با بهترین نمایشنامه‌های کمدی جهان آشنا شوید!

این نمایشنامه نوشته‌ی ژان باتیست مولیر با ترجمه‌ی محمدعلی جمال‌زاده در انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ رسیده است. خسیس را می‌توان مشهورترین نمایشنامه‌ی مولیر و نمونه‌ی دست‌اول کمدی دانست. زبان طنزآمیز این نمایشنامه‌ی پنج‌پرده‌ای، حرص و طمع انسان را نشانه گرفته است. شخصیت اصلی آن، مردی ثروتمند به نام هارپاگون است. ثروت هارپاگون به جانش بسته است تا جایی که برای دور نگه‌داشتن پول‌هایش از طمع دزدان، آن‌ها را در خاک پنهان می‌کند و هر روز چند بار به محل دفنشان سر می‌زند. هارپاگون دختری به نام الیز و پسری به نام کلئانت دارد. دختر عاشق اشراف‌زاده‌ای می‌شود درحالی‌که پدر قصد دارد او را به مردی بدهد که جهیزیه نخواهد. پسر نیز عاشق دختری شده که پدر نیز هم‌زمان عاشق اوست. در میان ماجراهای این‌ها، صندوقی که هارپاگون در خاک پنهان کرده بود به دست خدمتکار خانه می‌افتد و آن‌ها را در ماجراهای پرپیچ‌وخمی می‌اندازد.

مرگ در می‌زند یکی از بهترین نمایشنامه‌های طنز است که وودی آلن، نویسنده و کارگردان آمریکایی آن را به رشته‌ی تحریر درآورده است. آلن در این نمایشنامه‌ی تک‌پرده‌ای، تمثیلی طنزآمیز از مرگ می‌سازد که حول‌محور مردی معمولی به نام نات اکرمن و رویارویی غیرمنتظره‌اش با مرگ می‌گردد. در این داستان، مرگ به‌عنوان شخصیتی واقعی و شبیه به ظاهر کلی قربانی خود معرفی می‌شود. نات با این هدف که مرگ را از انجام ماموریت خود بازدارد، مرگ را به بازی می‌گیرد و یک روز دیگر برای زندگی کردن را برنده می‌شود.

در این نمایشنامه‌، دراماتیزه کردن مرگ آن هم به شیوه‌ای کنایه‌آمیز، نات را قادر می‌سازد تا از طنز به‌عنوان مکانیزمی برای مقابله با ترس‌های رایج وابسته به مرگ استفاده کند. نویسنده با نسبت دادن ویژگی‌های انسان‌گونه به مرگ، شخصیت مرگ را برای نات غیرتهدید‌آمیز نشان می‌دهد.

مراسم قطع دست در اسپوکن نمایشنامه‌ای اثر ماتین مک‌دونا، نمایشنامه‌نویس مشهور ایرلندی است. در این نمایشنامه‌ی طنز که نخستین نمایشنامه‌ی آمریکایی مک‌دونا محسوب می‌شود، فردی به‌ نام کارمایکل تقریبا نیم قرن است که به‌دنبال دست چپ گمشده‌اش می‌گردد. طی همین ماجرا، او با افراد مختلفی مواجه می‌شود، از جمله زوجی که مدعی هستند دست او را در اختیار دارند و می‌خواهند آن را به او بفروشند. مراسم قطع دست در اسپوکن ماجرایی جذاب از عشق، نفرت، امید و ناامیدی است.

جسدهای پستی، مرد برهنه و مرد فراک‌پوش و مارکولفا خدمتکار خوشبخت! مجموعه‌ای از ۳ نمایشنامه‌ی درخشان و طنز اثر داریو فو است که جمشید کاویانی آن را ترجمه و با کمک انتشارات چشمه روانه‌ی بازار شده است. فو طنزپرداز، نمایشنامه‌نویس، کارگردان تئاتر، بازیگر و آهنگساز ایتالیایی بود که در سال 1997 جایزه نوبل ادبیات را نیز دریافت کرد. نام او در سال ۲۰۰۷ در کنار نام افرادی از جمله استیون هاوکینگ در فهرست ۱۰۰ نابغه‌ی بزرگ نشریه‌ی تلگراف در رتبه‌ی هفتم قرار گرفت، بنابراین تعجبی ندارد که نمایشنامه‌های طنزش بسیار مشهور، محبوب و خنده‌دار باشند؛ او از جمله نمایشنامه‌نویسانی است که در مسائل سیاسی و اجتماعی بسیار فعال بوده و همین درونمایه‌ها را نیز در آثار خود می‌گنجاند؛ این اثر نیز آینه‌ی تمام‌عیاری است از مهارت شگفت‌انگیز فو در این امر که هم خوانندگان را به خنده می‌اندازد و هم آن‌ها را به فکر فرو می‌برد.

قهوه‌خانه یک کمدی درخشان و نقدی بی‌امان از ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی بورژوازی ونیزی قرن هجدهم است که کارلو گلدونی، یکی از مشهورترین نمایشنامه‌نویسان اروپایی آن را به رشته‌ی تحریر درآورده است. این نمایشنامه که در سال ۱۷۵۰ نوشته شده، یکی از مهم‌ترین و مشهورترین آثار گلدونی نیز به‌شمار می‌رود.

به‌طور کلی، این اثر کلاسیک به اهمیت نقش قهوه و قهوه‌خانه‌ها در تمایل به تغییر زندگی افراد می‌پردازد. همچنین داستان حول‌محور وقایعی می‌گردد که در قهوه‌خانه‌ها رخ می‌دهد. در این نمایشنامه، گالدونی جامعه‌ی کوچکی را ساخته است که در آن اعمال و موقعیت‌ها نمایانگر زندگی واقعی هستند، زندگی‌ای که خوبی‌ها و بدی‌ها در آن در کنار یکدیگر جریان دارند.

نمایشنامه‌ی خرس یکی از نمایشنامه‌های کمترشناخته‌شده‌ی آنتوان چخوف است که نخستین‌بار در سال 1888 اجرا شده است. سه شخصیت اصلی این نمایشنامه، با رفتارها و دیالوگ‌های پوچ خود، نوعی طنز خلق می‌کنند. احساسات این شخصیت‌ها اغراق‌آمیز است و به شکل غیرمنتظره‌ای تغییر می‌کند.

نمایشنامه‌ی خواستگاری، نمایشنامه‌ای کوتاه، محبوب و یکی از طنزآمیزترین آثار چخوف است. این داستان روایت تلاش‌های مردی عصبی و هیجانی است که به زنی جوان و جذاب پیشنهاد ازدواج می‌دهد، اما داستان با شکسته شدن مرزها، تبدیل به یک نزاع فوق‌العاده می‌شود. داستان این نمایشنامه در اواخر دهه‌ی 1800 در حومه‌ی روستایی روسیه رخ می‌دهد. هنگامی که ایوان به خانه‌ی خانواده چوبوکوف می‌رسد، استپان مسن تصور می‌کند که این مرد جوان و خوش‌لباس برای قرض گرفتن پول آمده است. اما زمانی که ایوان از دختر استپان خواستگاری می‌کند، ماجرا تغییر می‌کند.

باغ آلبالو نمایشنامه‌ای دیگر اثر آنتون چخوف است که نخستین‌بار در سال 1904 اجرا شده است. این نمایشنامه داستان یک خانواده‌ی اشرافی روسی را روایت می‌کند که برای پرداخت بدهی‌های خود مجبور به فروش املاک خود از جمله باغ گیلاس معروفشان می‌شوند. باغ آلبالو یک تراژدی‌کمدی است که مضامینی از جمله تغییرات اجتماعی و تضاد نسلی را بررسی می‌کند. این نمایشنامه اغلب به‌عنوان تفسیری از افول اشراف روسیه و ظهور طبقه‌ی متوسط در این کشور قلمداد می‌شود. همچنین این نمایشنامه بارها در آثار تلویزیونی و سینمایی مختلف مورد اقتباس واقع شده است.

ورود خانم‌ها / آقایان ممنوع نمایشنامه‌‌ای اثر آرش عباسی است که در سال ۱۳۹۶ منتشر شده است. این اثر طنز در واقع متشکل از دو نمایشنامه‌ی متفاوت به نام‌های ورود خانم‌ها ممنوع و ورود آقایان ممنوع تشکیل شده است. این نمایشنامه با به‌تصویر کشیدن دو صحنه‌ی مختلف، داستان مکان‌هایی را روایت می‌کند که ورود به آن‌ها به نحوی برای اقشار مختلف جامعه ممنوع است، مکان‌هایی مانند توالت عمومی مردانه و آرایشگاه زنانه.

شهر غصه از آن دسته از نمایشنامه‌های طنز است که طنزآمیز بودن، از نام آن آغاز می‌گردد. این نمایشنامه اثر امیرعلی نبویان است و در سال ۱۳۹۶ به انتشار درآمده است. شهر غصه در قالب کتاب صوتی نیز در دسترس است و گویندگی آن توسط گویندگانی از جمله محمد بحرانی، هدایت هاشمی و رویا میرعلمی انجام شده است. نبویان در این نمایشنامه در زمان سفر می‌کند و از شخصیت‌های تاریخی مختلفی از جمله امیرکبیر و لیلی و مجنون استفاده می‌کند تا سنت و تجدد را در قالبی طنز، با یکدیگر قیاس کند. او سیاهی‌ها و سفیدی‌ها را در برابر یکدیگر قرار می‌دهد تا منشاء هر یک از آن‌ها را شناسایی کند؛ در واقع شهر غصه تلاش نبویان است برای مواجه کردن انسان‌ها با ذات واقعی خودشان.

شاید برای بسیاری، نام این نمایشنامه تداعی‌گر ضرب‌المثلی مشهور و قدیمی باشد که باید گفت درست است و ریشه‌ی آن به نام و موضوع این نمایشنامه بازمی‌گردد. این نمایشنامه‌ی تک‌پرده‌ای را حسن مقدم در سال ۱۳۰۰ خورشیدی نوشته و در نشر ادبیات نمایشی به چاپ رسیده است. مقدم بعد از نوشتن این نمایشنامه، آن را با گروه ایران جوان به روی صحنه برد و با استقبال زیادی در کشور مواجه شد. موضوع آن، برخورد دو عنصر تحجر و غرب‌زدگی در جامعه‌ی ایران است. جوانی به نام جعفر خان، فرزند خانواه‌‌ای متمول در تهران است که برای تحصیل به اروپا رفته و اکنون بعد از هشت سال به ایران بازگشته درحالی‌که تغییر کرده و حتی فارسی را به زحمت صحبت می‌کند و برقرای ارتباط با اطرافیان برایش سخت است. برخوردهای او با خانواده‌اش و وضعیت وزارتخانه‌ای که در آن مشغول به کار شده به‌خوبی این تقابل‌ها را نشان می‌دهد. بر اساس این نمایشنامه، علی حاتمی فیلمی با همین عنوان را کارگردانی کرده است.

این نمایشنامه نوشته‌ی اکبر رادی در نشر قطره به چاپ رسیده است. رادی این نمایشنامه را در ۱۳۵۶ نوشت؛ اما چنان‌که نوشته‌اند مدت ده سال مشغول بازنویسی آن بود. موضوع نمایشنامه، درباره‌ی طبقات اجتماعی و سرخوردگی روشنفکران در چنین جامعه‌ای است. داستان حول زن و شوهری است که متعلق به دو طبقه‌ی اجتماعی هستند و قرار است زن، برای اولین بار شوهرش را نزد پدربزرگ، پدر و عمویش ببرد. آن‌ها بعد از هفت سال از ماه عسل بازگشته‌اند. مرد، پروفسور دماغ چُخ بختیار و زن مه‌سیما نام دارند. مه‌سیما از خانواده‌ای ثروتمند و اشرافی است و پروفسور دماغ، فلسفه خوانده و به نوعی، روشنفکر است. او در منزل اهدایی پدربزرگ همسرش زندگی می‌کند و مطیع اوست. این دو هیچ تناسبی با یکدیگر ندارند. وقتی دیدار اتفاق می‌افتد خانواده‌ی مه‌سیما شروع به تحقیر و سؤال‌پیچ کردن پروفسور دماغ می‌کنند بعد از آن هم مدام انتظارات و خواسته‌های مختلف خود را به رخ او می‌کشند. این موضوع باعث می‌شود پروفسور دماغ توان دفاع از خود را از دست بدهد و از نظر روحی و جسمی تحلیل برود.

 مجموعه‌ی خانه روشنی، نوشته‌ی غلامحسین ساعدی در مؤسسه‌ی انتشارات نگاه به چاپ رسیده است. این مجموعه پنج نمایشنامه دارد و خانه روشنی برگرفته از نام یکی از این نمایشنامه‌هاست. عنوان‌های این مجموعه عبارت‌اند از: دعوت، دست بالای دست، خوشا به حال بردباران، پیام زن دانا. ساعدی خانه روشنی را در سال ۱۳۴۶ نوشت و در همان سال به کارگردانی علی نصیریان به صحنه‌ی نمایش رفت. این نمایشنامه نیز چنان‌که دیگر آثار ساعدی، زبانی سمبولیک دارد و در جهت دغدغه‌های سیاسی‌‌اش نوشته شده است. داستان درباره‌ی تیمساری است که در خانه‌ای بستری است؛ در‌حالی‌که پایش فلج شده است. دکتر جدید، امید بهبودی به او می‌دهد و نظر دکترهای دیگر را درباره‌‌ی مرگش رد می‌کند. تیمسار که امیدوار شده و گمان می‌کند مرگ را عقب رانده است، دوباره روحیه‌ی تحکم‌آمیز خود را باز می‌یابد؛ اما… . این نمایشنامه، واکنش ساعدی به انقلاب سفید شاه است.

این دو نمایشنامه‌ نوشته‌ی کیوان نخعی در نشر آریا گوهر به چاپ رسیده است. نمایشنامه‌ی‌ سرشاخ، داستان مردی را به تصویر می‌کشد که زائده‌ای روی سرش رشد می‌کند و هر روز بزرگ‌تر می‌شود. این مسئله چالش‌های زیادی را برای او به وجود می‌آورد. از آن طرف، افرادی در رأس ایالت جای گرفته‌اند که قانون را به‌نفع خودشان تغییر می‌دهند. این نمایشنامه، خلقیات و ویژگی‌های ناپسند انسان‌ها در جوامع بشری را نشان می‌دهد؛ همچون ازهم‌گسیختگی، زوال و سودجویی. ویژگی‌هایی که باعث می‌شوند شخصیت‌های نمایشنامه با هم درگیر شوند. داستان نمایشنامه‌‌ی پارازیت با آوردن یک رادیوی قدیمی آغاز می‌شود که قادر به پخش‌کردن حرف‌های دیگران است. شخصیت اصلی داستان، مسائلی را از همسایه‌ی خود می‌فهمد که منجر به انزوای او می‌شود. درون‌مایه‌ی این نمایشنامه نیز اجتماعی است و کنجکاوی در کارهای دیگران، پیش‌داوری درباره‌ی آن‌ها و پیامدهای آن را نشان می‌دهد.

این نمایشنامه را مانی نجم‌الدینی نوشته و در انتشارات سبزان به چاپ رسیده است. نمایشنامه پنج پرده دارد و موضوع آن در بادی امر عجیب اما در باطن معضلی اجتماعی و جاری در روابط میان انسان‌هاست. شخصیت‌های نمایشنامه در ظاهر با هم ارتباط دارند، درحالی‌که هیچ‌کدام حرف دیگری را نمی‌فهمد، گویی که ناشنوا هستند. این را از همان آغاز داستان می‌بینیم. اریک و سوفیا وارد مهمان‌خانه‌ای به نام آنوموچیلوس می‌شوند، یکی می‌خواهد اتاق بگیرد، آن دیگری درباره‌ی زمان برگشت می‌گوید درحالی‌که مدیر آنجا از آن‌ها مدارک شناسایی می‌خواهد. هیچ‌کدام نمی‌فهمد آن دیگری چه می‌گوید یا فقط آن بخشی را می‌شنود که خودش می‌خواهد. گویی که این بیماری مسری است، همه را درگیر خود می‌کند. این مسئله دعوا و سوءتفاهم میان شخصیت‌ها ایجاد می‌کند. تنها دو دختر می‌مانند که تصمیم می‌گیرند راز این ناشنوایی را کشف کنند.