آشنایی با بهترین رمان‌های فرانسوی

مادام بواری، یکی از مهم‌ترین کتاب‌های گوستاوو فلوبر است که نوشتن آن به مدت پنج سال طول کشید. ماجرایی که پشت نوشته‌شدن این کتاب است، ماجرایی جالب است: زمانی که فلوبر داستانی به نام وسوسه سن آنتوان را نوشته بود، آن را برای دوتن از دوستانش خواند. آن‌ها داستان را نپسندیدند و به او پیشنهاد کردند داستانی براساس شخصیتی بنویسد که در واقع او را می‌شناختند. به این ترتیب کتاب مادام بواری خلق شد. فلوبر در این کتاب، ماجرای زن جوانی را روایت می‌کند که اشتهای سیری‌ناپذیری برای زندگی دارد و در زندگی به دنبال عشق، ثروت، ارتباطات با سطح بالای جامعه است و برای این کار، از چیزی دریغ نمی‌کند. تمام پول‌هایش برای لباس و وسایل خانه خرج می‌شود و خودش هم به سوی دو عشق پنهانی می‌رود.

داستان مادام بواری، در فهرست بهترین کتاب‌های ادبیات جهان به انتخاب انجمن کتاب نروژ قرار دارد و بارها مورد اقتباس‌های سینمایی و تئاتری قرار گرفته است. شاید دلیلش این باشد که گوستاو فلوبر، به شدت با شخصیت این داستان، همذات‌پنداری می‌کرد، و وقت زیادی برای نوشتنش صرف کرده است تا به اثرش غنای بسیاری ببخشد.

نشریه لوموند، کتاب بیگانه را در فهرست صد کتاب برتر قرن بیستم قرار داده است. این کتاب که یکی از کتاب‌های سه‌گانه‌ آلبر کامو است، درباره بی‌تفاوتی و پوچ‌گرایی نوشته شده است. کتاب‌های دیگر این سه‌گانه افسانه سیزیف و نمایشنامه کالیگولا هستند. داستان درباره مردی به نام مورسو است که در مراسم به خاک سپاری مادرش شرکت می‌کند، بدون اینکه کوچک‌ترین اندوهی از خود نشان دهد. چیزی که تعجب همه حاضران را برمی‌انگیزد. کمی بعد کسی را می‌کشد و به همین دلیل به زندان می‌افتد و انتظار اجرا شدن حکم اعدامش را می‌کشد. داستان به دو بخش تقسیم می‌شود: قبل و بعد از قتل.

هرچند بیگانه را نمادی از پوچ‌گرایی و اگزیستانسیالیسم کامو می‌دانند اما خودش با بخش دوم موافق نیست. به هرحال، او در تلاش بوده تا نگاهی خاص را به زندگی در این اثر نشان دهد و البته در این امر هم موفق شده است. جالب است بدانید که این کتاب، ازجمله بهترین رمان های فرانسوی است و بارها و بارها به دست مترجمان مختلفی به فارسی ترجمه شده است و همین موضوع نیز، نشانی از اهمیت این کتاب است.

جنس دوم را شاید بتوانیم معروف‌ترین و مشهورترین اثر سیمون دوبوار، فیلسوف اگزیستانسیالیست فرانسوی و یکی از بهترین رمان‌های فرانسوی دانست. این کتاب جنجالی، زمانی که منتشر شد، غوغای زیادی به پا کرد. بسیاری از کلیساها خواندن آن را ممنوع اعلام کردند، نویسندگانی مانند آلبر کامو و فرانسوا ماریاک به این کتاب واکنش شدیدی نشان دادند و زنان به سرعت تبدیل به خوانندگان پروپاقرص این کتاب شدند. اما دلیل این همه واکنش چه بود؟

سیمون دوبوار در این اثر به بررسی زن و مسئله زنانگی می‌پردازد و این پدیده را از منظر تاریخی، اجتماعی، فلسفی و روانی بررسی کرده است. او در جلد اول این کتاب، مسئله زنان را از منظر تاریخ و اسطوره‌شناسی بررسی کرده است و نگاه همه‌جانبه او به موضوع و همچنین صحبت کردن درباره موضوعی که حتی امروز هم در بسیاری مناطق و طرز تفکرها به‌عنوان تابو شناخته می‌شود، از دلایل محبوبیت و همچنین جنجالی شدن این کتاب است.

سایه‌های شب، داستان هفدهم از مجموعه بیست جلدی خانواده روگون ماکار، نوشته امیل زولا و یکی دیگر از بهترین رمان های فرانسوی است. این داستان، با نام دیو درون هم شناخته می‌شود. ماجرا در خط راه‌آهن بین پاریس و لوهاور می‌گذرد و روایت زندگی لوکوموتیورانی است که جنونش بر زندگی، عقل و منطقش می‌چربد. زولا در کنار روایت کردن داستان زندگی مردی که به جنون مبتلاست و برای غرایز حیوانی‌اش ارزشی بیش از حد قائل است، از فساد آشکار در جامعه و همچنین دستگاه قضایی فرانسه می‌گوید. گویی همه آن‌ها با هم کنترل زندگی‌شان را به دست دیو درونشان داده‌اند و به این ترتیب زندگی را برای خود و دیگران تلخ کرده‌اند.

بینوایان، یکی از مهم‌ترین آثار کلاسیک ادبی جهان و ادبیات فرانسه است. اثری که ویکتور هوگو در طول مدت سی سال آفرید و تمام آنچه را که از ادبیات، ذوق و شاعرانگی در وجودش داشت، در این کتاب نهاد و آن را به داستانی بدل کرد که بارها و بارها مورد اقتباس‌های سینمایی، تلویزیونی، انیمیشن و تئاتری قرار گرفت.

این اثر، ماجرای زندگی ژان والژان است. مردی که به دلیل دزدیدن یک قرص نان به مدت نوزده سال به زندان افتاد و بعد، بر اثر برخورد با کشیشی در یک کلیسا، قدم گذاشتن در راه رستگاری را آغاز کرد. بینوایان و دیگر آثار ویکتور هوگو مانند گوژپشت نوتردام، همگی در اعتراض به فساد حکومتی نوشته شده است و بیانگر بخش مهمی از تاریخ فرانسه است. این اعتراض خودش را به شکل زندگی ژان والژان، زندگی زنی به نام فانتین و دخترش کوزت، و زندگی جوانی انقلابی به نام ماریوس نشان داده است. سختی‌هایی که هر یک در زندگی تحمل کردند و نقدهای کوبنده ویکتور هوگو به فساد و بی‌عدالتی و دستگاه حکومتی. او بنا به گفته خودش، این داستان را برای تمام آزادی‌خواهان جهان نوشته است. و البته که مجموعه تلاش‌های او در زندگی و آفریدن آثارش، هوگو را به یکی از قهرمانان ملی فرانسه بدل کرده است.

اگر بهدنبال بهترین رمان های فرانسوی هستید، خداحافظ گاری کوپر را فراموش نکنید. این کتاب، اثری مشهور از رومن گاری است؛ نویسنده‌ای که دوبار موفق به دریافت جایزه کونگور شد؛ به این دلیل که با اسم مستعار می‌نوشت. این داستان درباره زندگی نسلی است که در جنگ و خونریزی به دنیا آمده و بزرگ شده‌اند. آمریکا در دوره حساس جنگ ویتنام قرار دارد و لنی، برای فرار از جنگ، به خانه دوستش در ارتفاعات آلپ می‌رود. آنجا درست مانند پاتوقی برای تمام کسانی شده است که از جنگ فراری‌اند و دوست ندارند کارشان به آنجا بکشد. لنی برای گذراندن زندگی، گهگاهی به مردم اسکی می‌آموزد اما به طور کلی، دوست ندارد با آدم‌ها دمخور باشد. به هرحال، لحظاتی در زندگی‌اش پیش می‌آید که مجبور به حشر و نشر با آدم‌ها و ارتباط برقرار کردن با آن‌ها است. همین لحظات و بیان افکاری که او در سر دارد، زیباترین بخش‌های این کتاب را تشکیل می‌دهند. لنی هم عکسی از گاری کوپر دارد. هرچند زندگی در ارتفاعات برایش مقدس است، اما گاری کوپر را ارزشمند و تنها یادگاری دوست‌داشتنی‌اش از زندگی در آمریکا می‌داند.

کنت مونت کریستو، یکی دیگر از کتاب‌های کلاسیک ادبیات فرانسه و از مشهورترین رمان های فرانسوی است. داستانی از زندگی ادموند دانتس که با ثروت افسانه‌ای خود، در تلاش برای برهم زدن نظم زندگی طبقه اشراف فرانسه است. ادموند دانتس دریانوردی است که در روز ازدواجش گرفتار بدشانسی می‌شود. رقیب عشقی و رقیب کاری او، شایعه‌ای را پخش می‌کنند و دانتس را به طرفداری از ناپلئون محکوم می‌کنند. این شایعه برای او گران تمام می‌شود و او برای مدت چهارده سال زندانی می‌شود. در زندان با فردی دیگر آشنا می‌شود که در تلاش برای فرار کردن است و در نظر دارد تا به جزیره‌ سرشار از گنج مونت کریستو برود. آبه فاریا، زندانی که همراه با دانتس در تلاش برای فرار کردن است، پیش از رسیدن به جزیره جانش را از دست می‌دهد و دانتس، تمام ثروت را به دست می‌آورد. حالا او آماده است تا برگردد و انتقام روزهای رفته و زندگی تلخش را بگیرد.

رمان تربیت احساسات حدوداً یک دهه پس از مشهورترین اثر فلوبر، «مادام بواری»، منتشر شد. اگر مادام بواری داستان زنی است که سر به شورش عاطفی می‌زند، این رمان سرگذشت مردی است که بی‌آنکه واقعاً کاری بکند، تمام عمر را در تمنای احساسی سرگردان می‌گذراند. تربیت احساسات که می‌توان آن را یکی از پیچیده‌ترین و پخته‌ترین آثار ادبیات فرانسه دانست، ماجرای «فردریک مورو» را روایت می‌کند؛ جوانی که در تلاطم‌های سیاسی، اجتماعی و عاطفی قرن نوزدهم فرانسه، به دنبال معنایی برای زندگی می‌گردد و هر بار با سرخوردگی بازمی‌گردد. فردریک، دل به زنی می‌بازد که چند سالی از او بزرگ‌تر و درگیر زندگی زناشویی‌ است. برای نزدیک‌بودن به او، فردریک رابطه‌ای دوستانه با شوهرش شکل می‌دهد، بی‌آن‌که بداند این تصمیم، مسیر زندگی‌اش را به شکلی سرنوشت‌ساز تغییر خواهد داد. گرچه این اثر در زمان خود مهجور ماند، امروزه یکی از ستون‌های ادبیات مدرن شمرده می‌شود. فلوبر با نثری کلاسیک، اما روان و دل‌نشین، تصویرگر جهانی است که در آن احساسات نیز، چون عقل و منطق، نیازمند تربیت‌اند؛ جهانی که در آن رؤیاها فرومی‌ریزند و آدمی در آینه‌ی واقعیت، تنها می‌ماند.

انتشار سرخ و سیاه در سال ۱۸۳۰ با واکنش‌هایی ضدونقیض همراه بود؛ اما با گذر زمان، به یکی از ستون‌های اصلی ادبیات قرن نوزدهم فرانسه تبدیل شد. این کتاب هم خوانندگانی را جذب می‌کند که شیفته‌ی داستانی پرشور و عاشقانه‌اند و هم آن‌هایی که در پی ترسیم واقع‌گرایانه‌ای از اجتماع‌اند. سرخ و سیاه استاندال، قصه‌ی جوانی به نام «ژولین سورل» را روایت می‌کند؛ پسری روستازاده با آرزوهایی بلند و جاه‌طلبی‌هایی سرکش که در میانه‌ی دو نیروی متضاد عصر خود؛ ارتش و کلیسا سرگردان است. رابطه‌ی پرتلاطم ژولین جاه‌طلب، با زنان بلندمرتبه‌ای چون «مادام رنال»، نه‌تنها داستان را پرکشش کرده، بلکه پرتویی است بر ساختار طبقاتی و اخلاقی قرن نوزدهم فرانسه. سرخ و سیاه صرفاً داستان یک مرد نیست، بلکه داستان یک عصر است؛ عصر پساانقلاب فرانسه که در آن تضاد میان سنت و مدرنیته، ایمان و عقل، عشق و قدرت، مردم را سردرگم کرده است.

عاشق یکی از ماندگار ترین آثار ادبیات فرانسه، رمانی کوتاه اما عمیق از مارگریت دوراس است که با زبانی شاعرانه و لحنی اعتراف‌گونه، داستان دختری نوجوان را روایت می‌کند که در ویتنام استعمارزده، با مردی ثروتمند و چینی آشنا می‌شود. عشقی ممنوع و خاموش میان آن‌ها شکل می‌گیرد؛ عشقی که بیشتر از آنکه عاشقانه باشد، تلخ و پر از درد نابرابری است. این اثر بازتابی است از تجربه‌های زیسته‌ی نویسنده، با ساختاری غیرخطی و روایتی زنانه که مرز میان خاطره و خیال، گذشته و حال را از میان برمی‌دارد. عاشق نه فقط قصه‌ی یک دلدادگی که قصه‌ی شناخت خویشتن در جهان مردسالار و بی‌رحم است. این شاهکار در سال ۱۹۸۴ جایزه‌ی معتبر گنکور را از آن خود کرد.

قرص کوچک و سفید با نام اصلی «سروتونین» یکی از آثار مشهور میشل ولبک، نویسنده‌ی جنجالی و نابغه‌ی ادبیات‌معاصر فرانسه است. راوی داستان، «فلوران کلود لابرو»، مهندس کشاورزی ۴۶ساله‌ای است که در میانه‌‌ی راه زندگی، در باتلاق افسردگی، فرو رفته است و مصرف دارویی برای افزایش سطح سروتونین مغز، نه‌تنها او را از رنج رها نمی‌کند، بلکه عطش زیستن، میل و اشتیاق انسانی‌اش را نیز خاموش می‌سازد. قرص کوچک و سفید، سفری است در جغرافیای روح فرسوده‌ی انسان غربی؛ سفری که از آپارتمانی در پاریس آغاز می‌شود و تا قلب روستاهای نرماندی ادامه می‌یابد؛ جایی که ولبک، زوال کشاورزی سنتی، فروپاشی اجتماع و تبعات بی‌رحم جهانی‌سازی را به تصویر می‌کشد. در این رمان، طنز سیاه، نومیدی عریان، و تأملات سیاسی و اخلاقی در هم تنیده شده‌اند تا تصویری بی‌رحمانه اما صادقانه از جهان امروز بسازند.

به امید دیدار در آن دنیا شاهکاری ضدجنگ از پیر لومتر است که در سال ۲۰۱۳ منتشر شد و جایزه‌ی معتبر گنکور را از آن خود کرد. داستان، درست در واپسین روزهای جنگ جهانی اول آغاز می‌شود؛ زمانی که امید به صلح در دل سربازان جوان جان گرفته، اما فرماندهان همچنان در سودای کشتارند. در چنین بزنگاهی، دو سرباز فرانسوی؛ «آلبر» و «ادوارد»، درگیر ماجرایی تلخ می‌شوند. «ستوان پرادل»، افسری جاه‌طلب و بی‌رحم، با نقشه‌ای شوم، آنان را به کام مرگ می‌فرستد؛ اما معجزه‌ای رخ می‌دهد: ادوارد جان آلبر را نجات می‌دهد و این آغاز رفاقتی است که از دل مرگ می‌روید. لومتر، با نثری روان، از جامعه‌ای پرده برمی‌دارد که سربازانش را با افتخار به جنگ می‌فرستد، اما پس از بازگشت، آنان را فراموش می‌کند. آلبر و ادوارد در مواجهه با بی‌عدالتی و فساد پساجنگ، تصمیم می‌گیرند با طراحی نقشه‌ای جسورانه، انتقامی نه فقط از فرماندهان که از نظامی بگیرند که انسانیت را در جنگ به گروگان گرفت.

رمان جوانی اثر پاتریک مودیانو، نویسنده‌‌ی برجسته و برنده‌‌ی جایزه‌ی‌ نوبل، روایتی لطیف، رازآلود و نفس‌گیر از پرسه‌های جوانی در خیابان‌های پاریس است؛ شهری که زیر پوستش، رازهایی تلخ و فراموش‌نشدنی پنهان شده‌اند. این اثر که نقطه‌ی‌ عطفی در کارنامه‌ی‌ ادبی مودیانو محسوب می‌شود، با زبانی ساده اما عمیق، از گذشته‌ای می‌گوید که هرگز رهایمان نمی‌کند. داستان با تصویر آرام زندگی لویی و اودیل آغاز می‌شود؛ زوجی ۳۵ساله که همراه دو فرزندشان در نزدیکی کوه‌های آلپ زندگی می‌کنند؛ اما همین فضای ظاهراً باثبات، تنها پرده‌ای است بر گذشته‌ای پر از ابهام. مودیانو، در این رمان، با هنری شبیه به مارسل پروست، زمان را منجمد می‌کند و از دل خاطره‌ها، تصویری زنده و پر احساس از جوانی، گم‌گشتگی و تلاش برای یافتن هویت می‌سازد. جوانی، نه فقط داستان دو جوان عاشق، بلکه روایتی از نسلی است که در سایه‌ی جنگ، در جست‌وجوی آینده‌ای روشن، از پیچ‌وخم‌های گذشته عبور می‌کند.

چمن سرخ یکی از آثار درخشان، پیچیده و درعین‌حال کمتر شناخته‌شده‌ی بوریس ویان است؛ اثری سرشار از تخیل، طنز تلخ و نقدی عمیق بر جامعه‌ی مدرن و آشفتگی‌های روحی انسان معاصر. داستان حول محور «ولف»، مهندسی می‌گردد که دستگاهی اسرارآمیز می‌سازد تا بتواند خاطرات آزاردهنده‌ گذشته‌اش را پاک کند. او در این مسیر، با جهانی موازی و شخصیت‌هایی مواجه می‌شود که هر یک، بازتابی از زخم‌های روان و تضادهای درونی او هستند. این رمان در فضایی رؤیایی، آغشته به رنگ‌های سوررئال، اتفاق می‌افتد و مرز میان خیال و واقعیت، پیوسته فرو می‌ریزد.

اعترافات یک کودک زمانه تنها اثر روایی آلفرد دو موسه، اعتراف‌نامه‌ای شاعرانه از روحی سرگشته در عصر بحران است. موسه با ترکیبی از خودزندگی‌نامه، تراژدی عاشقانه و تأمل فلسفی، زندگی «اکتاو» را روایت می‌کند؛ جوانی حساس و زخم‌خورده که پس از خیانت عشقی، به ورطه‌ی پوچی، بی‌اعتمادی و عیاشی می‌افتد؛ اما دیدار با «برژیت»؛ زنی مهربان و پاکدل روزنه‌ای به رهایی می‌گشاید، هرچند زخم‌های کهنه مانع شکوفایی این عشق می‌شوند. با نثری شاعرانه و ساختاری تراژیک، موسه در آینه‌ی داستان، رنج‌های خود و نسل پس از انقلاب و جنگ‌ را بازتاب می‌دهد؛ روایتی از درد، عشق و تلاش برای فهم خویشتن.