بهترین کتاب‌های مصطفی مستور و ترتیب خواندن کتاب‌های او

مصطفی مستور اولین اثر خود را با عنوان «عشق روی پیاده‌رو» در سال ۱۳۷۷ منتشر کرد. این مجموعه شامل ۱۲ داستان کوتاه است که به مضامین مختلفی از جمله عشق و دغدغه‌های انسانی با دیدگاه‌های متفاوت می‌پردازد. مستور ایده‌ی برخی داستان‌های این کتاب را از خاطرات کودکی خود گرفته است. مستور در این کتاب نشان می‌دهد که عشق یک مفهوم ثابت نیست، بلکه در هر داستان، چهره‌ای تازه دارد؛ از عشقی فراانسانی تا احساسی کاملاً زمینی. این روایت‌ها، خواننده را با پرسش‌هایی عمیق درباره‌ی عشق، خدا و هستی روبه‌رو می‌کنند.

موفقیت اولین اثر باعث شد که مستور در سال ۱۳۷۹ رمان معروف خود «روی ماه خداوند را ببوس» را منتشر کند. این کتاب داستان دانشجویی را روایت می‌کند که برای تحقیق درباره‌ی خودکشی یک فیزیک‌دان به نام محسن پارسا، دچار چالش‌های فکری و فلسفی درباره‌ی معنای زندگی، ایمان و خداوند می‌شود. این رمان یکی از مهم‌ترین آثار ادبیات معاصر ایران محسوب می‌شود. مصطفی مستور برای نگارش این کتاب در سال‌های ۱۳۷۹ و ۱۳۸۰ جایزه‌ی بهترین رمان جشنواره‌ی قلم زرین را دریافت کرده است. این کتاب بعدتر به زبان‌هایی از جمله روسی ترجمه شد.

در سال ۱۳۸۲ مجموعه ‌داستان دیگری با نام «چند روایت معتبر» از مصطفی مستور منتشر شد و شامل هفت داستان جذاب و گیرا است. در این مجموعه مستور به روایت‌کردن داستان‌هایی درباره‌ی عشق، مرگ و زندگی می‌پردازد. عنوان فصل‌های این کتاب چند روایت معتبر درباره‌ی عشق،‌ چند روایت معتبر درباره‌ی زندگی، چند روایت معتبر درباره‌ی مرگ،‌ مصائب چند چاه عمیق، در چشمانت شنا می‌کنم و در دست‌هایت می‌میرم،‌ کیفیت تکوین خداوند و کشتار است که به‌خوبی مضامینی که در این کتاب به آن‌ها پرداخته شده است را نشان می‌دهد.

«استخوان خوک و دست‌های جذامی» (در سال ۱۳۸۳)، یکی از شاخص‌ترین رمان‌های مستور، نیز با محوریت زندگی چند شخصیت از اقشار مختلف جامعه به بررسی مشکلات و معضلات اجتماعی می‌پردازد. این اثر، ضمن به‌چالش‌کشیدن برخی از سنت‌های اجتماعی، جایزه‌ی ادبی اصفهان را نیز دریافت کرد. در این اثر مستور به روایت داستان زندگی ساکنین یک برج ۱۷ طبقه که هریک با مشکلاتی روبه‌رو هستند پرداخته است. این کتاب از جمله آثار پرمخاطب مستور است که به زبان‌های دیگری همچون ترکی، روسی و ایتالیایی نیز ترجمه شده است. نام این کتاب اشاره به حدیثی از امام علی (ع) دارد که در آن حضرت می‌گویند: «به خدا سوگند که دنیای شما در نزد من پست‌تر و حقیرتر است از استخوان خوکی در دست جذامی.»

در سال ۱۳۸۳ کتاب دیگری با نام «من دانای کل هستم» از مصطفی مستور منتشر شد. این کتاب مجموعه داستانی است که در آن مستور بار دیگر به سراغ روایت‌کردن داستان‌هایی درباره‌‌ی عشق آدم‌های مختلفی از جامعه رفته است. در این داستان‌ها ارتباطی بین برخی اشخاص با شخصیت‌های داستان‌های دیگری همچون استخوان‌های خوک و دست‌های جذامی وجود دارد. این ارتباط بین شخصیت‌های داستان‌ها خواندن کتاب را برای خواننده جذاب‌تر کرده است.

کتاب «حکایت عشقی بی‌قاف، بی‌شین، بی‌نقطه» در سال ۱۳۸۴ از مستور منتشر شد. در این مجموعه داستان کوتاه مستور به سراغ روایت‌کردن داستان عشق نافرجام و اندوه عشق رفته است و دلایل فرجام تلخ زندگی قهرمانان داستان‌هایش را بررسی می‌کند. این کتاب شامل پنج داستان با نام‌های «مردی که تا پیشانی در اندوه فرو رفت»، «چند روایت معتبر درباره اندوه»، «چند روایت معتبر درباره کشتن»، «چند روایت معتبر درباره خداوند» و «حکایت عشقی بی‌قاف، بی‌شین، بی‌نقطه» است.

مستور در سال ۱۳۸۸، با انتشار «من گنجشک نیستم»، بار دیگر توانایی خود را در خلق داستان‌هایی با مضامین روان‌شناختی و اجتماعی نشان داد. این کتاب در یک بیمارستان روانی روایت می‌شود و هر بخش، داستان یکی از بیماران آن را روایت می‌کند. راوی این کتاب یکی از بیماران همین بیمارستان روانی است. من گنجشک نیستم داستان ابراهیم را روایت می‌کند که پس از مرگ همسر و فرزندش، دچار بحران روحی شده و در تیمارستان بستری می‌شود. او در میان بیماران آسایشگاه، زندگی‌های عجیب و زخم‌های عمیق آن‌ها را ثبت می‌کند. با زبانی ساده و صریح، اما گاهی جنون‌آمیز، این داستان فضایی از ترس، اندوه و امید را ترسیم می‌کند. در نهایت، این روایت تلخ با پایانی روشن، بر قدرت انسان در عبور از تاریکی‌ها مهر تأیید می‌زند.

کتاب «تهران در بعد از ظهر» دیگر کتاب مستور است که در سال ۱۳۸۹ منتشر شد. این مجموعه داستان کوتاه نیز مانند سایر آثار مستور مضمونی اجتماعی دارد و مستور در آن به روایت نقش زنان در دل روزمرگی‌های جامعه می‌پردازد. عناوین داستان‌های این کتاب هیاهو در شیب بعدازظهر، چند روایت معتبر درباره بهشت، تهران در بعدازظهر، چند روایت معتبر درباره دوزخ، چند روایت معتبر درباره برزخ و چند مسئله ساده است. هرکدام از این داستان‌ها نگاهی متفاوت به زندگی، عشق، مرگ و معنای هستی دارند. از گفت‌وگوهای فلسفی چند جوان در یک پیک‌نیک و عشق پاک یک کودک به خواهرش گرفته تا تک‌گویی‌های یک فاحشه درباره بهشت و جهنم و سرگشتگی یک دانشجو میان عشق و تردید، این داستان‌ها با زبانی ساده و روایتی تأمل‌برانگیز، پرسش‌هایی عمیق را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کنند.

یکی از آثار مهم مصطفی مستور کتاب «رساله درباره‌ی نادر فارابی» است که در سال ۱۳۹۴ منتشر شد. این کتاب که به گفته‌ی خود مستور از دل «سه گزارش کوتاه درباره‌ی نوید و نگار» بیرون آمده است با سبکی گزارشی نوشته شده و داستان مردی به نام نادر فارابی را روایت می‌کند که ناگهان به طرز مشکوکی ناپدید شده است.
نادر فارابی، ترانه‌سرای منزوی است که در هفدهم دی‌ماه ۱۳۹۰ به شکلی ناگهانی ناپدید شد. مصطفی مستور در این رساله، با روایتی چندلایه و غیرخطی، حوادث زندگی فارابی، خاطرات دوستانش و دست‌نوشته‌های باقی‌مانده از او را بررسی می‌کند.

این کتاب بیش از آنکه یک زندگی‌نامه باشد، تلاشی برای درک مسیر پر رمز و راز یک انسان خاص و گم‌شده است.

دیگر مجموعه داستان مصطفی مستور کتاب «بهترین شکل ممکن» است که در سال ۱۳۹۵ منتشر شد. در این مجموعه نیز مستور در ۶ داستان کوتاه ماجراهای عاشقانه‌ای را روایت کرده است. نکته‌ی جالب در این کتاب نام‌های فصل‌های آن است که هرکدام نام یکی از شهرهای ایران هستند و منتقدان معتقدند این نام‌گذاری به این معناست که در نگاه مستور عشق در هر جغرافیایی می‌تواند رخ دهد.

در سال ۱۳۹۶ کتاب «عشق و چیزهای دیگر» از مصطفی مستور منتشر شد. در این کتاب مستور داستان جوانی به نام هانی را روایت می‌کند که برای دستیابی به عشق دختری به نام پرستو دست به ماجراجویی‌های عجیبی می‌زند. در این رمان مستور عشق را با نگاهی فلسفی بررسی کرده است.
عشق و چیزهای دیگر، نگاهی فلسفی و عمیق به عشق دارد و نشان می‌دهد که عشق به‌تنهایی کافی نیست، بلکه برای توازن در زندگی، چیزهای دیگری نیز لازم است.

تازه‌ترین اثر داستانی منتشرشده از مصطفی مستور نیز کتاب «معسومیت» است که در سال ۱۳۹۸ منتشر شده است. در این کتاب مستور در ۲۳ فصل به روایت داستانی در دل زندگی روزمره مدرن و بدون معنویت و بی‌معنایی ناشی از آن می‌پردازد. شخصیت‌های اصلی این رمان در یک ویژگی مشترک هستند و آن ویژگی بیگانگی و دوری‌کردن از اجتماع است. مستور در این اثر با روایت‌کردن مکالمه‌ی بین افراد داستان مد نظر خود را بیان کرده است.

کتاب «دویدن در میدان مین» که در سال ۱۳۸۵ منتشر شد نمایشنامه‌ای است که در چهار پرده نوشته شده و در پادگانی رخ می‌دهد که خفقان و سختی زیادی در آن بر سربازان وارد می‌شود. این نمایشنامه که اولین تجربه‌ی مستور در این زمینه است نامزد بخش هنری جایزه‌ی کتاب سال دفاع مقدس نیز بوده است.
این نمایشنامه روایتی از عشق، ایمان و سرکوب در یک پادگان خفقان‌زده است. امیرماهان و یاقوت، دو سرباز که درباره‌ی عشق و خداوند می‌اندیشند، تحت بازخواست فرمانده قرار می‌گیرند.

دیگر نمایشنامه‌ی منتشرشده از مصطفی مستور «پیاده‌روی در ماه» است که در سال ۱۳۹۷ منتشر شده است. این نمایشنامه درباره‌ی زندگی و مشکلات آدم‌هایی است که در یک کافه حضور دارند و هریک با ماجرایی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. بر سر میزی از کافه چند دوست در حال برنامه‌ریزی برای یک سفر هستند و در میز دیگری جوانانی مجبور به مهاجرت شده‌اند. هر میز ماجرای متفاوتی از یک دغدغه‌ی اجتماعی را روایت می‌کند.

کتاب «و دست‌هایت بوی نور می‌دهند» اولین مجموعه شعر مستور است که در سال ۱۳۹۰ منتشر شده است. این مجموعه شامل ۲۵ شعر نو است و با استقبال خوبی روبه‌رو شده است. نشر مرکز این مجموعه را منتشر کرده است. این مجموعه تا به امروز بیش از ده بار به چاپ مجدد رسیده است.
این اشعار، به‌طور کلی، احساسات و برداشت‌های مستور از زندگی هستند که در آثار داستانی‌اش نیز منعکس شده‌اند. با این حال، برخی از این برداشت‌ها به‌قدری خاص و پیچیده‌اند که نمی‌توان آن‌ها را به داستان تبدیل کرد. در چنین مواردی، اگر بخواهند به قالب داستان درآیند، ممکن است دشوار و غیرطبیعی به نظر برسند، به همین دلیل طبیعی است که به شعر تبدیل شوند. اما با وجود همه‌ی این‌ها، مصطفی مستور خود را شاعر نمی‌داند و این اشعار تنها بازتابی از احساسات و تأثرات روحی او هستند.

مجموعه‌ی «گربه همسایه» یکی از مجموعه اشعار منتشرشده از مستور است که در سال ۱۳۹۵ منتشر شد. این مجموعه شامل ۲۵ شعر نو است که با محوریت شخصیت گربه‌ی همسایه سروده شده‌اند. مستور در توضیح این کتاب نوشته است که «حیوانات همسایگان ما هستند، با همسایه مهربان باشیم.»
در این کتاب، اشعار با نام‌هایی پرمعنا و گاه فلسفی ارائه شده‌اند که هر کدام دنیای خاص خود را دارند. از جمله این نام‌ها می‌توان به من و او، درباره گربه همسایه، مرثیه برای عشاق زنده جهان، روزگار مادرم، روزگار پدرم، دختر همسایه، توده غمگین چسبناک، زندگی، کارگاه، جنگ، حقیقت و مجاز و حکمت‌های گربه همسایه (در پنج بخش) اشاره کرد. همچنین، یادداشت‌های گربه همسایه و وصیت‌نامه گربه همسایه نیز از جمله عناوینی هستند که در این مجموعه به چشم می‌خورند.

این اشعار، همچنان که عنوان‌ها حکایت دارند، پرسش‌ها و نگرانی‌های انسانی را با نگاه خاص و غریزی گربه همسایه پیوند می‌زنند و هر کدام در قالبی شاعرانه، دنیای پیچیده و زیبای انسان‌ها را به تصویر می‌کشند.

«خون مباح کلمات» دیگر مجموعه شعر سروده‌شده از مصطفی مستور است که در سال ۱۴۰۱  منتشر شده است. این مجموعه نیز در قالب شعر نو سروده شده و به مضامین اجتماعی و انسانی می‌پردازد. این کتاب توسط نشر مرکز منتشر شده و تا به امروز بارها تجدید چاپ شده است.
این مجموعه با زبان و فضایی خاص، به جهان و احساسات انسانی نگاهی متفاوت دارد. برخی از اشعار برجسته کتاب عبارت‌اند از: همه آن‌ها که تو را نمی‌شناسند، میعادگاه تعمید ظرف‌های شام، درباره زبان و تاریخ و جغرافیا و فیزیک عشق، گزارش چند ثانیه از جهان و رساله درباره دختری که از کلمات نمی‌ترسد. این عناوین تنها گوشه‌ای از دنیای پیچیده و عمیق اشعار این کتاب هستند که به واکاوی ابعاد مختلف زندگی و احساسات انسانی می‌پردازند.

کتاب «فیل» از ریموند کارور اولین اثر ترجمه‌شده توسط مستور است که در سال ۱۳۷۷ منتشر شد. این کتاب کوتاه در مورد مردی است که در زندگی خود با مشکلات اقتصادی فراوانی روبه‌رو شده است و این تمام داستان نیست. چراکه مرد همواره اطرافیان خود را از نظر مادی حمایت کرده است و حال که با مشکل اقتصادی روبه‌رو است باید این موضوع را با سایرین مطرح کند.

کتاب «صمیمیت» از ریموند کارور که در سال ۱۳۷۸ توسط مصطفی مستور ترجمه شده است داستان مردی را روایت می‌کند که پس از چهار سال به دیدار همسر سابقش می‌رود و گفت‌وگویی بینشان در مورد خواسته‌های زن که نادیده گرفته ‌شده‌اند شکل می‌گیرد و زن و مرد در می‌یابند که صمیمیتی که لازمه‌ی ادامه یافتن یک زندگی مشترک است در بین این دو وجود نداشته است.

«تلفن بی‌موقع» از دیگر آثار ریموند کارور است که توسط مصطفی مستور به فارسی ترجمه شده است. این کتاب داستان یک تماس اشتباه را روایت می‌کند که نیمه‌شب زن و شوهری به نام جک و آیریس را از خواب بیدار می‌کند و این دو در این نیمه‌شب درباره‌ی مسائلی که هرگز با یکدیگر مطرح نکرده‌اند صحبت می‌کنند. این کتاب در سال ۱۳۷۸ ترجمه شده است.