معرفی بهترین و پرفروش‌ترین کتاب‌های عرفانی 

دهاماپادا عنوان کتابی از گفتارهای بودا است که مهدی جواهریان و پیام یزدانجو آن را ترجمه کرده‌اند و نشر مرکز در رده‌ی دین و اسطوره آن را چاپ و منتشر کرده است. دهاما در آیین و تعالیم بودایی مفهومی اصیل و البته گستره‌ی معنایی وسیعی دارد؛ از آموزه‌ها و آداب و آیین‌ها تا فضیلت و کردار و رفتار درست. شاید عنوان فصل‌های کتاب برایتان جالب باشد: گل‌ها، ذهن، جهان، فرزانگان، پیری، مکافات، لذت، خشم، شادمانی، آرزوها… نکته‌ی مهم درباره‌ی اصالت این متن این است که همه‌ی مکاتب و شاخه‌های بودایی اصالت آن به بودا را تأیید می‌کنند و در آن متفق‌القول‌اند.

اپیکتتوس در این کتاب خود به سبک رواقیون باستان خواننده را راهنمایی می‌کند که صاحب اختیار خویش باش، بر خودت فرمانروایی کن، در توافق با طبیعت زندگی کن و شهروند جهان بشو. این‌گونه می‌توان آزاد بود و آزاد زیست. اگرچه در دنیای امروز که ابراز وجود و نمایش احساسات حائز اهمیت شدند، در فلسفه و الهیات اپیکتتوس و تفکر رواقیون که این کتاب بدان زندگی رهنمون می‌کند، خلاف آن است، باز هم به‌صورت جملات قصار کاربرد دارد و در فضای رسانه‌های اجتماعی که بر پایه‌ی جملات کوتاه قصد تغییرات عمده در روان آدم‌ها را دارند، از چنین آموزه‌هایی استفاده می‌شود.

 کریشنا مورتی از متفکران و معلمان دینی جهان است که در قرن بیستم می‌زیست. کتاب تعالیم کریشنا مورتی بیان عقاید مورتی در نگاهش به مسائل انسان‌شناسی و دنیای پیرامون است. ازجمله اینکه آدم‌ها اگر خودشان را در چارچوب و ایدئولوژی‌های نژاد و کیش و آیین و مرزهای جغرافیایی محدود کنند نمی‌توانند هیچ‌گاه به صلح برسند. راهکاری که پیشنهاد می‌شود ابتدا درک ذهن خود و سپس ایجاد رابطه با دیگری است. این کتاب را محمدجعفر مصفا در نشر قطره ترجمه و چاپ کرده است.

کتاب پیامبر جبران خلیل جبران آن‌قدر مشهور است که نیازی به معرفی ندارد. این کتاب از زمان انتشارش تاکنون به پنجاه زبان ترجمه شده و همیشه در فهرست کتاب‌های پرفروش دنیا قرار داشته است. کتاب شامل مجموعه‌ای از جملات شعرگونه‌ی شخصی به اسم المصطفی است که بنا به تجربه‌اش اندرزهایی برای آدم‌ها درباره‌ی زندگی اخلاقی دارد و مفاهیمی مثل شادی و اندوه، دادوستد و بخشش را طرح می‌کند. نجف دریابندری دو کتاب پیامبر و دیوانه را ترجمه و نشر کارنامه در یک مجلد و به‌شکلی وزین چاپ کرده است. اما اگر کسی بخواهد کتاب پیامبر را با تفسیر و شرحی عرفانی بخواند، ترجمه‌ی حسین الهی‌ قمشه‌ای نشر روزنه پیشنهاد می‌شود.

کارلوس کاستاندا نویسنده‌ی قرن بیستمی تبعه‌ی آمریکا کتاب دانش خاموش خود را در باب زندگی جادوگران مکزیکی دوران باستان نوشت. به باور این جادوگران، گروهی از انرژی در انسان وجود دارد که همچون کره‌ای درخشان مجموعه‌ای از میدان‌های انرژی است و این جادوگران می‌توانند این میدان‌های انرژی را ببینند. درواقع هر آدمی هدیه‌ای گرانبها درون خود دارد که مجموعه‌ای از معرفت و آگاهی محض است، اما اغلب آدم‌ها به‌دلیل مشغله‌های زندگی خویش هیچ‌گاه نمی‌توانند از این هدیه بهره‌ای ببرند. شروط بهره‌بردن از این دانش خاموش کسب سکوتی درونی، تمرکز و جلوگیری از پراکندگی انرژی و هوشیاری کافی است. این‌گونه می‌توان به معرفت درونی رسید.

کتاب شادی؛ شادمانی استوار در دنیای ناپایدار، حاصل گفت‌وگوی دالایی لاما (چهاردهم)، نویسنده‌ی کتاب، و دزموند توتو، برنده‌ی جایزه‌ی نوبل صلح، درباره‌ی شادی و خوشبختی است. برای رسیدن به شادمانی استوار به موضوعات اخلاقی و روانی مهمی مثل ازخودگذشتگی، همدردی، مدیریت استرس، غلبه بر ترس، صبر و بردباری می‌پردازد و مثل یک راهنمای عملی برای خوانندگانی است که می‌خواهند در هیاهوی پررنج و مشغله‌ی این دنیا لحظاتی هم شادی و آرامش درونی را تجربه کنند. در ایران شهره میرعمادی ترجمه‌ای از آن به دست داده و انتشارات نگاه آن را به چاپ رسانیده است. 

اکهارت تُله فیلسوف و روان‌شناس معاصر طرف‌دار زمان حال است و بر قدرت لحظه‌ی حال و زیستن در لحظه توصیه می‌کند. تُله شیوه‌های مختلف زیستن در لحظه را طرح می‌کند تا هر آدمی با هر ویژگی اخلاقی‌ای که دارد بتواند از آن کمک بگیرد و به دنیای حال و اکنون قدم بگذارد. قرارگرفتن جزو فهرست پرفروش‌های نیویورک‌تایمز و فروش بیش از دو میلیون نسخه در جهان و ترجمه به زبان‌های مختلف، می‌تواند هر خواننده‌ای را قانع کند که این کتاب را بخواند. ضمن آنکه نویسندگان و ناشر سرشناس آمریکایی، مارک آلن که کتاب را چاپ کرده است آن را جزو کتاب‌های خوب و مؤثر معرفی کرده‌اند. نشر کلک آزادگان با ترجمه‌ی هنگامه آذرمی این کتاب اکهارت را منتشر کرده است.

از این کتاب هاکان منگوچ در ایران چندین ترجمه وجود دارد؛ معرفی ما از روی ترجمه‌ی فائزه پورعلی انتشارات نسل نواندیش است. هیچ سرنوشتی از قبل تعیین نشده است؛ این کلیدی‌ترین جمله‌ی این کتاب است. آدمی این توانایی را دارد که از شرایط بدش دور شود و برای آینده‌ی پیش رو خودش تصمیم بگیرد. هرکس قابلیت انجام کارهایی را دارد که فکر می‌کند نمی‌تواند از پسش بربیاید. این کتاب ما را به داشتن چنین توانایی‌هایی رهنمون می‌شود. 

سایادو جتیکا نویسنده‌ی هندی و بودایی معاصر کتاب برف در تابستان خود را در رده‌ی الهیات و عرفان هندی نوشته است. خواندن این کتاب برای کسانی که از آشفتگی و سراسیمگی شلوغی شهر و دغدغه‌های پوچ آدم‌ها به تنگ آمده‌اند، پیشنهاد می‌شود. کتابی که شما را به جایی بدون کشور، بدون ملت، بدون حکومت، بدون مذهب، بدون قضاوت و بدون هرگونه مسائل پوچ و واهی فرا می‌خواند و از شما می‌خواهد تا به‌جای قیدوبند کلمات به صدای طبیعت گوش کنید و معنای نهفته در میان بامبوها را به گوش جان بشنوید. فرناز فرود مترجم این کتاب است و کلک آزادگان آن را منتشر کرده است.

خواجه عبدالله، معروف به پیر هرات، عارف صوفی‌مسلک قرن پنجم دارای رساله‌های متعدد عرفانی است. مناجات‌نامه رساله‌ای منثور آمیخته به شعر است. انصاری با عباراتی آهنگین و مسجع نجوا و مناجات‌های آدمی با خداوند را بیان می‌کند. رساله‌ی الهی‌نامه نیز که آن‌ هم از رساله‌های اصیل خواجه انصاری است درباب نیایش‌ها و مناجات‌های آدمی با خالق خود است که به نثری مسجع و آهنگین نوشته شده است. چاپ‌های متعددی از هر دو رساله‌ی انصاری در دسترس هست، بعضی از آن‌ها به خط نستعلیق‌اند. 

علی‌بن عثمان جلابی هجویری از عارفان بزرگ خراسان در قرن پنجم است. این کتاب وی از کهن‌ترین و در عین حال از منابع معتبر در حوزه‌ی تصوف و عرفان اسلامی است. هجویری سال‌های بسیاری در دنیای اسلام سفر کرد و صوفیان بسیاری را ملاقات کرد و در کسب علم و تصوف و عرفان تلاش کرد. کشف‌المحجوب به‌نوعی حاصل تجربه‌های زیسته‌ی وی به‌خصوص در این سفرهاست. او در بخش‌های مختلف نظام تصوف را با عقاید و اعمال و آداب آن تبیین می‌کند. بهترین تصحیح از این اثر عرفانی از محمود عابدی است که انتشارات سروش آن را منتشر کرده است.

آن‌گاه که حافظ می‌گفت که کیمیای سعادت رفیق بود رفیق، کیمیای سعادت اشاره‌ای به عنوان کتاب منثور امام محمد غزالی نیز داشت. این کتاب از جمله آثار عرفانی قرن پنجم است که غزالی در باب اصول دین اسلام آن را نوشته است. سبک نگارش غزالی بدون تکلف و تصنع است. هرچند خواننده‌ی امروزی برای درک آن بهتر است به شرح و توضیحات مصححان مراجعه کنند. اکسیر خوشبختی عنوان گزیده‌ی بهاءالدین خرمشاهی از کتاب کیمیای سعادت است که بخش‌هایی از کتاب را که اغلب هم به‌شکل حکایت است آورده و با معنای واژه‌ها و عبارات عربی و حرکت‌گذاری‌ها برای درست خواندن متن، باعث شده خواننده بتواند با این کتاب بهتر ارتباط برقرار کند.

احمد غزالی رساله‌ی منثور سوانح‌العشاق خود را در باب مفهوم عشق و رابطه‌ی عاشق و معشوق نوشته است. از آنجایی که در متن خود به حکایت‌های عاشقانه‌ی مشهوری مثل لیلی و مجنون یا محمود و ایاز اشاره می‌کند، می‌شود چنین تعبیر کرد که عشق از دیدگاه غزالی لزوماً آسمانی و عشق بنده به خداوند نیست. نثر آهنگین و سرشار از احساسات نویسنده این رساله را خواندنی کرده است. گفته می‌شود که سوانح اولین رساله‌ای است که به عشق از دیدگاهی روان‌شناسانه می‌پردازد. جعفر مدرس‌صادقی ویرایشی از آن به دست داده و نشر مرکز آن را چاپ کرده است. همچنین اگر دوست داشتید گزیده‌ای از این کتاب را بخوانید، گیتا ذاکری در انتشارات آده گزیده‌ای از سوانح را فراهم کرده است.

محمدبن منور از نوادگان شیخ ابوسعید ابوالخیر، از مشایخ بزرگ صوفیه در شهر میهنه از توابع خراسان است. کتاب از سه بخش آغاز، میانه و پایان حیات شیخ ابوسعید است که در اوایل قرن چهارم و اوایل قرن پنجم می‌زیسته است. بخش دوم که به سال‌های میانی زندگی و اقوال شیخ مربوط است بسیار خواندنی‌تر از دو بخش دیگر است. زبان روان و ساده‌ی اقوال شیخ و بیان حکایات مرتبط با آن به جذابیت این متن افزوده است. جالب است بدانید که شیخ ابوسعید را به‌دلیل عقایدش درباره‌ی آدمی می‌توان یکی از مشایخ انسان‌گرا (اومانیسم) دانست، چراکه در جای‌جای اسرارالتوحید تأکیدش بر وجود انسانی است. ذبیح‌الله مصفا سال‌ها پیش این کتاب را تصحیح کرده و نشر فردوس آن را به چاپ رسانده است.

تنها اثر منثور عطار نیشابوری تذکره‌الاولیا است که درباره‌ی زندگی و حالات و مقامات مشایخ و اولیای بزرگ تصوف نوشته است. بخش اول کتاب ۷۲ ذکر است: از امام جعفرصادق تا منصور حلاج؛ بخش دوم از ابراهیم خواص تا ابوجعفر محمدبن الحسین (ذکر ۹۷). نثر عطار ساده و روان و گاهی مسجع است. وی ابتدا در چند سطر با عبارات کوتاه هر شیخی را معرفی می‌کند، سپس توصیفی از زندگی و حالات و مقامات او می‌کند و حکایاتی را که راجع‌به او شنیده نقل می‌کند، در پایان هم اقوال و گفتارهای او را بازگو می‌کند. بهترین تصحیح با مقدمه و توضیحات جامع از شفیعی‌کدکنی است که انتشارات سخن در دو مجلد آن را چاپ کرده است. شاید با خواندن این اثر عطار دوست داشته باشید دیگر آثار وی را نیز مطالعه کنید. یکی از خواندنی‌ترین منظومه‌های وی منطق‌الطیر است که بیان سفر روحانی مرغان در جست‌وجوی سیمرغ است.

این اثر منثور آمیخته به شعر از نجم‌الدین رازی که در قرن هفتم تألیف شده دارای بحث‌های عرفانی جالبی از آفرینش جهان و چگونگی آفرینش انسان و معاش خلق و معاد و سلوک طوایف مختلف از پادشاهان گرفته تا پیشه‌وران است. علاوه‌بر اینکه اطلاعات جامعه‌شناختی خوبی را در اختیار پژوهشگران تاریخ قرن ششم و هفتم قرار می‌دهد، شیوه‌ی روایت هر کدام از باب‌ها، به‌ویژه باب مبدأ موجودات، بسیار خواندنی و جذاب است. انتشارات علمی و فرهنگی تصحیح محمدامین ریاحی را چاپ و منتشر کرده است. این تصحیح شامل توضیحات جامعی است که در فهم متن به خواننده کمک می‌کند.

سخن‌گفتن از مثنوی معنوی مولانا در چند سطر بسیار دشوار می‌نماید. مثنوی را می‌توان از بزرگ‌ترین آثار عرفانی ایران و جهان دانست که شاعر آن مهم‌ترین مسائل انسانی را در قالب حکایات و قصه‌هایی بازگو کرده است و می‌دانیم که هدف ایشان نه ایجاد سرگرمی بلکه تعلیم آموزه‌های اخلاقی است. محمدعلی موحد بهترین تصحیح را پس از تصحیح نیکلسون و عبدالکریم سروش، تاکنون ارائه کرده‌ است. بدیع‌الزمان فروزانفر بخش‌هایی از دفتر اول مثنوی را شرح و تفسیر کرد، اما عمر او کفاف نداد تا آن را به پایان برساند و ناتمام ماند.

منتقدان بر این باورند که برای شناخت هر شاعر و نویسنده‌ای باید به آثار وی مراجعه کرد. کتاب مقالات شمس تبریزی، علاوه بر شناخت خود شمس به شناخت ما از مولانا نیز کمک می‌کند، چراکه مهم‌ترین اتفاق زندگی مولانا آشنایی وی با شمس و گذران زندگی با اوست. فروزانفر که از مصححان مقالات شمس است معتقد است خواندن مقالات راهگشای بسیاری از اسرار فریفتگی مولانا به شمس است. ساختار مقالات هم به این صورت است که مریدان شمس همه‌ی سخنان وی را که در مجالس گوناگون بیان می‌کرده تندنویسی می‌کرده‌اند؛ ضمن آنکه هیچ‌گاه صاحب این نوشته‌ها مجال اصلاح و تصحیح آن را نیافته است، از این رو بخش‌هایی از آن گسسته و نامنسجم است. محمدعلی موحد گزیده‌ای از مقالات به دست داده با عنوان خمی از شراب ربانی که نشر ماهی آن را منتشر کرده است و با توضیحات جامع و ضروری تاحدودی خواندن این کتاب را برای علاقه‌مندان آسان کرده است.

این کتاب از جمله آثار منثور مولانا جلال‌الدین بلخی است. البته ناگفته نماند که مولانا خود این اثر را ننوشته، بلکه مریدانش سخنان و گفتارهای او را که به مناسبت‌های مختلف در مجالس گوناگون بر زبان آورده است، مکتوب کرده‌اند. بدیع‌الزمان فروزانفر، مثنوی‌پژوه مشهور، کل این کتاب را تصحیح کرده و مقدمه و توضیحاتی بر آن نوشته است. اگرچه نثر این اثر مولانا روان و ساده است. محمدعلی موحد، مثنوی‌پژوه معاصر، که چند سال پیش بهترین تصحیح از مثنوی معنوی را ارائه کرد، صد عنوان از گفتارهای مولانا در فیه ما فیه را انتخاب کرده و در کتابی با عنوان اسطرلاب حق از سوی نشر ماهی منتشر کرده است. امتیاز این کتاب این است که مخاطب عمومی هم می‌تواند بهره‌ی کافی و وافی از آن را ببرد، چراکه موحد با توضیحات جامع خود که فراتر از معنی لغت است، خطوط اصلی اندیشه‌ی مولانا را نیز به‌خوبی به تصویر کشیده است.

ماجرای این منظومه‌ی عرفانی از این قرار است که شخصی به اسم امیر حسینی هروی پرسش‌های منظومی درباره‌ی رموز و اشارات عرفانی در قالب نامه می‌نویسد و به مجلس شیخ شبستری می‌فرستد. وقتی در مجلس نامه خوانده می‌شود، شبستری به اشارت بهاءالدین یعقوب تبریزی پاسخ یکی از آن ابیات پرسشی را به‌صورت منظوم می‌دهد و در ادامه ابیاتی تکمیلی بدان می‌افزاید. تعداد ابیات گلشن راز کمتر از هزار بیت است، اما فهم آن‌ها برای خواننده‌ی عادی بسیار دشوار است و لازم است که شرح و تفسیری از آن را هم بخواند. احمد مجاهد این کتاب تمثیلی عرفانی را تصحیح و شرح و تفسیر و دانشگاه تهران آن را منتشر کرده است.

اگر کسی بخواهد با جریان فکری تصوف و فرهنگ آن در ایران آشنا بشود این کتاب عبدالحسین زرین‌کوب پیشنهاد می‌شود. نویسنده با نثری روان و ساده اصول، ارزش‌ها و مفاهیم تصوف را تبیین می‌کند و با تسلطی که در زمینه‌ی مطالعات عرفانی دارد، به تحلیلی از مباحث این جریان فکری می‌پردازد که قرن‌های متمادی بخشی از فرهنگ ایرانی را شامل می‌شود. اول بار انتشارات امیرکبیر آن را چاپ و منتشر کرد.
کتاب دیگری نوشته‌ی استاد زرین‌کوب، تصوف ایرانی در منظر تاریخی آن است که برای مححقان و علاقه‌‌مندان به تصوف ایرانی بسیار آموزنده است.

کتاب قرآن حاوی آموزه‌هایی برای داشتن یک زندگی معنوی برای آدم‌هاست، چنانکه کتاب‌های مقدس ادیان دیگر. حسین الهی قمشه‌ای در این کتاب خود ۳۶۵ قطعه‌ی کوتاه و بلند را از قرآن انتخاب کرده و با شرح ادبی و اخلاقی تلاش کرده است آن را برای جوانان جذاب کند و درواقع مخاطب را با فرهنگ و تعالیم اسلامی آشنا و مأنوس کند. این کتاب یکی از چندین کتاب مجموعه‌ی کتاب‌های جوانان و فرهنگ جهانی نشر سخن است.

گاه ناچیزی مرگ روایت داستانی از زندگی محیی‌الدین ابن‌عربی است؛ عارف و اندیشمندی که در قرون گذشته از اندلس تا شام سفر کرد، در دل امپراتوری‌ها زیست و آثار ماندگاری از خود به جا گذاشت. این کتاب، ترکیبی از واقعیت و خیال است؛ داستانی که از تولد ابن‌عربی آغاز می‌شود، با سفرهای بی‌پایانش ادامه می‌یابد و در نهایت به مرگ او می‌رسد.

اما این فقط یک زندگی‌نامه نیست. نویسنده با الهام از متون ابن‌عربی، سرگذشت او را با روایتی زنده و داستانی پیش می‌برد؛ از مواجهه‌اش با عشق و عرفان، از آوارگی‌اش میان شهرهای اسلامی، از تلاش برای حفظ باورهایش در برابر سلاطین و فقها. در کنار این روایت، داستانی موازی نیز جریان دارد؛ دست‌به‌دست شدن کتاب زندگی ابن‌عربی در طول قرن‌ها، تا سرانجام به محققی معاصر برسد.

گاه ناچیزی مرگ بیش از آنکه صرفاً درباره‌ی اندیشه‌های ابن‌عربی باشد، تصویری انسانی از او ارائه می‌دهد؛ مردی در جست‌وجوی حقیقت، درگیر تردیدها، سفرها و رازهای عشق و ایمان.