کتاب‌هایی که یک شهرساز باید بخواند

3,818 بازدید

«کتاب» و «شهر» دو مقوله‌ی ظاهراً بی‌ارتباط‌اند که کافی است به یکی‌شان علاقه‌مند باشید تا از میزان اثرگذاری‌اش بر دیگری شگفت‌زده شوید. شهر که طی چند دهه‌ی گذشته موقعیت خود را به عنوان کانون اصلی زیست بشر تثبیت نموده است، چندی است در عرصه‌ی ادبیات نیز از چهارچوبِ نقشِ همیشگیِ خود به عنوان «بستر روایت» گذر کرده و به یکی از بازیگران اصلی آثار مدرن بدل شده است. از دیگرسو، تمدن و مدنیت که به لحاظ لغوی با مدینه/ شهر هم‌ریشه‌اند، با کتاب نیز -که از سرچشمه‌های بلامنازع افزایش آگاهی است- پیوندی ناگسستنی دارند؛ به بیانی دیگر، رشد تمدن شهری در گروی کسب بینشی است که کتاب یکی از ملزومات غیرقابل‌انکار آن به شمار می‌رود؛ بنابراین آشنایی با کتاب هایی که یک شهرساز باید بخواند می‌تواند بسیار مفید باشد.

با علم به وجود تمامی این ارتباطات عیان و نهان، گستردگی مسائل شهری -و به تبع آن مرزهای دانش شهرسازی- سبب شده است تا مسیر یافتن راه‌حل این مسائل تنها به مطالعه‌ی کتاب‌ها و جزوات تخصصی محدود نشده و نیازمند ارتقاء سطح دانش شهرسازان از خلال سایر منابع مکتوب و غیرمکتوب باشد. بنابراین، در ادامه شماری از کتاب‌هایی که مطالعه‌ی آن‌ها علاوه‌بر فراهم آوردن دید جامع‌نگر برای یک شهرساز، دیگر علاقه‌مندان به شهر را نیز با خود همراه می‌کند، معرفی خواهد شد.

‌

خواندن چه کتاب‌هایی برای یک شهرساز مفید است؟

‌

شهرهای بی‌نشان

نویسنده: ایتالو کالوینو

مترجم: فرزام پروا

انتشارات: انتشارات نگاه

خرید کتاب

شهرهای بی‌نشان (ناپیدا یا نامرئی) سفرنامه‌ای سورئال و پست‌مدرن است که ایتالو کالوینو آن را با نگاهی به هفت‌پیکر نظامی گنجوی نگاشته و در آن، آمیزه‌ای دل‌پذیر از حالات روحی و احساسی را در قالب گفت‌وگویی میان مارکو پولو و امپراطور مغول، براساس شرح دیده‌ها و شنیده‌های سیاح ونیزی از سفر به شهرهای مختلف، بیان کرده است. حاصل این گفت‌وگو -که آن را زیباترین اثر کالوینو خوانده‌اند- کتابی است که با لحنی شعرگونه و نثری سیال، جهانی بدیع را به تصویر می‌کشد، تا جایی‌که «هر بازخوانی‌اش کشفی است همانند خواندن نخستین‌بار».

«شهرها و خاطره»، «شهرها و شوق»، «شهرها و چشمان»، «شهرها و لاشه‌ها»، «شهرها و نام‌ها»، «شهرها و آسمان» و … به آن معنای متعارفی که می شناسیم ساخته‌شده از فولاد و سیمان نیستند، بلکه از ایده‌ها و افکار ساخته شده‌اند و هرکدام نشانگر یک شیوه از تفکرند؛ چنان‌که مارکو پولو در جایی به قوبلای خان می‌گوید: «مایه‌ی خوشی شما عجایب هفت‌گانه یا هفتادگانه‌ی شهر نیست، بلکه پاسخی است که شهر به پرسش‌هایتان می‌دهد».

بخشی از کتاب صوتی شهرهای ناپیدا را بشنوید.

شهرهای ناپیدا

نویسنده: ایتالو کالوینو

گوینده: امیر جلیلی

انتشارات: واوخوان

خرید کتاب صوتی

‌

بستن تبلیغ

اگر به خودم برگردم

نویسنده: والریا لوئیزلی

مترجم: کیوان سررشته

انتشارات: نشر اطراف

خرید کتاب

والریا لوئیزلی در این کتاب، پرسه در شهر و تجربه‌های انسانی را دست‌مایه‌ی گفتن از «بودن در جهان» قرار داده و روایت‌های جذاب خود از حضور در اقصی نقاط دنیا را به‌رغم تفاوت‌های هر شهر، با تسلط مثال‌زدنی خود بر دنیای کلمات به تصویر کشیده است. او در کتاب «اگر به خودم برگردم»، به شکلی متفاوت به تفکرات انسان و نمود آن ها در جهان اطراف می‌پردازد.

جستارهای این کتاب را می‌توان نوعی نقشه‌ی ذهنی دانست که نویسنده در آن با نگاهی زیرکانه، روایت‌های مختلفی از چهره‌ی شهر، هویت و چهره‌ی آدم‌ها در گذر زمان و حتی ناامیدی حاصل از دیدن انسان‌های مرده و زنده را ترسیم می‌کند. لوئیزلی با پرسه‌زنی در شهرهای مختلف خواننده را نیز با خود هم‌قدم کرده و توجه او را به عناصری در شهر جلب می‌نماید که ممکن است از دید دیگران مغفول مانده باشد؛ بنابراین مطالعه‌ی این کتاب همچون سفری است که مخاطب را از نگاه تیزبین فردی دیگر به کشورها، شهرها، خیابان‌ها، کوچه‌پس‌کوچه‌ها و فضاهای متروک دنیا و چشیدن طعم زندگی‌های مختلف دعوت می‌کند.

بخشی از کتاب صوتی اگر به خودم برگردم را بشنوید.

اگر به خودم برگردم

نویسنده: والریا لوئیزلی

گوینده: فروغ حداد

انتشارات: انتشارات شرکت توسعه محتوای لحن دیگر

خرید کتاب صوتی

‌

تجربه‌ی مدرنیته

«تجربه‌ی مدرنیته» -همان‌گونه که از نامش پیدا است- در راستای اکتشافی خیره‌کننده از آگاهی نسبت به مدرنیته، مفاهیم، معانی و مصادیق گوناگون آن را از خلال قرائت‌ متون مختلفی چون فاوست گوته، مانیفست کمونیست، اشعار بودلر و… شرح داده و تبیین می‌کند. به بیانی دیگر، مارشال بِرمن مقوله‌ی مدرنیته را با بررسی و تحلیل محیط‌های جغرافیایی و اجتماعی متنوعی هم‌چون شهرهای کوچک، محوطه‌ی ساخت‌وسازهای بزرگ، بلوارهای پاریس، تفرج‌گاه‌های پترزبورگ، بزرگراه‌های رابرت موزز و با نگاهی به زندگی آدمیان خیالی و واقعی از دوره‌ی گوته تا عصر مارکس و بودلر و در نهایت عصر حاضر به بحث می‌نشیند. این کتاب از جمله کتاب‌های مفیدی است که یک شهرساز باید بخواند.

کتاب از پنج فصل تشکیل شده است: فصل اول «فاوست گوته: تراژدی توسعه و رشد» نام دارد که نویسنده در آن به بررسی تأثیر روند مدرنیزاسیون بر شخصیت فاوست به‌عنوان نماد توسعه‌گری که برای رسیدن به پیشرفت، تراژدی می‌آفریند، می‌پردازد. در فصل دوم با عنوان «هر‌آن‌چه سخت و استوار است دود می‌شود و به هوا می‌رود» نویسنده می‌کوشد تا با بررسی بینش کلی مارکس از زندگی مدرن، به وجه خودمخرب مدرنیزاسیون بپردازد. محور اصلی فصل سوم که «بودلر: مدرنیسم در خیابان» نام دارد، بحث و بررسی پیرامون زندگی، آثار و اندیشه‌های شارل بودلر است -هنرمندی که به‌زعم مؤلف در قرن نوزدهم بیش از هرکس دیگری در آگاه ساختن زنان و مردان عصر خویش به هویت مدرنشان نقش داشته است. برمن در فصل چهارم با نام «پترزبورگ: مدرنیسم توسعه‌نیافتگی»، پایتخت سلطنتی سراسر قرن نوزدهم، یعنی سن‌پترزبورگ را به مثابه بارزترین نمود مدرنیزاسیون از بالا ارزیابی می‌کند، و در آخرین فصل کتاب با عنوان «در جنگل نمادها»، با استناد به تجربه‌ی زیسته‌ی خود در نیویورک به ذکر نکاتی در باب مدرنیسم در این شهر می‌پردازد.

‌

شهر از نو: شهرها با کدام روایت از پس فاجعه برمی‌آیند

نویسنده: توماس جی کامپانلا

مترجم: نوید پورمحمدرضا

انتشارات: نشر اطراف

خرید کتاب

کتاب «شهر از نو» روایتی از شهرها و ساکنان آن‌ها است؛ شهرهایی که بخشی از هویت جمعی ساکنان خود را شکل داده‌اند و هرگاه زخم برمی‌دارند، دردِ این زخم به رنجش خاطر ساکنان بدل می‌شود. ویل و کامپانلا در این کتابِ پر از غم و امید، جستارهایی را با محوریت شهرهای مختلف جهان به نگارش درآورده و با مرور تجربه‌ی آن‌ها از رخ‌داد‌های تکان‌دهنده‌ای نظیر جنگ، حمله‌های تروریستی، آتش‌سوزی، زلزله و… به نقش انتخاب یک روایت هوشمندانه در پذیرش بازسازی‌های کالبدی صورت‌گرفته می‌پردازند. کتاب شهر از نو، اگرچه روایتگر داستان شهرهای متفاوتی است؛ اما نشان می‌دهد که این شهرها تا چه اندازه می‌توانند به هم شبیه باشند: «در فاجعه‌ای که متحمل شده‌اند، سوگ ساکنانشان و تلاش قهرمانانه برای ساختن شهر از نو».

‌

مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی

«مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی» اولین و مهم‌ترین اثر جین جیکوبز، روزنامه‌نگار معروف آمریکایی است که سال‌ها فعالیت‌های اجتماعی و نگرش جست‌وجوگر او نسبت به زندگی روزمره‌ی‌ مردم، به شکل‌گیری نگاهی انسان‌گرایانه و عدالت‌جویانه -نه از برج عاج روشن‌فکری، بلکه از پیاده‌راه‌ها و کنج خیابان‌ها- به شهر منجر شده است.

این کتاب در دو زمینه قابل بررسی است: نخست، بستر تاریخی و اجتماعی دوران خلق اثر و نحوه‌ی تعامل خالق آن در زندگی اجتماعی و دوم محتوای آن از حیث مسأله‌گزینی، مدل تحلیلی، روش‌شناسی، یافته‌ها، راه‌کارها و شیوه‌ی‌ نگارش. جیکوبز در این کتاب، با پرداختن به مضامینی چون ماهیت ویژه‌ی‌ شهرها، تنوع شهرها، نیروهای زوال و تجدید حیات (زاغه‌زدایی و زاغه‌سازی…)، یارانه‌‌ای کردن مسکن، مدیریت و برنامه‌ریزی مناطق و…، به جای حمله‌ی بی‌رحمانه به سیاست‌های برنامه‌ریزی مدرنِ آن زمان و تأثیر منفی آن‌ها بر جوامع درون شهری، نقد کاربردی و سازنده‌ ای را در راستای برنامه‌‌ریزی و بازسازی شهرهای جدید ارائه می‌دهد.

‌

شنیدن شهر

نویسنده: باربارا اکشتاین

مترجم: نوید پورمحمدرضا

انتشارات: نشر اطراف

خرید کتاب

کتاب «شنیدن شهر» حاصل کوشش موفق نوید پورمحمدرضا در گردآوری و ترجمه‌ی بهترین مقالات حوزه‌ی شهرسازی و طراحی شهری است که درباره‌ی تغییرات پیوسته‌ی معماری شهری حرف می‌زند. نویسندگان این مقالات که از چهره‌های سرشناس شهرسازی‌اند با استفاده از نظریه‌ی روایت و مطالعات روایی و به کمک مثال‌هایی عینی از شهرهای مختلف دنیا، در پی بازتعریف نسبت متخصص و شهروند، و شهرساز و شهر رفته‌اند. به بیان دیگر، مقالات این کتاب عموماً بر شنیدن مردمان شهر و ارزش تاریخ شفاهی، قصه‌‌های بومی و رخدادهای گذشته‌ی شهر در عرصه‌ی برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری و هویت‌سازی برای شهر تأکید داشته و دعوت و تمرینی‌اند برای شهروندان و شهرسازان تا نسبت و فاصله‌ی خود با شهر را، به کمک مفهوم روایت، از نو تعریف کنند.

‌

ر ه ش

نویسنده: رضا امیرخانی

انتشارات: نشر افق

خرید کتاب

«ره‌ش»، قصه‌ی وارونه‌ی یک شهر، آخرین رمان منتشرشده از نویسنده‌ی نامدار معاصر، رضا امیرخانی است. داستان رهش از دید معماری میان‌سال به نام لیا روایت می‌شود که شهر مدرن را مسبب رنج و عذاب فرزندش می‌داند و با همسر خود، علا، که از قضا در شهرداری نیز منصبی دارد، دچار چالش و درگیری است. لیا از برج‌های بلند شهر که همچون زندان نفس کشیدن را برای کودک بیمارش مختل کرده‌اند، انزجار دارد و از این‌که می‌بیند خانه‌ی پدری او جزء معدود خانه‌‍‌های قدیمی باقی‍مانده‌ی محله‌شان است، عصبانی و افسرده است. به گفته‌ی امیرخانی این اثر یک رمان معمارانه است و هدف از نگارش آن واکاوی اتفاقاتی است که برای شهر در حال وقوع است.

رهش را می‌بایست فراتر از یک رمان، یک اثر شهری دغدغه‌مند دانست که شاید با اقبال دیگر آثار نویسنده مواجه نشده باشد، اما پرداختن به شهر و شهرسازی آن را به یکی از مهم‌ترین آثار این فهرست بدل کرده است.

‌

شهرها و مصرف

در دو دهه‌ی گذشته، مطالعه‌ی شهرها و ارتباط آن با مصرف، مجراهای مطالعاتی مناسبی را در باب تغییرات در حوزه‌ی زندگی روزمره و حیات اجتماعی و فرهنگی ما فراهم آورده است. مارک جین در کتاب «شهرها و مصرف» رابطه‌ی متقابل و پویای توسعه‌ی شهری و مصرف را مورد بررسی قرار داده و نشان می‌دهد که رابطه‌ی مصرف و زندگی شهری عنصر محوری پیدایش جامعه‌ی مصرفی است. مصرف -که عموماً به‌طور هم‌زمان به انتخاب، خرید، استفاده و پخش کالاها و خدمات اطلاق می شود- دربردارنده‌ی مجموعه‌ای از عملکردهایی است که به افراد اجازه می‌دهد هویت فردی خود را ابراز کرده و خود را به گروهی خاص منتسب نمایند. بنابراین مصرف فقط به کالاهایی که تولید و پخش می‌شود محدود نمی‌گردد؛ بلکه عقاید، خدمات و دانش، مکان‌ها، مد، فراغت، هنر، مناظر و صداها را نیز در بر گرفته و فراتر از یک فعالیت یا سرگرمی، به یک شیوه‌‌ی زندگی بدل شده است.

‌

شهر

هرمان هسه، نویسنده‌ی شهیر آلمانی-سوئیسی کتاب «شهر»، در این کتاب روایت تولد شهر، سامان تدریجی، شکوفایی و سپس انحطاط آن را از ورای چندین قرن تاریخ، فرهنگ و مدنیت شرح می‌دهد. شهری که هسه به زبانی موجز اما فاخر به تصویر می‌کشد، «الگویی بی‌زمان و مکان است برای آن‌چه بشر تمدنش می‌خواند، و نمایی است از چالشی دیرین که هر بار با برتری طبیعت به پایان رسیده است…».

والتر اشمونگر، تصویرگر کتاب نیز این داستان کوتاه را به شکلی ستودنی به تصویر کشیده است. در بالای هر صفحه از کتاب تصویر همان مرغزاری را می‌توان دید که شهر حرکت خود را از آن‌جا آغاز کرده و در تورق سریع کتاب، حرکت ابرهای مرغزار، استعاره‌ای است از زمان زودگذر؛ گویی تمام این چند قرنی که داستان در آن اتفاق افتاده، در طبیعت معادل زمانی ناچیز به اندازه‌ی گذر ابرها است.

‌

خیابان یک‌طرفه

کتاب خیابان یک‌طرفه، دومین و آخرین کتابی است که از والتر بنیامین در زمان حیاتش انتشار یافته است. این کتاب که از شش متن کاملاً متفاوت از نظر سبک نوشتار و موضوع تشکیل شده، تصویری زنده و واضح از جامعه‌ای انسانی با تمام جنبه‌ها و خصوصیات آن ارائه می‌کند. بنیامین در این اثر از کاربست روایت خطی اجتناب کرده و با زنجیره‌ای به‌ظاهر تصادفی از پندهای کوتاه، خاطرات، شوخ‌طبعی‌ها، تحلیل‌های قابل‌توجه، تخیلات رؤیاگونه، سؤالات فلسفی بنیادین و مهم، هجوهای فلسفی به‌ظاهر غیرجدی و تفاسیر سیاسی درخشان، مخاطبین را به وجد می‌آورد. بنیامین در این کتاب با کاربست بینشی بسیار ژرف درباره‌ی معنی و مفهوم اتفاقات روزمره و اشیاء عادیِ به‌کار‌رفته در زندگی هرروزه، بار دیگر ثابت می‌کند که تحلیل‌گر بی‌رقیبِ موضوعی است که خود او نامش را «روحِ اشیا» می‌گذارد.

‌

نقشه ‌هایی برای گم شدن

نویسنده: ربکا سولنیت

مترجم: نیما م. اشرفی

انتشارات: نشر اطراف

خرید کتاب

«نقشه‌هایی برای گم شدن» به موضوع گم شدن، گم بودن و گم کردن پرداخته و سولینت، نویسنده‌ی کتاب، برای اشاره به این مضامین، از موضوعات مختلفی بهره می‌گیرد: از ‌رنگ آبی و معانی ضمنی‌اش تا نقاشی‌های دوران رنسانس؛ از فیلم‌هایی مانند سرگیجه‌ی‌ هیچکاک تا مرام نویسنده‌ها و افکار فیلسوف‌هایی همچون افلاطون و بنیامین؛ از متن ترانه‌های کانتری و بلوز تا جغرافیا، عشق و روابط انسانی …

آن‌چه جستارهای ربکا سولنیت را جذاب می‌کند این است که نوشته‌هایش با آن‌که سرشار از تصویر و استعاره‌اند و خواننده را در افکار و آرمان‌های شخصی نویسنده غرق می‌کنند، اما در راستای ایده‌ای واحد نوشته شده و مسیر مشخصی دارند. در حقیقت، سولنیت نه در پی پاسخ است و نه قصد دارد به جای خاصی برسد؛ بنابراین نقشه‌های او مسیر را نشان نمی‌دهند، بلکه نگاه را عوض می‌کنند. او به مخاطب یاد می‌دهد با نسبی بودن جهان هستی کنار بیاید و بدون تلاش بیهوده برای تشخیص و تمیز مرز افق‌های دوردست و ناشناخته، از زندگی لذت ببرد.

بخشی از کتاب صوتی نقشه هایی برای گم شدن را بشنوید.

نقشه هایی برای گم شدن

نویسنده: ربکا سولنیت

گوینده: مهسا ملک مرزبان

انتشارات: رادیو گوشه

خرید کتاب صوتی

‌

هشت و چهل‌ و ‌چهار

نویسنده: کاوه فولادی نسب

انتشارات: نشر چشمه

خرید کتاب

«هشت و چهل و چهار» اثر کاوه فولادی نسب، نویسنده‌ی‌ جوانی است که اولین رمان خود را با درون‌مایه‌ای اجتماعی-تاریخی نگاشته است. داستان روایتگر زندگی یک ساعت‌ساز و ساعت‌فروش تنها است که عاشق پرسه زدن در خیابان‌ها و کوچه‌های تهران است.

این رمان را می‌توان رمان معرفی تهران قدیم نامید؛ تا جایی که تهران -به مثابه انسانی که خاطره‌های زیادی دارد و می‌خواهد برای خواننده بازگویشان کند- به یکی از شخصیت‌های آن تبدیل شده است. مهم‌ترین نقطه‌ی قوت هشت و چهل و چهار، فضاسازی آن است، چرا که نویسنده با ذکر جزئیاتِ هر مکان، تمام صحنه‌ها را چنان پیش روی مخاطب ترسیم می‌کند که او خود را در آن مکان می‌بیند. از دیگر ویژگی‌های این داستان می‌توان به رفت‌و‌برگشت‌های متوالی میان گذشته و حال اشاره کرد. فولادی نسب با خاطره‌بازی‌های مداوم بُعد زمان را به چالش کشیده و با این روند، خواننده را به یک پرسه‌زنی پر از ماجرا و غافلگیری در دل تاریخ فرا می‌خواند.

‌

3,818 بازدید

برچسب ها

بستن تبلیغ