توتالیتاریسم را با چه کتاب‌هایی بشناسیم؟

179 بازدید

توتالیتاریسم یا تمامیت‌خواهی ایده‌هایی برای حکومت‌داری مدرن بود که در ابتدای قرن بیستم سر بلند کرد. البته تمامیت‌خواهان قرن بیستم خود را با این اسم نمی‌شناختند. نظریه‌پردازانی مثل هانا آرنت و نویسندگانی همچون جورج اورول کسانی بودند که در میانه‌ی قرن بیستم این نوع از حکومت‌ها را معرفی و چهره‌ی کریه‌شان را برای مردم ترسیم کردند.

توتالیتاریسم نوعی از حکمرانی مدرن است که با همتاهای کلاسیک خود تفاوت‌هایی دارد؛ طبقات طبیعی جامعه را از بین می‌برد، طبقاتی جدید تعریف می‌کند، با وعده، تطمیع یا حتی زور برخی از روشنفکران و متخصصان را به خود جذب کرده و بقیه را حذف می‌کند. در این نوع از حکمرانی نقش اوباش پررنگ‌تر و محوری‎تر می‌شود. به‌علاوه ترس و وحشت، کشتن حقیقت، ازبین‌بردن آزادی‌ها و فردیت مردم در اجتماع ازجمله عواملی است که یک حکومت تمامیت‌خواه را بر عرصه‌ی قدرت باقی نگه می‌دارد.

در این یادداشت از بلاگ طاقچه، کتاب‌هایی را معرفی می‌کنیم که هر یک وجه و ابعادی از حکومت‌های توتالیتاریسم و قرن بیستم میلادی را به نمایش می‌گذارند.

توتالیتاریسم

نویسنده: هانا آرنت

مترجم: محسن ثلاثی

انتشارات: نشر ثالث

خرید کتاب

توتالیتاریسم اثری است از هانا آرنت، نظریه‌پرداز سیاسی آلمانی و یهودی. او در هنگام حمله‌ی نازی‌ها به فرانسه (۱۹۳۳) در این کشور زندگی می‌کرد و در حال مطالعه و تحقیق بر نظام‌های توتالیتر بود که بعدا پایه و اساس همین کتاب شد. آرنت پس از سقوط پاریس دوباره مجبور به فرار شد.

کتاب توتالیتاریسم اثری است که با بررسی وقایع در سیستم‌های توتالیتری مثل آلمان نازی و اتحاد جماهیر شوروی هشداری تاریخی و اساسی به ما می‌دهد که دوران تاریکی حکومت‌های تمامیت‌خواه به پایان نرسیده و تن نحیف آزادی چقدر شکننده می‌تواند باشد.

آرنت در کتاب توتالیتاریسم، اینگونه از روی‌کارآمدن حکومت توتالیتر پرده برمی‌دارد: جامعه‌ی یکدست و بی‌طبقه‌ای که بستر مناسبی برای ریشه‌دادن چنین حکومت‌هایی هستند، به‌علاوه‌ی تبلیغات و سازمان‌های توتالیتر که شاخ و برگ‌های آن به شمار می‌روند، همگی دست‌به‌دست هم می‌دهند تا توتالیتاریسم در رأس قدرت قرار گیرد. سپس ارعاب شروع شده و از ایدئولوژی رونمایی می‌شود.

این کتاب در سال ۱۹۵۱ منتشر شد، اما نیویورک‌تایمز آن را در سال ۲۰۱۹ دنباله‌ای تحلیلی و غیرداستانی در حد و اندازه‌ی داستان ماندگار ۱۹۸۴ جورج اورول معرفی کرد. انتشار توتالیتاریسم در دنیای امروز که هر دو حکومت مورد بررسی در این کتاب نابود شده‌اند و گرد زمان بر جنایاتشان نشسته، این سوال را برای پژوهشگران مطرح می‌کند که چرا باید این کتاب را خواند. نشریه‌ی واشنگتن‌پست به این سوال اینطور پاسخ داده که انتشار و خوانده‌شدن این کتاب در دنیای امروز نشان می‌دهد که احتمالا دوران‌های سرد و تاریک حکومت‌های توتالیتر به سر نیامده و نیروی شر در بسیاری از نقاط دنیا همچنان به زندگی شرورانه‌ی خود ادامه می‌دهند.

بخشی از کتاب صوتی توتالیتاریسم را بشنوید.

توتالیتاریسم

نویسنده: هانا آرنت

گوینده: بهناز بستاندوست

انتشارات: انتشارات ماه آوا

خرید کتاب صوتی

توتالیتاریسم

نویسنده: هربرت اسپیرو

مترجم: هادی نوری

انتشارات: انتشارات شیرازه کتاب ما

خرید کتاب

یکی از مهم‌ترین موضوعات برای بررسی‌شدن در قرن بیستم، ظهور گاه و بی‌گاه حکومت‌های توتالیتر بود که از هر گوشه‌ی دنیا برای مدتی قد علم می‌کرد، بنیان‌های مدرنیته و آزادی را به لرزه درمی‌آورد و پس از مدتی هم سایه‌ی منحوسش را از سر بشر کم می‌کرد؛ اما بعد از خون‌ریزی و خسارت‌های فراوان. بنابراین یکی از بدیهی‌ترین دغدغه‌ها برای یک آلمانی که از سایه‌ی نکبت‌بار هیتلر و نازی‌ها به آمریکا و جهان آزاد پناه برده بود، تلاش برای فهم توتالیتاریسم و فهماندن آن به دیگران بود.

کتاب توتالیتاریسم اثری است از هربرت جی. اسپیرو که در هامبورگ آلمان متولد شد و با شدت‌گرفتن آزار نازی‌ها به همراه خانواده‌اش به آمریکا رفت. او پس از اتمام دوران مدرسه، به عضویت ارتش آمریکا درآمد. پس از آن هم تا مقطع دکتری در هاروارد سیاست را آموخت و به عنوان دیپلمات و استاد دانشگاه مشغول به‌کار شد. از اسپیرو دو کتاب مهم به فارسی منتشر شده که هر دو در دسته‌ی جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی قرار می‌گیرند و مقالاتی آکادمیک در ارتباط با توتالیتاریسم و آنچه در قرن بیستم بر سر بشر رفت.

بستن تبلیغ

چند گفتار درباره توتالیتاریسم

نویسنده:

مترجم: عباس میلانی

انتشارات: انتشارات اختران

خرید کتاب

کتاب چند گفتار درباره‌ی توتالیتاریسم مقاله‌هایی را دربرمی‌گیرد که نویسندگان مشهوری مثل فیودور داستایفسکی، سرگئی چائف و میلان کوندرا و فیلسوفانی مثل لشک کولاکوفسکی که سیاهی توتالیتاریسم را از سر گذرانده‌اند، آن‌ها را به رشته‌ی تحریر درآورده‌اند.

مترجم این کتاب عباس میلانی است و در مقدمه، توتالیتاریسم را خصم بی‌چون‌وچرای فردیتی غالب می‌داند. فردیت انسان اولین چیزی است که تحت حاکمیت چنین حکومت‌هایی از بین می‌رود، چراکه توتالیتاریسم تمام افراد یک جامعه را هم‌شکل و یکسان می‌خواهد و می‌خواهد بشری را از نو بسازد که در راستای اهدافش باشد.

کتاب چند گفتار درباره توتالیتاریسم چهار بخش دارد. در بخش اول به مفهوم قرص مورتی بینگ می‌پردازد که اصطلاحی است برای توهمی که شوروی و فیلسوفانش برای کنترل افکار مردم ساخته بودند. بخش دوم به مفاهیم آزادی و دموکراسی که بنیان تمدن غرب است پرداخته می‌شود. در بخش سوم کتمان مطرح می‌شود و بخش چهارم فضیلت دروغ را دربرمی‌گیرد.

بخشی از کتاب صوتی چند گفتار درباره توتالیتاریسم را بشنوید.

چند گفتار درباره توتالیتاریسم

نویسنده: سرگئی نچائف

گوینده: تایماز رضوانی

انتشارات: آوانامه

خرید کتاب صوتی

انقلاب مجارستان، مقاومت مردمی علیه توتالیتاریسم

نویسنده: هانا آرنت

مترجم: کیومرث خواجویها

انتشارات: روشنگران و مطالعات زنان

خرید کتاب

هانا آرنت در کتاب کوتاه انقلاب مجارستان به ماجرای انقلاب مردم مجارستان در برابر منفورترین دیکتاتور تاریخ این کشور یعنی ماتیاش راکوشی می‌پردازد. فروپاشی حکومت ناکارآمد و تمامیت‌خواه مجارستان با مرگ استالین، دیکتاتور مخوف روسیه شروع شد. مردم مجارستان خشمگین و پرقدرت‌تر از همیشه به مقابله با نیروهای حکومت پرداختند و در نهایت با عقب‌نشینی راکوشی، مردم مجارستان پیروز این میدان شدند.

آرنت در این کتاب بر اوضاع آشفته‌ی روسیه و فروپاشی انکارناپذیری که در انتظار اتحاد جماهیر شوروی بود تمرکز می‌کند. چراکه ورشکستگی اقتصادی، مرگ استالین، ناکارآمدی و دست‌پاچگی کشورهای عضو این اتحاد کمونیستی و توتالیتر باعث شد تا خشم و نارضایتی مردم فرصتی برای ابراز پیدا کند و مردم مجار از راهی که برای خود باز کرده‌ بودند بتوانند حکومت را عقب برانند.

اگر بخواهیم انقلاب مجارستان را در چند خط خلاصه کنیم، باید به قول هانا آرنت بگوییم که آنچه انقلاب را به پیش می‌برد، چیزی نبود جز نیروی نابی که از درون ملت متحد می‌جوشید و دقیقا می‌دانست چه چیزی را می‌خواهد و در نهایت در فرصت مناسب به پیروزی دست پیدا کرد.

احساس تنهایی و توتالیتاریسم

نویسنده: داریوش محمدی مجد

انتشارات: روشنگران و مطالعات زنان

خرید کتاب

کتاب احساس تنهایی و توتالیتاریسم یک کتاب جامعه‌شناختی است که داریوش محمدی مجد آن را تالیف کرده و یک اثر پژوهشی درمورد جامعه‌ی ایرانی است. کتاب احساس تنهایی و توتالیتاریسم به نوع خاصی از تنهایی می‌پردازد که هانا آرنت آن را نوعی گسستگی از جامعه نام گذاشته که در آن فرد نه با دیگران «احساسِ بودن» دارد و نه بدون دیگران «آرامش» را احساس می‌کند.

موضوعاتی که در کتاب احساس تنهایی و توتالیتاریسم مطرح می‌شود، از این قرار است: ماهیت احساس تنهایی، عوامل موثر بر شکل‌گیری احساس تنهایی، مباحث جامعه‌شناختی در ارتباط با این نوع ویژه از احساس تنهایی و اینکه در مواجهه با احساس تنهایی چه باید کرد.

داریوش محمدی مجد در مقدمه به نکته‌ای درخشان درمورد ایده‌ی شکل‌گیری کتاب احساس تنهایی و توتالیتاریسم اشاره می‌کند که در خانه‌ای بدون فضای کافی برای تنهایی زندگی کرده. خانه‌ای که هر کس هر کجایی از خانه حضور داشته، بقیه‌ی اعضای خانواده او را می‌توانستند ببینند. در چنین خانه‌ای اگر در حال فکرکردن و فرورفتن در دنیای خود، مچ کسی را بگیرند، حتما انگ افسردگی به او می‌زنند. این بهترین استعاره‌ی ممکن برای تشریح توصیف هانا آرنت از تنهایی در جوامع توتالیتر است. در چنین جامعه‌ای فرد نه با دیگران و نه بدون حضور دیگران احساس آرامش و امنیت دارد.

قرن بیستم؛ ایدئولوژی‌های خشونت

کتاب قرن بیستم نوشته‌ی ارنست نولته، استاد فلسفه و تاریخ دانشگاه برلین است. این کتاب بر روی ایده‌های خشونت‌آمیزی بحث می‌کند که در قرن بیستم شکل گرفت و حکومت‌های ناسیونالیست و بلشویکی را با نتایج خونین و وحشتناک آن پدید آورد.

کتاب قرن بیستم از شکل‌گیری لیبرالیسم در اروپا شروع می‌شود، به جنگ‌های داخلی اروپا بین سال‌های ۱۹۱۷ تا ۱۹۴۵ می‌پردازد، نظریاتی را که در نهایت به شکل‌گرفتن حکومت‌های نازیسم، بلشویسم و فاشیسم منجر شد بررسی می‌کند، مسئله‌ی مهمِ تکیه بر اشخاص و کیش شخصیت مثل استالین و هیتلر را در بروز جنگ‌های خونبار جهانی واکاوی کرده و لحظات پایانی این قرن را به تصویر می‌کشد.

کتاب قرن بیستم را مهدی تدینی ترجمه، نشر ثالث آن را به شکل متنی منتشر و نشر آوانامه آن را صوتی کرده است. مهدی تدینی علاوه بر کتاب اسلام‌گرایی از همین نویسنده، کتاب‌های ارزشمند دیگری همچون توتالیتاریسم؛ عناصر و خاستگاه‌های حاکمیت توتالیتر، امپریالیسم و یهودی‌ستیزی را از هانا آرنت به فارسی ترجمه کرده است.

بخشی از کتاب صوتی قرن بیستم را بشنوید.

قرن بیستم

نویسنده: ارنست نولته

گوینده: اکرم پریمون

انتشارات: آوانامه

خرید کتاب صوتی

روانشناسی تمامیت خواهی

نویسنده: ماتیاس دسمت

مترجم: امین پورحسن

انتشارات: پندار تابان

خرید کتاب

کتاب روانشناسی تمامیت‌خواهی این نکته را مطرح می‌کند که بروز یک حکومت تمامیت‌خواه به هیچ عنوان تصادفی یا وابسته به شانس نیست. چراکه تمامیت‌خواهی با ازدست‌رفتن آزادی‌ رابطه‌ای مستقیم دارد. این کتاب دست روی نقطه‌ی شروع این حکومت پیش از اینکه به قدرت برسد می‌گذارد و این موضوع را مطرح می‌کند که آزادی‌های فردی چقدر در جوامع پررنگ یا کمرنگ است و مردم جامعه تا چه حد پیش از حکومت‌ها خود کمر به قتل آزادی‌های فردی‌شان می‌بندند.

کتاب روانشناسی تمامیت‌خواهی کار خود را از تعریفی شروع می‌کند که هفتاد سال قبل هانا آرنت درمورد توتالیتاریسم مطرح کرد: نوعی از حکومت‌های خودکامه که با اَشکال کلاسیک خود متفاوت است. چنین حکومت‌هایی آنچنان با فردیت انسان دشمنی دارند که طی فرآیند و سازوکارهای پیچیده‌ای، انسان‌ها را از خودبیگانه می‌کنند.

موضوعاتی که در کتاب روانشناسی تمامیت‌خواهی مطرح می‌شود از این قرارند: علم و ایدئولوژی، جامعه‌ی مصنوعی، میل به یک ارباب، شکل‌گیری توده، ایدئولوژی و رهبرانشان، ماده و روح، دنیای زنده و مرده و در نهایت علم و حقیقت.

بخشی از کتاب صوتی روانشناسی تمامیت خواهی را بشنوید.

روانشناسی تمامیت خواهی

نویسنده: ماتیاس دسمت

گوینده: هوتن شاطری‌پور

انتشارات: پندار تابان

خرید کتاب صوتی

جنون قدرت و قدرت نامشروع

نویسنده: محمدرضا سرگلزایی

انتشارات: نشر قطره

خرید کتاب

کتاب جنون قدرت و قدرت نامشروع اثری است که در عین سادگی و روانی به تعریف و شناساندن حکومت‌های توتالیتر، فاشیستی و کاپیتالیستی می‌پردازد. مخاطب هدف این کتاب مردم ایران هستند که شاید این سه کلمه‌ی کاپیتالیسم، توتالیتاریسم و فاشیسم را زیاد شنیده باشند و به گوششان ثقیل بیایند، اما در بطن زندگی با هر سه‌ی این مفاهیم زندگی کرده‌اند. بنابراین با ساده‌ترین شکل ممکن هم مقصود نویسنده را خواهند فهمید.

نویسنده‌ی کتاب جنون قدرت و قدرت نامشروع دکتر محمدرضا سرگلزایی است که به عنوان پزشک متخصص و روانپزشک شهرت دارد و درمورد موضوعاتی مثل اسطوره‌شناسی، فلسفه، روانشناسی و سیاست کتاب‌های حیرت‌آور و سرشار از نکته‌‌های نغز را تالیف کرده است.

نگاه میان‌رشته‌ای دکتر سرگلزایی به موضوعات در کتاب جنون قدرت و قدرت نامشروع هم به‌خوبی مشهود است. وقایع سیاسی و اجتماعی در این کتاب از منظرهای گوناگونی مثل اسطوره، فلسفه و روانشناسی مورد بررسی قرار می‌گیرند، بدون آنکه عمق و محتوا در اثر سادگی از بین برود.

بازخوانی داستان ضحاک، ارمایل و گرمایل، مثلث کارپمن در خرد جمعی ایرانیان، پیشگویی داستایوسکی و فاشیسم در برادران کارامازوف، یونگ و فاشیسم، سینما و فاشیسم از جمله موضوعات جذاب و پرمغزی هستند که در این کتاب مورد بررسی و بحث قرار گرفته‌اند.

بخشی از کتاب صوتی جنون قدرت و قدرت نامشروع را بشنوید.

جنون قدرت و قدرت نامشروع

نویسنده: محمدرضا سرگلزایی

گوینده: سینا ایجادی

انتشارات: واوخوان

خرید کتاب صوتی

خرس های رقصان

نویسنده: ویتولد شابوفسکی

مترجم: آیدین رشیدی

انتشارات: نشر گمان

خرید کتاب

خرس‌های رقصان داستان‌هایی واقعی و حیرت‌آور از حسرت‌های افراد برای زندگی زیر سقف کوتاه و خفقان‌آور خودکامگی است. کتاب حاصل کار یک نویسنده و روزنامه‌نگار لهستانی است که روی فرهنگ مردم بلغارستان کار کرده. او در این کتاب از فرهنگ مردم بلغارستان صحبت کرده که پیش از عضویت این کشور در اتحادیه‌ی اروپا چه نوع فرهنگ و تفریحاتی داشته‌اند و پس از سال ۲۰۰۷ دیگر نتوانستند از این تفریحات استفاده کنند.

کتاب خرس‌های رقصان یک سیلی محکم و آبدار است که مستی افراد را می‌پراند، چراکه آزادی مستلزم دست‌برداشتن از نقض حقوق دیگران است. نمی‌توان بدون آزادی و پذیرش تمدن جدید از یوغ حکومت‌ها رها شد و البته که نمی‌توان بدون دیگران آزاد شد! مسئولیت‌پذیری، به‌رسمیت‌شناختن حقوق انسان‌ها و حیوانات و تغییر فرهنگ‌هایی که در خود آزادی را نقض می‌کنند، از جمله مواردی‌اند که یک جامعه را به سمت آزادی سوق می‌دهند! از این جهت است که کتاب خرس‌های رقصان می‌تواند بیدارکننده‌ی احساس مسئولیت و البته میل به آزادی باشد.

بخشی از کتاب صوتی خرس‌ های رقصان را بشنوید.

خرس‌ های رقصان

نویسنده: ویتولد شابوفسکی

گوینده: مهران نوروزی

انتشارات: انتشارات شرکت توسعه محتوای لحن دیگر

خرید کتاب صوتی

در مسیر ناآزادی

نویسنده: تیموتی اسنایدر

مترجم: هادی شاهی

انتشارات: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه

خرید کتاب

کتاب در مسیر ناآزادی یک حقیقت انکارناپذیر پس از جنگ سرد را مورد بررسی قرار می‌دهد. پس از شکست واضح شوروی در برابر لیبرالیسم غربی تصور می‌شد که روسیه برای همیشه عقب‌نشینی کرده است، اما حقیقت امر این نبود. تیموتی اسنایدر، نویسنده و تاریخ‌نگار آمریکایی این کتاب، درمورد دخالت‌ها، جاسوسی‌ها و نفوذ روسیه در دنیای غرب صحبت می‌کند که چگونه این کشور توانست در میان ناسیونالیست‌ها، افراطی‌ها و پوپولیست‌های غربی رسوخ کند و جنگ‌های اطلاعاتی و سایبری خود را پیش ببرد.

در هر فصل از کتاب در مسیر ناآزادی، مفاهیم آزادی‌خواهانه‌ی غربی در برابر مفاهیم تمامیت‌خواهانه‌ی شرقی مورد بررسی قرار می‌گیرند. مثلا فردیت یا جمعیت، جانشینی یا پذیرش شکست، حقیقت‌ها یا دروغ‌ها، برابری یا الیگارشی از جمله مواردی هستند که در هر فصل بیان می‌شوند و در هر دو سیستم لیبرال غربی (اروپایی و آمریکایی) و تمامیت‌خواه روسی زیر ذره‌بین قرار می‌گیرند.

قرن دیوانه‌ی من

نویسنده: ایوان کلیما

مترجم: سیدعلیرضا بهشتی

انتشارات: انتشارات روزنه

خرید کتاب

کتاب قرن دیوانه‌ی من خودزندگی‌نامه‌ای از ایوان کلیما نویسنده‌ی چک‌تبار آزادی‌خواهی است که شش دهه از زندگی‌اش را تحت حاکمیت تمامیت‌خواهان گذراند، اما دست از مبارزه و نوشتن آزادانه برنداشت. آثار او تا مدت‌ها در چک ممنوع بود، اما ایوان کلیما از کشورش خارج نشد و در چک به مبارزه ادامه داد. او در این کتاب از زندگی تحت این حکومت، تیغ تیز سانسور، ادبیات، جنگ، رویای آزادی و میل به آزادی، پایبندی به حقیقت و مبارزه برای آزادی صحبت می‌کند.

ایوان کلیما در این کتاب از قرن بیستم و وقایعش صحبت می‌کند و از آن به عنوان قرن دیوانه و پرحادثه‌ای یاد می‌کند که زندگی‌ها را دستخوش تغییراتی غیرقابل بازگشت می‌کرد. کتاب قرن دیوانه‌ی من اثری آتشین است که روایاتی واقعی، بی‌نظیر و طنازانه‌ از دورانی سیاه ارائه می‌‌دهد. او علاوه بر این کتاب، رمان نَه فرشته، نَه قدیس را هم نوشته که به‌شیوایی نشان می‌دهد حکومت دیوانگان چگونه زندگی مردم را ویران می‌کند.

اگر این مطلب را دوست داشتید، پیشنهاد می‌کنیم که مطلب زیر را هم مطالعه کنید