رضا قلی خان هدایت

رضا قلی خان هدایت در ۱۸ خرداد ۱۱۷۹ در تهران به دنیا آمد و در ۸ تیر ۱۲۵۰ درگذشت. او ادیب، شاعر و تذکره‌نویس سدهٔ ۱۳ هجری در ایران در دوران حکومت محمدشاه و ناصرالدین‌شاه قاجار و ملقب به «لَلِه‌باشی» بود. پدرش از اعیان قریهٔ چارده هزارجریب (که امروزه تبدیل به شهر دیباج در شهرستان دامغان شده)، از ملازمان «جعفر قلی خان قاجار» و در زمان آقامحمد خانْ خزانه‌دار بود؛ در دوران فتحعلی شاه نیز این شغل را ادامه داد. رضاقلی خان در شیراز به تحصیل پرداخت. از ابتدای جوانی شعر سرود و «چاکر» تخلّص کرد. پس از چندی تخلص خود را به‌دلیل یک رؤیا به «هدایت» تغییر داد. در سال ۱۲۴۵ قمری مورد توجه فتحعلی شاه قرار گرفت و به پاداش قصیده‌ای که در مدح شاه سروده بود، لقبِ «خانی» و «امیرالشعرایی» گرفت. پس از فتحعلی شاه به دربار محمد شاه راه یافت و با ماندن در تهران به تربیت شاهزاده «عباس میرزای ثانی» (ملک‌آرا)، فرزند محمدشاه مأمور شد و به‌واسطهٔ این منصب به «لله باشی» شهرت یافت. پس از مرگ محمد شاه به دربار ناصرالدین شاه راه یافت و از طرف او به ریاست مدرسهٔ دارالفنون رسید. در سال ۱۲۶۷ قمری پس از پایان جنگ با ترکمانان ناحیهٔ سرخس، به‌دستور امیرکبیر به‌عنوان سفیر به خوارزم رفت. کتاب‌های «روضه الصفا» و «مجمع الفصحا» و «مثنوی هدایت نامه» نگاشتهٔ اوست.