بلندی‌های بادگیر
نویسنده: امیلی‌جین برونته
مترجم: نگار غلام‌پور
نشر روزگار
رمانتیسم چیست؟
9,722 بازدید
وقتی درمورد «رمانتیسم یا رمانتیسیسم در ادبیات» صحبت می‌کنیم، الزاما از رمان‌های عاشقانه صحبت نمی‌کنیم! بعضی از رمان‌های رمانتیسیسم عاشقانه هستند، اما هر رمان عاشقانه‌ای در این دسته قرار نمی‌گیرد! برای شروع باید بدانیم رمانتیسیسم یک حرکت یا یک جنبش دسته‌جمعی بود که در اواخر قرن هجده میلادی (سال‌های ۱۷۸۰ میلادی) در کشور انگلستان شروع شد، تا هفتاد سال بعد از آن (۱۸۵۰) ادامه داشت و در طول این مدت به کشورهای دیگر اروپایی هم کشیده شد. در این دوران آثار (رمان، داستان، شعر، مقاله و…) جذابی نوشته شد که ویژگی‌های مشترکی با یکدیگر داشتند و حتی امروز هم از آثار محبوب و تاثیرگذار ادبیات جهان هستند. در این یادداشت قرار است به سوال رمانتیسم چیست؟ پاسخ بدهیم، این ویژگی‌های مشترک را مرور کنیم و در انتها هشت عنوان از بهترین آثار این سبک را معرفی کنیم.
پیشنهاد می‌کنیم یادداشت «رئالیسم چیست؟» را هم بخوانید.
درباره‌ی رمانتیسیسم
پیش از هر چیز باید گفت که رمانتیسیسم در واقع نوعی واکنش دسته‌جمعی بود که در برابر اعتقادات سفت و سخت کلیسا در مردم و نویسندگان شکل گرفت. اسم این حرکت دسته‌جمعی ضرورتا به مفهوم عشق مرتبط نیست و بیشتر به تحکم یا تقدم احساس بر عقل و حتی یافتن منبع احساسات در طبیعت اشاره دارد.
از سوی دیگر رمانتیسیسم بر عواطف و زندگی درونی نویسنده متمرکز است و برخلاف نویسندگان ادبی سنتی‌تر همزمان با این جنبش، می‌توان تاثیر زندگی فردی نویسنده و وقایع بیرونی بر زندگی نویسنده را در رمان‌های رمانتیسیسم به وضوح دید. حتی برخی از این آثار آنقدر در انعکاس دادن شرایط و وقایع زندگی نویسنده خوب عمل می‌کنند که می‌توان به عنوان خودزندگی‌نامه به آنها پرداخته شود.
به طور کلی اگر بخواهیم مولفه یا ویژگی‌های رمانتیسم را در نظر بگیریم باید به شش مورد اشاره کنیم:
- بزرگداشت طبیعت
اغلب نویسندگان رمانتیسم طبیعت را درست مثل یک معلم می‌دانند. مثلا در یکی از اشعار به نام «زیارت چایلد هارولد» (Childe Harold’s Pilgrimage) از «لُرد بایرون» (یکی از مشهورترین نویسندگان رمانتیسیسم) نقش پررنگ طبیعت را می‌توان به وضوح مشاهده کرد:
«در گذر از جنگل‌های ناپیموده لذتی هست،
در تنهایی ساحل خلسه و رخوتی هست،
در خلوت جایی که هیچ مزاحمی نیست، اجتماعی هست.
در کنار دریای عمیق صدای غرشی را می‌شنوی که موسیقی است.
نمی‌گویم که مردم را دوست ندارم، حرفم این است که شیفتگی‌ام به طبیعت بیشتر است.»
- عواطف و ابعاد درونی
نویسندگان ادبیات رمانتیسم به شکلی به عواطف و دنیای درونی انسان اهمیت می‌دهند که آنها را بالاتر از هر چیز و فراتر از هر تجربه‌ی دیگری قرار می‌دهند. مثلا در یکی از مشهورترین آثار «ادگار آلن پو» به نام «کلاغ» داستان مردی روایت می‌شود که مرگ عشقش را از او جدا کرده و در این داستان به وضوح درگیری عواطف و بی‌ثباتی روانی‌اش را می‌توان دید.
البته نباید ناگفته بماند که به خاطر همین ارجحیت احساسات بر تمام موضوعات دیگر در برخی از این آثار ادبی استدلال‌هایی غیرمنطقی و سست را هم می‌بینیم. بنابراین در هنگام خواندن این آثار باید بدانیم که محوریت‌شان احساسات و عمق آنها است و همچنین لذت بردن مخاطب از خواندن، هدف مشهود نویسندگان از خلق آثار بوده است.
- بزرگداشت انزوا و اندوه
«رالف والدو امرسون» یکی از شهیرترین مولفان رمانتیسیسم است. او در کتابش مقالاتی را گردآوری کرد و تم‌های این جنبش ادبی را مورد بررسی قرار داد. امرسون مقاله‌ای به نام «اتکا به نفس» دارد که در آن با نگاه ویژه به درون و تکیه بر خود حقیقی از رمانتیسم صحبت می‌کند. او توجه به مسیر درونی و شخصی را ارزشمند تلقی می‌کند و تنها منبع برای اتکا را خود شخص می‌داند.
در کنار تنهایی و انزواطلبی، یک اصل دیگر هم در آثار رمانتیسم اهمیت پیدا می‌کند که آن غم و اندوه است. در این آثار غم و اندوه معمولا به شکل نوعی واکنش روانی نسبت به از دست دادن، فقدان یا شکست مطرح می‌شوند و نویسندگان این آثار سعی می‌کنند تا احساس زیبا و خالصی که در نتیجه‌ی وقایعی مثل شکست تجربه می‌شود را به خوبی نشان دهند. مثلا «پرسی بیش شِلی» در قطعه‌ای به نام «سوگواری» این احساس را اینطور توصیف کرده است:
«ای دنیا! ای زندگی! ای زمانه!
من پا در آخرین ردپاهای چه کسی می‌گذارم و صخره را می‌نوردم؟
من در نقطه‌ای می‌لرزم که قبلا در آن ایستاده بودم.
پس کی زمانی می‌رسد که روی خوش‌تان {دنیا، زمانه و زندگی} را بازگردانید؟
نه، بیشتر از این نمی‌توانم. هرگز بیشتر از این نمی‌توانم.»
- علاقه‌مندی‌های به ظاهر پیش پا افتاده
«ویلیام وردزورث» از اولین شاعرانی به شمار می‌رود که دست به خلق آثاری زد که هدف آنها لذت‌بخش بودن و قابل‌فهم بودن برای همه‌ی خوانندگان بود. او با استفاده از زبانی فاخر اما ساده در مشهورترین شعرش «تنها و سرگردان همچون ابری» به خوبی احساس ویژه داشتن به پدیده‌های معمولی را تجلی بخشیده:
«من همچون ابری تنها و سرگردان
بر قله‌ها و دره‌ها شناور
پرسه می‌زدم که ناگهان جمعیتی را دیدم.
دسته‌ای از گل‌های نرگس طلایی بودند که
کنار برکه و پایین درختان
با نسیم می‌لرزیدند و می‌رقصیدند.»
- ترسیم زنان به شکلی ایدئال و بی‌نقص
البته تمام نویسندگان ادبیات رمانتیسم مردان نبودند و زنان هم نقش موثری در خلق آثار ماندگار در این سبک داشتند. نویسندگانی مثل جین آستین، شارلوت برونته و مری شلی از شاخص‌ترین و محبوب‌ترین آثار رمانتیسم را خلق کردند. در چنین آثاری زنان اغلب با ویژگی‌های کمال‌گرایانه‌ای ترسیم می‌شدند که آنها را شایسته‌ی احترام، تحسین و معشوقگی می‌کرد.
- پیدا کردن ویژگی‌های انسانی در اشیا یا طبیعت
یکی از مهم‌ترین عناصری که در ادبیات رمانتیسم دیده می‌شود، خصایل انسانی هستند که به طبیعت و اشیا فرافکنی می‌شوند. این ویژگی در خط به خط «فرانکشتاین» اثر مشهور «مری شلی» مشاهده می‌شود، مثلا یک خط از این داستان که در ادامه می‌بینید:
«وقتی دروغ خود را به شکل حقیقت جا بزند، دیگر چه کسی می‌تواند درمورد خوشبختی خود اطمینان داشته باشد؟»
اگر این مطلب را دوست داشتید، پیشنهاد می‌کنیم که مطلب زیر را هم مطالعه کنید
رمانتیسیسم در ادبیات
پس از این که به خوبی سر از سرگذشت جریان رمانتیسم و ویژگی‌های این سبک ادبی درآوردیم، باید به سراغ نمونه‌های بارز و پراهمیت آن برویم. بد نیست بدانیم که رمانتیسیسم محدود به یک دوران نیست و ممکن است که اثری در سال‌های پیش یا پس از بازه‌ی ۱۸۵۰-۱۷۷۰ میلادی نوشته شده باشد، اما به خاطر ویژگی‌های متن همچنان یک اثر رمانتیک به حساب بیاید. بنابراین ویژگی‌های گفته‌شده در ابتدای مقاله (مثل توجه به عواطف، توجه به طبیعت به عنوان آموزگار و منبع الهام، علاقه‌مندی عمیق به چیزهای به ظاهر سطحی، درون‌نگری و…) برای شناختن یک اثر رمانتیک بر سال نوشته و منتشر شدن آن ارجحیت دارد.
بلندی‌های بادگیر
امیلی برونته خواهر وسطی محسوب می‌شد و یکی از شاهکارهای دنیای ادبیات را خلق کرد که همچنان اثری پرفروش به شمار می‌رود. او در این کتاب داستان عشقی پرشور و دیوانه‌وار را روایت می‌کند که در آن یک پسر کوچک سرراهی به نام هیت‌کلیف به دختر هم‌سن و سال خودش پیدا می‌کند. این دختر از طبقه‌ی اشراف است، پدر او به هیت‌کلیف در عمارت خود جا و غذا داده و همچنین کاترین به ضعف و بیماری غیرقابل درمانی مبتلا است.
امیلی برونته در این داستان عاشقانه‌ی آتشین و مسحورکننده با چیره‌دستی مخاطب را می‌ترساند، امیدوار و بعد ناامید می‌کند، اندوه‌گین و خوشحال از انتقام می‌کند و در دل همین داستان به عمق عواطف و پیچیدگی‌های درونی و روانی انسان‌ها می‌پردازد، به نابرابری و شکاف‌های اجتماعی انگلستان اشاره می‌کند، از طبیعت برای درگیر کردن بیشتر احساسات کمک می‌گیرد و در نهایت اثری ماندگار را پیش روی مخاطب قرار می‌دهد.
نام بلندی‌های بادگیر همیشه در بین لیست پرفروش‌ها و محبوب‌ترین‌‌های ادبیات به چشم می‌خورد و در طول نود سال گذشته چندین اثر نمایشی و سینمایی از آن اقتباس و ساخته شده است.
بخشی از کتاب صوتی بلندی‌های بادگیر را بشنوید.
بلندی‌های بادگیر امیلی‌جین برونته
گوینده: آرمان سلطان‌زاده
فرانکنشتاین
فرانکنشتاین
نویسنده: مری شلی
مترجم: محسن سلیمانی
انتشارات قدیانی
مری شِلی در ابتدای دوران جوانی‌اش فرانکنشتاین را خلق کرد. این اثر از سال انتشارش (۱۸۱۸ میلادی) تا به امروز بارها مورد اقتباس نویسندگان ادبی، نمایشی و سینمایی دیگر قرار گرفته و در ایران هم با ترجمه‌های مختلفی چاپ شده است. در این داستان دانشمندی نیمه‌دیوانه به نام ویکتور فرانکشتاین به دنبال خلق موجودی زنده از اجساد است. او موفق می‌شود اعضای بدن مردگان را بدزدد و با دوختن آنها به یکدیگر یک هیولای زنده بسازد و همین آغاز ماجراهای هولناک، مهیج و درگیرکننده‌ای است که علم بدون توجه به احساسات و عواطف انسانی را مورد انتقاد قرار می‌دهد.
بخشی از کتاب صوتی فرانکنشتاین را بشنوید.
فرانکنشتاین مری شلی
گوینده: مهبد قناعت پیشه
داغ ننگ
ناتانائیل هاثورن در این رمان به سراغ موضوعی حساس رفته که گناهی ممنوعه رخ داده است، اما تنها شخصیت زن داستان در حال تاوان دادن به خاطر این گناه است. از طرفی همسر این زن به دنبال انتقامی شرورانه است تا زخمش التیام پیدا کند و کشیش کلیسای این داستان در برابر ضمیر خود از گناهان خود رنج می‌برد. این داستان به عواطف و بُعد درونی انسانی توجه ویژه‌ای دارد و روان انسان را به عریانی به تصویر می‌کشد. داستان داغ ننگ از نظر ساختار و زیبایی‌شناسی شباهت به تراژدی‌های مشهور یونانی دارد که قلب و روح انسان را با خود همراه می‌کنند و تا آخر عمر از یاد نمی‌روند.
کنت مونت کریستو
کنت مونت کریستو
نویسنده: الکساندر دوما
مترجم: مریم اصغرپور
نشر دادجو
داستان این رمان ارزشمند از نظر تاریخی در اواخر دوران ناپلئون رخ می‌دهد و با شکل گرفتن یک عشق شروع می‌شود. ملوانی جوان عاشق دختری به نام مرسده می‌شود، درست در روز ازدواج به دختر محبوبش تحت تاثیر دیگران تهمت می‌زند و او را ترک می‌کند. وقایع مهیج و جان‌دار این داستان درست از همین نقطه شروع می‌شوند و یکی پس از دیگری سر می‌رسند تا اثر الکساندر دوما را به یکی از پرطرفدارترین و مشهورترین آثار تاریخ ادبیات تبدیل کنند. این کتاب از نظر محبوبیت در بین طرفداران با کتاب سه تفنگدار (از همین نویسنده) رقابت می‌کند و در اغلب مواقع از نظر خوانندگان محبوب‌تر هم شناخته می‌شود!
بخشی از کتاب صوتی کنت مونت کریستو (خلاصه کتاب) را بشنوید.
کنت مونت کریستو (خلاصه کتاب) الکساندر دوما
گوینده: الیاس گرجی
اما
اما
نویسنده: جین آستین
مترجم: نوشین احمدی
بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه
آثار جین آستین از عاشقانه‌ترین رمان‌های رمانتیسیسم هستند، از «غرور و تعصب» گرفته، تا «ترغیب» و «عقل احساس». در رمان‌های او عشق و ازدواج مفاهیم اصلی و پراهمیت داستان هستند، اما چیزی که اِما را از دیگر آثار جین آستین مجزا می‌کند و در این لیست می‌گنجاند توجه ویژه‌ای است که به دنیای عاطفی و درونی شخصیت‌ها می‌شود. اِما دختری بی‌دغدغه و مرفه است که عشق را به سادگی پذیرش نمی‌کند، اما در طول داستان آرام آرام پا به دنیای درونی اما می‌گذاریم و نقش پررنگ عشق را هم در دنیای او می‌بینیم.
تصویر دوریان گری
تصویر دوریان گری
نویسنده: اسکار وایلد
مترجم: محسن سلیمانی
نشر افق
داستان دوریان گری از جایی شروع می‌شود که یک پسر هنرمند، بااستعداد و زیبا به نام دوریان گری با پرتره‌ی نقاشی از خودش مواجه می‌شود و نسبت به زیبایی و جذابیت خودش آگاهی پیدا می‌کند. او آرزو می‌کند که ای کاش زیبایی، جذابیت و طراوت جوانی همیشه با او همراه بماند، اما این پرتره‌ی نقاشی او باشد که پیری و سالخوردگی را تجربه کند! آرزوی او رنگ حقیقت پیدا می‌کند و دوریان خیلی زود در مرداب لذات فرومی‌رود و نقاشی‌اش روز به روز زشت‌تر می‌شود!
اسکار وایلد در تصویر دوریان گری به خوبی توانست از پس پیچیدگی‌های روان انسان، ظرافت احساسات و تمایلات درونی پرده بردارد و به شکلی هنرمندانه آن را در قالب داستان بیان کند. تصویر دوریان گری یکی از بهترین آثار رمانتیسیسم است و اسکار وایلد توانسته با چیره‌دستی داستانی حقیقتا زیبا را خلق کند. یکی از ویژگی‌های بارز یک اثر رمانتیک این است که اثر مولف می‌تواند یک خودزندگی‌نامه هم به حساب بیاد. به همین جهت است که تصویر دوریان گری را با وقایعی که خود اسکار وایلد از سر گذراند بی‌ارتباط نمی‌دانند و این اثر را نوعی ریزبینی و نکته‌سنجی وایلد نسبت به جامعه‌اش می‌دانند.
بخشی از کتاب صوتی تصویر دوریان گری را بشنوید.
تصویر دوریان گری اسکار وایلد
گوینده: آرمان سلطان‌زاده
رنج‌های ورتر جوان
رنج‌های ورتر جوان
نویسنده: یوهان ولفگانگ فون گوته
مترجم: محمود حدادی
نشر ماهی
یوهان ولفگانگ گوته در کتابی سرشار از احساس به عواطف و درونیات پسری جوان به نام ورتر می‌پردازد که در عشق همسر بهترین دوستش گرفتار شده. او علاوه بر کشمکش احساسی با خودش با دوستش هم دچار تعارض شده و لحظه‌ای او را تحسین می‌کند و لحظه‌ای بعد از او با تمام وجود بیزار است. گوته به زیبایی و ظرافتی بی‌نظیر توانسته عواطف یک مرد جوان را نسبت زنی به نام شارلوت نشان دهد و اعماق احساسات انسانی را بیان کند.
از طرفی دیگر این اثر گوته که در سال ۱۹۷۴ میلادی منتشر شد، آنقدر عمیق و شفاف به دنیای عواطف می‌پردازد که یکی از بهترین آثار رمانتیسیسم لقب گرفت. ناگفته نماند که عده‌ای این اثر را یک خودزندگی‌نامه برای مولفش تلقی می‌کنند.
رمانتیسم اثر دانکن هیت
یکی از بهترین کتاب‌ها برای شناخت عمیق‌تر رمانتیسم غربی اثر دانکن هیت است که نه تنها به این سبک در ادبیات می‌پردازد، بلکه در موسیقی، فلسفه، هنر، سیاست و فرهنگ هم رد پایی از رمانتیسم را جستجو و بررسی می‌کند. تصویرسازی‌های این کتاب به مخاطب کمک می‌کند تا این جریان را عمیق‌تر درک کند.
اگر این مطلب را دوست داشتید، پیشنهاد می‌کنیم که مطلب زیر را هم مطالعه کنید
9,723 بازدید
شقایق ابراهیم‌زاده
اشتراک
ورود
2 دیدگاه ها
قدیمی ترین
