نویسنده: ماریو بارگاس یوسا
مترجم: خجسته کیهان
انتشارات: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه
اغلب کتابخوانان ماریو بارگاس یوسا (۱۹۳۶ ـ ۲۰۲۵) را میشناسند؛ یا داستانی از او یا مقالات او را در روزنامهها خواندهاند یا حتی سخنرانیهای او را در موضوعات ادبی و سیاسی دنبال میکردهاند. وی نقش مهمی در شناساندن ادبیات آمریکای لاتین به جهان داشته است. همین تلاشهایش باعث شد در سال ۲۰۱۰ جایزهی نوبل ادبیات را کسب کند. وی بهدلیل ظلم و خشونتی که در مدرسهی نظامی دید، تصمیم گرفت تا همیشه در دفاع از دموکراسی و آزادی قلم بزند. کتابهایی که در این یادداشت از وبلاگ طاقچه، آوردهایم همگی گواه بر این ادعاست. همراه ما باشید تا بهترین آثار یوسا را بشناسید:
در این یادداشت، گلچینی از بهترین آثار ماریو بارگاس یوسا را معرفی کردهایم؛ نویسندهای که ادبیات را با سیاست، تاریخ و روان انسان درهم میآمیزد. آثار او را به تفکیک رمان، مجموعهداستان، نمایشنامه و نوشتههای پژوهشی مرتب کردهایم تا خواندنشان آسانتر و هدفمندتر باشد.
بهترین رمانهای یوسا به شرح زیر است:
دختری از پرو (لیلیِ بد) ازجمله رمانهای جذاب و عاشقانهی یوسا است. درواقع نویسنده زندگی سالهای ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۰ مردم پرو را با چاشنی عشق پسری نوجوان به دختری به نام لیلی به تصویر میکشد. به نظر بعضی منتقدان، این اثر یوسا یادآور رمان مادام بواری فلوبر است؛ رمانی که یوسا کتابی تحلیلی دربارهی آن نوشت. خجسته کیهان این رمان را با عنوان دختری از پرو به فارسی برگردانده است.
بخشی از کتاب صوتی دختری از پرو را بشنوید.
دختری از پرو
نویسنده: ماریو بارگاس یوسا
گوینده: تایماز رضوانی
انتشارات: انتشارات ماه آوا
این رمان روایتی تاریخی از مداخلات آمریکا در سرنگونی حکومت دیکتاتوری گواتمالا در ۱۹۵۴ است. جالب است که این کودتا تقریباً همزمان با کودتای ۱۳۳۲ ایران بود؛ با این تفاوت که دعوا نه بر سر نفت، بلکه بر سر موز و شرکت یونایتد فروت آمریکا بود. روزگار سخت از بهترین رمانهای یوسا پس از یک وقفهی زمانی حدوداً دهساله است که نویسندهاش در نوشتن افت پیدا کرده بود.
بخشی از کتاب صوتی روزگار سخت را بشنوید.
روزگار سخت
نویسنده: ماریو بارگاس یوسا
گوینده: رضا عمرانی
انتشارات: انتشارات ماه آوا
اولین رمان یوسا که بهنوعی یادآور سالهای تحصیل خودش در مدرسهی نظامی است. وی این کتاب را در انتقاد از نظام آموزشی و مدارس نظامی نوشت. انتقادات تند وی در رمانش باعث شد تا در پرو با چنان مخالفتی روبهرو شود که در مدرسهای هزار نسخه از آن را بسوزانند. با اینکه این اولین رمان یوسا است، ساختار پیچیدهای دارد و راویان متعددش به شکلی غیرخطی آن را روایت میکنند.
بخشی از کتاب صوتی سال های سگی را بشنوید.
سال های سگی
نویسنده: ماریو بارگاس یوسا
گوینده: تایماز رضوانی
انتشارات: استودیو نوار
در این رمان که داستانی جنایی دارد، بهظاهر یک نفر قاتل پالومینوست، اما در اصل داستان میبینیم که فساد گستردهی پشت پرده که در سطح یک منطقه فراگیر است و از فرد و گروه هم گذشته، چطور نمادی از کل ساختار جامعه میشود. با بهرهگیری از فضای پلیسی، بارگاس یوسا موفق میشود لایههای پنهان بیعدالتی و روابط قدرت را افشا کند؛ بیآنکه پیاممحور شود، داستانی پرتعلیق را با نقدی اجتماعی درهم میآمیزد.
ساختار رمان قهرمان فروتن (قهرمان عصر ما) برای خوانندگان میتواند جدید و البته جذاب باشد. دو داستان که به هم بیربط هستند به موازات هم روایت میشوند. دو شخصیت اصلی این دو داستان هر کدام در پی گرفتن افسار زندگی خویش علیه تقدیر به پا میخیزند؛ البته که کاری آسان در پیش نخواهند داشت. کار جالب توجه نویسنده در این رمان این است که از شخصیتهای شناختهشدهی داستانهای دیگرش نیز استفاده کرده است. واقعگرایی و سادهگویی از ویژگیهای بارز این رمان است. منوچهر یزدانی (قهرمان فروتن) و خجسته کیهان (قهرمان عصر ما) بهطور جداگانه این رمان را به فارسی برگرداندهاند.
این رمان یوسا نمونهی بارز آثار وی و دیدگاهش نسبت به قدرت و سیاست دنیاست. راجر کیسمنت برای تحقیق در مسائل حقوق بشرِ مناطق کنگو و آمازون مأمور میشود. او در این مأموریت حقایقی را به چشم میبیند و گزارش میدهد که منجر به زندانیشدن خودش میشود، چراکه متوجه میشود نهتنها کشورهای ضعیف بلکه کشور خودش ایرلند هم جزو مستعمرههای انگلستان است.
بخشی از کتاب صوتی رویای سلت را بشنوید.
رویای سلت
نویسنده: ماریو بارگاس یوسا
گوینده: فرهاد اتقیایی
انتشارات: انتشارات کتابسرای نیک
در ایران نشر چشمه کتاب قصهگو را با ترجمهی یحیی خویی منتشر کرد. قصهگو ماجرای یک دانشجوست که حرکتی عقبگرد از این دنیای مدرن و متمدن به دنیای بومیان جنگلهای آمازون میکند. گویی سفری برای واکاوی ریشههای انسانی و چگونگی روند مدرن شدن زندگی مردمان بومی را به تصویر میکشد. رمان با زبان روایت درآمیخته، میان قصهگویی سنتی و روایت مدرن نوسان دارد و از خلال این ساختار دوگانه، دغدغهی تضاد میان سنت و مدرنیته را بازتاب میدهد.
رمان کوتاه بادها داستان پیرمردی است که دچار بیماری فراموشی شده و در شهری که برایش غریب مینماید گم شده است. شلوغی خیابانهای شهر و ناآشنایی شخصیت اصلی داستان با فضایی که در آن به سر میبرد، پیرمرد را وحشتزده و نگران میکند، اما ناگهان در این میان به یاد قرار تلفنیاش با دوستی میافتد و دریچهی امیدی به رویش گشوده میشود. حرکت در مرز واقعیت و خیال خواننده را به شک میاندازد که آیا قرارش با دوستش واقعی است یا زادهی خیال پیرمرد.
بخشی از کتاب صوتی بادها را بشنوید.
بادها
نویسنده: ماریو بارگاس یوسا
گوینده: رضا عمرانی
انتشارات: انتشارات ماه آوا
این رمان یوسا صورتی زندگینامهای دارد. درواقع در بخشی از داستان سرگذشت دوران کودکی و جوانی خود را به تصویر میکشد؛ در بخش و لایهای دیگر خاطرات دوران نامزدیاش برای ریاست جمهوری پرو را. این دو بخش و دو لایه چنان همدیگر را تکمیل میکنند که اگر بهشکلی جداگانه روایت میشد، حتماً برای خواننده ملالآور میشد.
بخشی از کتاب صوتی ماهی در آب را بشنوید.
ماهی در آب
نویسنده: ماریو بارگاس یوسا
گوینده: گشتاسب امجدی
انتشارات: انتشارات ماه آوا
در کتاب مرگ در آند داستانی نیمه جنایی و نیمه سیاسی روایت میشود که بهنوعی کشور پرو را نمایندگی میکند. یوسا به همان سبک معمول داستاننویسی خودش روایتها و خرده پیرنگها را با هم ترکیب میکند و در عین حال که از فرهنگ بومی سرخپوستان آند میگوید، به خشونتها و آشوبهای سیاسی و اجتماعی جامعه نیز اشاره میکند.
این رمان (۱۹۶۶) که تصویرگر تبعیضها و درد و رنجهای مردم جوامع آمریکای لاتین برای جهانیان بود، نویسندهاش را به یکی از چهرههای برجستهی جنبش بوم (جنبشی که ادبیات آمریکای لاتین را که آمیخته به رنج و بیعدالتیها بود به جهان معرفی کرد) تبدیل کرد. با روایتی چندلایه، زبانی شاعرانه و ساختاری نوآورانه، خانهی سبز نه تنها یک داستان محلی، بلکه بازتابی از بحرانهای انسانی و اجتماعی فراگیر در قالبی جهانی است.
رافائل تروخیو دیکتاتور فاسد کشور دومینیکن که در میان مردم کشورش به بز معروف شده، حاکمی باجگیر و خشن است، اما در نهایت توطئهای علیه او صورت میگیرد، نقشهی قتل او چیده میشود و نیروهای انقلابی علیه او شورش میکنند. عبدالله کوثری این رمان خواندنی را به فارسی ترجمه کرده است.
این رمان از جمله آثار یوساست که سبک نویسندگی وی را نمایندگی میکند. یوسا از قدرت و فساد در جستوجوی هویت و نقش افراد یک جامعهی تحت حکومت دیکتاتوری مینویسد. در ساختار رمان زمان عقب و جلو میرود. از روایتهای غیرخطی بهره میگیرد و وقایع گذشته و حال را به هم پیوند میزند. همانطور که از عنوانش پیداست دو نفر از دو شهر مختلف دربارهی سختیهای زندگی مشقتبارشان برای یکدیگر میگویند. یوسا با این گفتوگو بهنوعی میخواهد نشان دهد که عدم آزادیهای مدنی چطور میتواند بر ذهن و فکر و عملکرد یک جامعه زخمی عمیق و همیشگی بر جا بگذارد.
این رمان که از مشهورترین آثار داستانی یوساست روایت شورش مردم شهری به اسم کائودوس در شمال شرق برزیل در اواخر قرن نوزدهم است. در برزیل نظام سلطنتی به نظام جمهوری تغییر کرده است، در این میان در منطقهی باهیا مثلثی از شورش و اعتراض شکل میگیرد؛ مردم فقیر و بهشدت مذهبی ساختار جمهوری را عامل بدبختی خود میدانند، پس زمینهای ثروتمندان را تصاحب میکنند. جمهوریخواهان سلطنتطلبان را و سلطنتطلبان شورشیان را عامل این وضعیت آشفته میدانند و علیه یکدیگر عمل میکنند. درواقع روایتی از تاریخ انقلابی آمریکای لاتین است.
راهی به سوی بهشت رمانی است که در سال ۲۰۰۳ منتشر شد. فلورا تریستان با اینکه در خانوادهای ثروتمند متولد میشود، اما در فقر و تهیدستی بزرگ میشود. فلورا نوهی نقاش با استعدادی دارد که خانوادهاش را به امید زندگی بهتر ترک میکند. خیالات واهی و در پی بهشتی زمینی بودن در مقابل واقعیت زندگی: بیماری سفلیس، وجود نیروهای استعمارگر فرانسوی و فقر و نبود سرمایه مغلوب میشود. حمید یزدانپناه این رمان یوسا را به فارسی ترجمه کرده است.
سکوتم را به شما تقدیم میکنم آمیختهای از داستان و مقاله است و نویسنده ایدهی آرمانشهری خود را برای مخاطب تبیین میکند. مردی پرویی در زندگی روزمرهاش خشونت و تعصبات نژادی حاکم بر جامعه را میبیند، از سویی رؤیای کشوری را در سر دارد که موسیقی نهتنها تعصبات را از میان برداشته، بلکه باعث اتحاد مردم نیز شده است.
این اثر یوسا بازنویسیای از اودیسه و پنلوپه هومر است. بهعبارتی با کمک داستانی باستانی با شخصیتهای اسطورهای مسائل دنیای معاصر و دغدغههای انسان امروزی را به چالش میکشد. عشق و زمان، وفاداری و خیانت، هویت و دگرگونی و افسانه و واقعیت از موضوعات اصلی این کتاب است که با ظرافتی بینظیر این مسائل پیچیده و عمیق را در قالب داستان روایت میکند.
بهترین داستانهای کوتاه یوسا به شرح زیر است:
این مجموعه داستان شامل داستانهایی از دوران دانشجویی یوساست. همانطور که از عنوان کتاب پیدا است و نیز با خواندن داستانها متوجه میشویم که یوسا در ابتدای مسیر داستاننویسی است و هنوز ساختار داستانهایش آن پیچیدگیها را پیدا نکرده است. خجسته کیهان و نشر پارسه آن را به فارسی ترجمه و منتشر کردهاند. با این حال، در همین آثار ابتدایی نیز نگاه انتقادی یوسا به جامعه و علاقهاش به بررسی روان انسانها بهخوبی دیده میشود.
اولین اثر یوسا مجموعه داستان سردستههاست که در بیستوسهسالگی آن را منتشر کرده است. این کتاب همچون مقدمه و شروعی بر آثار دیگرش است، چراکه از شخصیتهای این داستانها در داستانهای بعدیاش استفاده کرد و دغدغههای همیشگی یوسا یعنی قدرت، خشونت و دوستی از همین آثار اولیهاش نمایان است. این مجموعه نهتنها آغازگر دنیای ادبی یوساست، بلکه تصویری خام اما پرانرژی از سبک روایی و جهانبینی او ارائه میدهد.
بخشی از کتاب صوتی سردستهها را بشنوید.
سردستهها
نویسنده: ماریو بارگاس یوسا
گوینده: پژمان ابوالقاسمی
انتشارات: رادیو گوشه
در ادامه بهترین نمایشنامههای نوشته شده توسط یوسا را معرفی کردهایم:
بانویی از تاکنا نمایشنامهای واقعیـتخیلی و تاحدی خودزندگینامهای است. به این معنی که دوران کودکی خویش را با شخصیتی خیالی در هم میآمیزد و به مسائلی چون پیری، سرنوشت و تقدیر و غرور آدمی میپردازد. این نمایشنامه که در دو پرده نوشته شده و نه شخصیت دارد، به موضوع نویسندگی و اینکه چطور داستانها نوشته میشوند میپردازد. یوسا در این اثر همچون دیگر نوشتههایش، لایههای زمان، حافظه و واقعیت را بههم میآمیزد و نگاهی عمیق به قدرت تخیل و نقش آن در معنا دادن به زندگی انسان دارد.
هزارویک شب نمایشنامهای دیگر از یوساست.
در ادامه به معرفی آثار پژوهشی یوسا پرداختهایم:
یوسا این کتاب خود را دربارهی رمان بینوایان ویکتور هوگو نوشته است. او با نگاهی نوآورانه نشان میدهد که هوگو در بینوایان میخواهد تصویری آرمانشهری از ادبیات به دست بدهد. درواقع این ادبیات است که میتواند در زندگی فردی و اجتماعی تغییر ایجاد کند. این اثر خواندنی را کاوه میرعباسی به فارسی ترجمه کرده است و برای علاقهمندان به پیوند میان ادبیات و آرمانگرایی سیاسی بسیار الهامبخش است. یوسا در این کتاب، مرز میان تخیل ادبی و واقعیت اجتماعی را بررسی میکند و نشان میدهد چگونه رمان میتواند ابزاری برای اندیشیدن به جهان بهتر باشد.
«عراق آزادترین کشور جهان است ولی از آنجا که آزادی بدون نظم و قانون هرج و مرج است، در ضمن خطرناکترین کشور جهان هم هست.» این مشهورترین جملهی این کتاب است که میتوان به کلیت محتوای آن تاحدودی پی برد. یادداشتهای عراق شرح سفر یوسا و دخترش به کشور عراق پس از سقوط صدام است. یوسا در مقام یک سیاستمدار میخواهد تأثیر حملهی نیروهای ائتلاف علیه صدام را بر کشور و مردم عراق واکاوی کند. این کتاب از لحاظ ارجاعدهیهای مستند و اینکه حاوی اسناد و مدارک حمله به عراق و سقوط دیکتاتوری صدام است، حائز اهمیت است.
علاقهمندان نوشتههای یوسا اگر بخواهند روند توسعهی فکری یوسا را بهواسطهی نوشتههایش مشاهده کنند، موجآفرینی که مقالات سی سال یوسا را دربرمیگیرد میتواند چنین شناختی را از یوسا فراهم کند. این کتاب هم یکجورهایی اطلاعات زندگینامهای دارد و شناختی نسبی از نویسندهاش به دست میدهد. همچنین در این مجموعه، تغییر مسیر فکری یوسا از چپگرایی جوانی به لیبرالیسم میانهرو بهخوبی دیده میشود و خواننده میتواند نگاه او به ادبیات، سیاست، جامعه و نویسندگان دیگر را در گذر زمان دنبال کند.
چرا ادبیات؟ شامل سه مقاله است. مقالهی اول با عنوان «چرا ادبیات؟» بسیار جذاب و خواندنی است. یوسا به سبکی جالب دربارهی اهمیت خواندن سخن میگوید؛ اینکه مطالعهی ادبیات تا چه اندازه میتواند نهتنها زندگی فردی آدمها بلکه زندگی جمعی را بهدرستی بسازد. درحالیکه در دنیای امروز کتاب خواندن تبدیل به امری لوکس شده و از کارکرد اصلی خود خارج شده است. مقالهی دوم «فرهنگ آزادی» پیرامون موضوع تهاجم فرهنگی است که یوسا در سال ۲۰۰۰ در جایی این سخنرانی را ارائه میدهد. «آمریکای لاتین: افسانه و واقعیت» عنوان مقالهی سوم هم به گفتوگوی دو نفر با یوسا پیرامون ادبیات است.
این کتاب کمحجم مجموعهای از یادداشتها و گفتوگوهایی پیرامون زندگی و آثار بزرگترین نویسندهی تاریخ آرژانتین است که طی حدوداً پنجاه سال نوشته و انجام شده است. بورخس یکی از اسطورهپردازان به سبک مدرن در داستانهایش است و این کتاب یوسا میتواند راهنمای خوبی برای آشنایی با این نویسندهی بزرگ آمریکای لاتین باشد. سعید متین این کتاب را ترجمه کرده است.
همچون مقالهی جامع و کاملی دربارهی رمان مادام بواری گوستاو فلوبر است. یوسا این رمان را نخستین رمان مدرن میداند و در سه بخش به تحلیل ساختار و محتوای آن میپردازد. بخش اول به شکل مقدمهگونهای علت انتخاب این رمان، خاطراتش از آن و اینکه چطور با شخصیتهای مادام بواری ارتباط گرفته، سخن میگوید. بخش دوم که عمدهی کتاب را تشکیل میدهد، ساختار روایی رمان را نشان میدهد؛ و در نهایت در بخش سوم ویژگیهای رمان مدرن و این را که مادام بواری به چه دلیل اولین رمان مدرن شناخته میشود، برمیشمارد.
این کتاب بهنوعی درسگفتارهای مشترک یوسا و روبن گایو است که یک ترم تحصیلی دربارهی رابطهی روزنامهنگاری و سیاست و تأثیر آن بر ادبیات داستانی در دانشگاه ارائه میدهند. نکتهی جالب آنکه پنج کتاب از خود یوسا در آن تحلیل میشود.
ادبیات آتش است، واقعیت نویسنده، دوئل، نامههایی به یک نویسندهی جوان و مردی که حرف میزند از دیگر آثار این نویسندهی برجسته و بزرگ است.
شاید شما خوانندهی گرامی با خواندن یادداشت بالا خودتان تصمیم بگیرید که از کدام کتاب او شروع به مطالعه کنید، اما ما نیز فهرست پیشنهادی خود را که سبک داستانها از سادگی به پیچیدگی گراییده، ارائه میکنیم، امیدواریم راهنمای خوبی برای علاقهمندان به کتابهای یوسا باشد.
در این فهرست، آثار ابتداییتر مانند تازهکارها و سردستهها و سالهای سگی برای آشنایی با لحن و دغدغههای اولیهی یوسا مناسباند. سپس بهتدریج وارد داستانهایی میشویم که جهانبینی، ساختار روایی و پیچیدگیهای محتوایی بیشتری دارند، مانند خانهی سبز یا قصهگو. در مراحل بعد، خواننده با آثار برجسته و عمیقتری چون سور بز، رؤیای سلت یا گفتوگو در کاتدرال روبهرو میشود که ترکیب پررنگتری از سیاست، تاریخ و روانشناسی شخصیتها را ارائه میدهند.
در این یادداشت خواندیم که ماریو بارگاس یوسا، نویسنده و روشنفکر برجستهی پرویی، یکی از چهرههای شاخص ادبیات معاصر جهان و برندهی نوبل ادبیات است که آثارش ترکیبی از سیاست، تاریخ، عشق و قدرتاند. در میان آثار فراوان یوسا، انتخاب نقطهی شروع و دنبالکردن روند رشد فکری و هنریاش میتواند تجربهی خواندن را لذتبخشتر کند. اگر بهدنبال ترجمهای دقیق و روان از آثار او هستید، بیتردید ترجمههای عبدالله کوثری از آثار او، بهترین هستند.
اگر میخواهید کتابهای یوسا را بخوانید، سری به طاقچه بزنید. فروشگاه کتاب طاقچه پلی است به دنیای بیکران کتابهای الکترونیکی و صوتی؛ جایی که هر داستان، دری به جهانی تازه میگشاید. چه اهل خواندن باشید، چه شنیدن، هر لحظه و هر کجا میتوانید در دنیای کلمات غرق شوید و از لذت بیپایان کتابها بهره ببرید.
دانلود کتاب از اپلیکیشن طاقچه