممیزی‌های فراوان در سال ۱۹۶۵ میلادی و در تیراژی محدود منتشر شد و به سرعت جایگاهی ویژه در میان خوانندگان روس‌ پیدا کرد. این رمان چند داستان موازی را دربرگرفته که در نهایت به هم گره می‌خورند. معجونی از عشق، فلسفه، جادو و طنز مرشد و مارگاریتا را به دستاوردی بدیع در ادبیات روسی تبدیل کرد که توانست طرفداران ادبیات غنی این سرزمین را با وجوه دیگری از آن آشنا کند. همانند تمامی داستان‌های رئالیسم جادویی، این رمان نیز در جهانی باورپذیر اتفاق افتاده است. هیچ ادبیات‌دوستی نمی‌تواند از لذت تجربه‌ی خوانش این شاهکار ادبیات روسی چشم بپوشد.

بخشی از کتاب صوتی مرشد و مارگریتا را بشنوید.

مرشد و مارگریتا میخائیل بولگاکف

گوینده: حامد فعال

اطلاعات بیشتر و دانلود کتاب صوتی

‌

موراکامی جادوگر شرقی

کافکا در ساحل

نویسنده: هاروکی موراکامی

مترجم: گیتا گرکانی

انتشارات نگاه

اطلاعات بیشتر و خرید

هاروکی موراکامی نویسنده‌ی بزرگ ژاپنی، غول شرقی ادبیات جهان است. اندیشه‌ی موراکامی که ریشه در فرهنگ غنی ژاپن دارد، در همزیستی با فرهنگ و ادبیات غرب و موسیقی و ادبیات روسیه غنایی دوچندان یافته است. ادبیات منحصربه‌فرد موراکامی که رنگ‌وبویی از رازمندی و سحرانگیزی دارد سبب شده تا برخی از آثارش در رده‌ی بهترین نمونه‌های ادبیات رئالیسم جادویی قرار گیرد؛ همچون کافکا در ساحل، اثری جاودان و یگانه که در سراسر جهان مخاطبان خاص و عام را با سلیقه‌های متنوع به خود کشانده و تحسینشان را برانگیخته است. رمانی با دو داستان موازی و شخصیت‌پردازی بی‌نظیر که جان آپدایک نویسنده آن را «ورزدهنده‌ی ذهن» خوانده و امتناع از مطالعه‌اش را غیرممکن دانسته است. «زندگی بدون یک‌بار خواندن هملت مثل زندگی‌ای است که تمام آن در معدن ذغال بگذرد.»، این یکی از جملات کتاب کافکا در کرانه است. جمله‌ای که به‌یقین برای داستان‌های پرکشش و عمیق موراکامی نیز صدق می‌کند.

مترجمان دیگری در یاران این رمان را با نام کافکا در کرانه نیز منشتر کرده‌اند.

بخشی از کتاب صوتی کافکا در ساحل را بشنوید.

کافکا در ساحل هاروکی موراکامی

گوینده: مهبد قناعت پیشه

اطلاعات بیشتر و دانلود کتاب صوتی

‌

رئالیسم جادویی در ایران

ادبیات کهن فارسی به خصوص در متون صوفیانه پر از عناصر فراطبیعی و سحرانگیز است. نویسندگان معاصر ایرانی نیز پیش از آشنایی جدی با رئالیسم جادویی که عمدتا با ترجمه‌ی آثار نویسندگان آمریکای لاتین صورت گرفت، کمابیش تجربه‌هایی در داستان‌پردازی فانتزی و به سبک رئالیسم جادویی داشته‌اند. اگرچه تمایل به شیوه‌ی رئالیسم جادویی در نویسندگان ایرانی کمرنگ‌تر از برخی مکاتب دیگر است، اما تا به امروز برخی نویسندگان پرآوازه و بزرگ این سرزمین داستان‌هایی در این سبک نوشته‌اند.

‌

عزاداران بیل

نویسنده: غلامحسین ساعدی

انتشارات نگاه

اطلاعات بیشتر و خرید

غلامحسین ساعدی، نویسنده‌ی شهیر و صاحب سبک ایرانی یکی از پیشگامان رئالیسم جادویی در ادبیات فارسی است. مجموعه داستان عزاداران بیل، اثر مهم ساعدی و یکی از اولین نمونه‌های رئالیسم جادویی در ادبیات ایران است. این داستان‌های به‌هم‌پیوسته در روستایی به اسم بیل اتفاق می‌افتد؛ جایی پر از رنج و محرومیت و مصیبت که بلای خرافه نیز به جان مردمانش افتاده است. این هشت داستان یکی از مهم‌ترین، جذاب‌ترین و رازآمیزترین مجموعه داستان‌های فارسی را تشکیل داده ‌است. فیلم تحسین‌شده و جریان‌ساز گاو به کارگردانی داریوش مهرجویی با اقتباس از داستان چهارم این مجموعه ساخته شد.

بخشی از کتاب صوتی عزاداران بیل را بشنوید.

عزاداران بیل غلامحسین ساعدی

گوینده: علی دنیوی ساروی

اطلاعات بیشتر و دانلود کتاب صوتی

‌

روزگار دوزخی آقای ایاز

رضا براهنی نویسنده، شاعر و منتقد بزرگ و یکی دیگر از داستان‌نویسان مهم ایرانی است که نوشتن داستان‌های رئالیسم جادویی را آزموده است. براهنی یکی از مهم‌ترین آثارش، روزگار دوزخی آقای ایاز را در سال‌های پایانی دهه‌ی ۱۳۴۰ نوشت. زبان قدرت‌مند براهنی با رنگی از خیال که ویژه‌ی اوست، ترکیبی بی‌نظیر ساخته تا روزگار دوزخی آقای ایاز داستانی جذاب، تکان‌دهنده و اعتباری برای ادبیات رئالیسم جادویی فارسی باشد.

‌

اهل غرق

منیرو روانی‌پور نویسنده‌ی جنوبی اهل بوشهر نیز یکی از پیشگامان ادبیات رئالیسم جادویی در ایران است. او که از اساطیر و افسانه‌های جنوبی در نگارش داستان‌هایش بهره‌ای به‌سزا برده، از دریا به عنوان عاملی سحرآمیز نام برده که نقشی پررنگ در الهام‌بخشی به او داشته است. در داستان‌های روانی‌پور یافتن مرزی میان خیال و واقعیت ناممکن است، گویی خیال نیز جزئی از واقعیت است؛ جزئی تفکیک‌ناپذیر. این ویژگی در رمان اهل غرق روانی‌پور به‌خوبی نمایان است. رمانی که در سال ۱۳۶۸ به انتشار رسید. پریان دریایی و غول‌ها و شخصیت‌های نیمه‌انسانی با فضاسازی خیال‌انگیز و کم‌نظیر روانی‌پور در این داستان با مهارت تمام ترکیب شده است. مجموعه داستان «کنیزو» روانی‌پور نیز از نمونه‌های شاخص رئالیسم جادویی در ادبیات فارسی است.

‌

طوبا و معنای شب

شهرنوش پارسی‌پور داستان‌نویس و مترجم یکی دیگر از بانوان نویسنده‌ی ایرانی است که رئالیسم جادویی را تجربه کرده است. داستان طوبا و معنای شب او نمونه‌ای درخشان از رئالیسم جادویی فارسی است. این داستان روایت‌گر داستانی دراواخر دوره‌ی قاجار و اوایل پهلوی است.

‌

روزگار سپری‌شده‌ی مردم سال‌خورده

محمود دولت‌آبادی که از پایه‌های ادبیات داستانی فارسی در روزگار معاصر است نیز داستان‌نویسی به شیوه‌ی رئالیسم جادویی را آزموده است. او در رمان «روزگار سپری‌شده‌ی مردم سال‌خورده»، زندگی سه نسل از مردم یکی از روستاهای سبزوار را با زبانی شاعرانه و در فضایی پررمزوراز و سحرآمیز روایت کرده است.

‌

ملکوت

داستان ملکوت بهرام صادقی نیز اثری کم‌حجم اما برجسته با فضایی جادویی و خیال‌انگیز و وحشت‌زا است که برخی آن را نقطه‌ی عطفی در جریان رئالیسم جادویی در ادبیات ایران می‌دانند.

بخشی از کتاب صوتی ملکوت را بشنوید.