کدام داستان‌های کوتاه از نویسندگان معاصر ایرانی را بخوانیم؟

عزاداران بیل، اثر غلامحسین ساعدی، نمایشنامه‌نویس مشهور ایرانی است که برای نخستین بار در سال ۱۳۴۳ به انتشار رسیده است. غلامحسین ساعدی مشهور به گوهرمراد، داستان‌نویس، شاعر، نمایشنامه‌نویس، روزنامه‌نگار، فعال سیاسی و پزشک معاصر ایرانی بود که در حوزه‌ی ادبیات، آثار مهمی را از خود بر جای گذاشت.

کتاب عزاداران بیل مجموعه‌ی هشت داستان در باب فلاکت‌های پیاپی اهالی روستایی به نام بیل است. فیلم مشهور گاو به کارگردانی داریوش مهرجویی نیز از روی داستان چهارم این مجموعه‌داستان ساخته شده است. هشت داستان کوتاه این کتاب در وهله‌ی نخست چندان ارتباطی به هم ندارند، اما شخصیت‌های داستان‌ها در این هشت قصه تکرار می‌شوند. دیگر وجه مشترک این داستان‌ها، مرگ، اندوه و ترس است.

با اینکه عزاداران بیل به عنوان یک مجموعه داستان کوتاه شناخته می‌شود، با این حال تعدادی از منتقدان بر این باورند که این کتاب یک رمان محسوب می‌شود. هر داستان این مجموعه در همان داستان تکمیل می‌شود و آغاز، حادثه و سرانجام مخصوص به خودش را دارد. مکان رخ دادن داستان‌ها، یعنی بیل و تعدادی از افراد در این مجموعه ثابت هستند، اما پیش نمی‌آید که قصه‌ای از این مجموعه، کامل‌کننده‌ی قصه‌ی دیگری باشد. در مجموع جهان بیل را می‌توان جهان یک رمان دانست، زیرا بیل مکانی است که به‌ مرور گسترش پیدا کرده و جزئیات پیدا می‌کند و همین موضوع باعث می‌شود به عقیده‌ی برخی، این کتاب از قالب مجموعه داستان کوتاه خارج شود.

غلامحسین ساعدی که یکی از مشهورترین نویسندگان ایرانی در زمینه‌ی استفاده از رئالیسم جادویی محسوب می‌شود، در کتاب عزاداران بیل نیز از این تکنیک برای پروردن هشت داستان کتاب استفاده می‌کند.

کتاب صوتی عزاداران بیل به گویندگی علی دنیوی ساوری و توسط انتشارات آوانامه منتشر شده است.

یوزپلنگانی که با من دویده‌اند مجموعه‌داستانی منتشرشده در سال ۱۳۷۳، شامل ده داستان کوتاه و اثر بیژن نجدی، نویسنده مشهور ایرانی، است. نام کتاب نیز طبق مطلب مندرج در همین کتاب، از وصیت شاعرانه‌ی نجدی الهام گرفته شده است. این کتاب تنها کتابی است که در زمان حیات نویسنده از او منتشر شده است.

بیژن نجدی که نویسنده‌ای با ذوق ادبی فراوان محسوب می‌شود و داستان‌های خود را در سبک‌های واقع‌گرایانه و همچنین فراواقع‌گرایانه نوشته است، از پیشگامان داستان‌نویسی پست مدرن در ایران محسوب می‌شود. نجدی در داستان‌های خود با استفاده از منعکس کردن هم‌ذات‌پنداری با اشیای بیجان به ذهن مخاطب، سبک فراواقع‌گرایانه‌ی خود را نیز به نمایش می‌گذارد. نجدی همچنین استعاره‌ها و تشبیه‌های فراوانی را در متن کتاب خود گنجانده و همین موضوع کتاب یوزپلنگانی که با من دویده‌اند را بسیار خواندنی و جذاب می‌کند.

نجدی یوزپلنگ را استعاره‌‌ای از نسل، نهاد، آرمان و کسانی عنوان می‌کند که همانند یوزپلنگ، در آستانه‌ی انقراض هستند و همچنین مورد هجوم واقع می‌شوند.

کتاب سه تار اثر جلال آل احمد، نویسنده، روشنفکر و منتقد ادبی ایرانی است. این کتاب مجموعه‌ای از ۱۳ داستان کوتاه است که در آن‌ها به موضوعاتی از جمله جهل، خرافات، عقاید افراطی و اشتباه شایع میان مردم پرداخته شده است.

آل احمد در داستان‌های کتاب سه تار، با نگاهی دقیق، ظریف و موشکافانه، جامعه‌ای گرفتار خرافات را مورد انتقاد قرار می‌دهد. داستان‌های این مجموعه به لحاظ زبانی و ساختاری به قصه‌هایی شباهت دارند که از زبان مردم عامه شنیده می‌شوند و در واقع ریشه در اعماق فرهنگ ایرانی دارند.

جلال آل احمد یکی از نویسندگانی است که چهره‌ی کریه فقر را بسیار واضح و بی‌پرده و یا حتی در مواردی آزار‌دهنده مجسم می‌کند، اما آن‌چه لازم است گفته شود این است که آل احمد در مجموعه‌داستان سه تار، علی‌رغم اینکه شاید پایبند به ساختار داستانی نبوده اما شخصیت‌پردازی بسیار عمیقی انجام داده است و این یکی از موضوعاتی است که کتاب سه تار را در زمره‌ی بهترین آثار جلال آل احمد قرار داده است.

کتاب صوتی سه تار به گویندگی سامان قلیچ خانی، آرمان سلطان‌زاده و آزاده رادمهر و توسط انتشارات آوانامه به انتشار رسیده است.

کتاب سه قطره خون یکی از ماندگارترین آثار صادق هدایت محسوب می‌شود که در قالب مجموعه‌‌داستان کوتاه برای نخستین بار در سال ۱۳۱۱ به انتشار رسیده است. سه قطره خون مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه است که برخی از آن‌ها از مشهورترین داستان‌های صادق هدایت محسوب می‌شوند.

داستان کوتاه نخست این مجموعه، سه قطره خون، از اصلی‌ترین و مشهورترین آثار هدایت به شمار می‌رود. از دیگر داستان‌های موجود در این مجموعه، داستان کوتاه داش آکل است که بعدها الهام‌بخش تولید فیلمی با همین عنوان و به کارگردانی مسعود کیمایی و بازی بهروز وثوقی در سال ۱۳۵۰ شد. این قصه روایت عشق مردی جوانمرد نسبت به دختری نوجوان است.

از دیگر داستان‌های مشهور این مجموعه می‌توان به گجسته دژ و گرداب نیز اشاره کرد. به طور کلی، مجموعه‌ی سه قطره خون روایتگر داستان افرادی است که گرفتار هنجارها و ناهنجاری‌های اجتماعی هستند و به واسطه‌ی محیط اطراف خود در رنج و عذاب قرار گرفته‌اند.

صادق هدایت یکی از مشهورترین و همچنین محبوب‌ترین نویسندگان ایرانی است و بسیاری از منتقدان او را یکی از پیشگامان داستان‌نویسی فارسی عنوان کرده‌اند. بسیاری، هدایت را همراه محمدعلی جمالزاده، بزرگ علوی و صادق چوبک، یکی از پدران داستان‌نویسی نوین فارسی عنوان می‌کنند. او همچنین نخستین فرد ایرانی است که متونی را از زبان پارسی میانه (پهلوی) به فارسی امروزی ترجمه کرده‌ ‌است.

کتاب ته خیار مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه با مضمون اجتماعی، اثر نویسنده‌ی مشهور کودک و نوجوان، هوشنگ مرادی کرمانی است. مرادی کرمانی همواره با استفاده از نگارشی طنز و ملموس، مفاهیم اجتماعی مورد نظر خود را با قلمی شیرین برای کودکان و نوجوانان به تصویر می‌کشد.

ویژگی قلم هوشنگ مرادی کرمانی این است که داستان‌های او اگرچه ممکن است صرفا برای کودکان و نوجوانان به نظر برسند، با این حال توجه بزرگسالان را نیز جلب می‌کنند و وجهه‌ی طنز داستان‌های آثار مرادی کرمانی، آن‌ها را برای هر خواننده‌ای در هر سنی جذاب می‌کند.

مضامین اصلی موجود در کتاب ته خیار که طی ۳۰ داستان مختلف به آن‌ها پرداخته شده، مواردی هستند که در عمق و مفهوم بسیار تلخ و تامل‌برانگیز هستند، اما مرادی کرمانی با زیرکی ریشخندی به تمام این مسائل زده و طنز تلخ این ماجراها را در بستر داستان‌هایی سرگرم‌کننده روایت می‌کند. به‌عنوان شماری از این مضامین نیز می‌توان به گذر عمر و پیری، مشکلات مختلف زندگی، بی‌پولی و مرگ اشاره کرد. مجموعه‌ی ته خیار، از نخستین زمانی که به انتشار رسیده بارها مورد تجدید چاپ قرار گرفته که این موضوع نشان‌دهنده‌ی استقبال بالای خوانندگان از این اثر در تمام اقشار است.

کتاب ته خیار توسط انتشارات معین و در دسته‌بندی طنز و داستان ایرانی به انتشار رسیده است.

کتاب گیله مرد یکی از مشهورترین و برترین آثار بزرگ علوی است که برای نخستین بار در سال ۱۳۷۶ به انتشار رسیده است. گیله مرد یک مجموعه‌ی داستانی شامل ۹ داستان است و با داستان نامه‌ها آغاز می‌شود. داستان‌های بعدی نیز گیله مرد، اجاره خونه، دزاشیب، یه ره‌نچکا، یک زن خوشبخت، رسوایی، خائن و پنج دقیقه پس از دوازده نام دارند. البته که برجسته‌ترین و مشهورترین اثر این مجموعه، داستان گیله مرد است که در میان مردم ایران، کمتر کسی را می‌توان یافت که با این داستان آشنا نباشد.

گیله مرد که مشهورترین داستان این مجموعه است، داستانی واقع‌گرایانه است که در عین حال علوی آن را بسیار نمادین روایت کرده است. سه شخصیت اصلی این داستان بزرگ علوی، هر یک نماینده‌ی طبقه‌ای از جامعه‌ی آن زمان ایران هستند. گیله مرد نماینده‌ی مردم ستم‌دیده‌ایست که تصمیم به مبارزه گرفته‌اند. محمدولی وکیل‌باشی مامور اول، نماد دولت است و مامور دوم، مرد بلوچ نماد گروهی از مردم ستم‌دیده است که راه عبور از این ظلم را در ظلم کردن به دیگران می‌بیند.

کتاب صوتی گیله مرد به گویندگی آرمان سلطان‌زاده و توسط انتشارات آوانامه منتشر شده است.

کتاب انتری که لوطی‌اش مرده بود مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه صادق چوبک است که برای نخستین بار در سال ۱۳۲۸ منتشر شده است. صادق چوبک در داستان‌های این مجموعه‌داستان به توصیف دردها و رنج‌های انسان -هم رنج‌های انفرادی و هم رنج‌های انسان به‌عنوان فردی در جامعه- پرداخته است. چوبک که طبق نظر بسیاری از منتقدین به‌عنوان یک ناتورالیست شناخته می‌شود، در داستان انتری که لوطی‌اش مرده بود، داستان میمونی به نام مخمل را روایت می‌کند و او را به عنوان شخصیت اصلی داستان خود برمی‌گزیند. میمون قصه -مخمل- زمانی که صاحبش را از دست می‌دهد، با تصور اینکه بالاخره آزادی خود را به دست آورده، نفس راحتی می‌کشد، اما پس از مدتی درمی‌یابد که آزادی نصفه‌و‌نیمه‌ای که پیدا کرده، چندان هم برای او خوشحالی را به همراه نیاورده است.

صادق چوبک در این کتاب از زبانی کاملا ساده و عامیانه استفاده می‌کند و در عین حال، موفق شده مفاهیم عمیق مرتبط با هویت و زندگی انسان را از طریق داستان‌های این کتاب روایت کند.

کتاب انتری که لوطی‌اش مرده بود توسط انتشارات نگاه و در دسته‌بندی داستان کوتاه ایرانی منتشر شده است.

طعم گس خرمالو مجموعه‌داستانی متشکل از پنج داستان کوتاه فارسی درباره‌ی اقشار مختلف جامعه و اثر زویا پیرزاد است. این کتاب تاکنون به زبان‌های مختلفی از جمله فرانسوی، لهستانی، گرجی، ژاپنی و اسلوونیایی ترجمه شده و در این کشورها به انتشار رسیده است. طعم گس خرمالو برای نخستین بار در سال ۱۳۷۶ به چاپ رسید و بعدها به همراه دو مجموعه‌داستان دیگر به نام‌های مثل همه‌ی عصرها و یک روز مانده به عید پاک، در یک جلد کتاب با عنوان سه کتاب به انتشار درآمد. سه کتاب بین سال‌های ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۷ بیش از ۵۰ بار تجدید چاپ شده است.

زویا پیرزاد نویسند‌ه‌ی ارمنی‌تبار اهل ایران است که در سال ۱۳۸۰ با رمان چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم جوایز متعددی از جمله بهترین رمان سال پکا، بهترین رمان سال بنیاد هوشنگ گلشیری، کتاب سال وزارت ارشاد جمهوری اسلامی و لوح تقدیر جایزه‌ی ادبی یلدا را از آن خود کرد.

زویا پیرزاد با مجموعه ‌داستان کوتاه طعم گس خرمالو یکی از برندگان جشنواره‌ی بیست سال ادبیات داستانی در سال ۱۳۷۶ و جایزه کوریه انترناسیونال در سال ۲۰۰۹ شد. زویا پیرزاد در سال ۲۰۱۴ جایزه‌ی شوالیه‌ی ادب و هنر فرانسه را نیز از آن خود ساخت.

کتاب طعم گس خرمالو توسط انتشارات مرکز و در دسته‌بندی داستان کوتاه و داستان ایرانی به انتشار رسیده است.

کتاب حکایت عشقی بی‌قاف بی‌شین بی‌نقطه اثر مصطفی مستور، داستان‌نویس، پژوهشگر و مترجم ایرانی است. این کتاب دربردارنده‌ی شش داستان کوتاه و هیجان‌انگیز با موضوعاتی عاشقانه و همچنین پایانی غیرقابل‌پیش‌بینی است. نام داستان‌های این مجموعه به ترتیب عبارت‌اند از: مردی که تا پیشانی در اندوه فرورفت، چند روایت معتبر درباره‌ی اندوه، چند روایت معتبر درباره‌ی کشتن، سوفیا، چند روایت معتبر درباره‌ی خداوند و حکایت عشقی بی‌قاف بی‌شین بی‌نقطه.

در کتاب حکایت عشقی بی‌قاف بی‌شین بی‌نقطه، موضوع اصلی داستان‌ها مانند بسیاری از آثار مستور درباره‌ی عشق است، عشق‌هایی ناتمام، بی‌فرجام و یا یک‌طرفه. مستور در این مجموعه‌داستان‌ می‌کوشد تا با تحلیل و بررسی روابط -چه روابط‌ مطلوب و چه روابط مبهم و یا تلخ و غم‌انگیز- دلایل گسست را در زندگی شخصیت‌های اصلی داستان‌هایش کشف و نمایان کند. شخصیت‌های داستان‌های مستور، به‌طور ناگهانی و به اصطلاح در یک نگاه عاشق می‌شوند و خود را گرفتار عشقی پرشور می‌یابند. معمولا عشق برای مستور، قالب مشخصی ندارد؛ برای او عشق واقعه‌ای فرمان‌ناپذیر، رها و کاملا غیرقابل‌پیش‌بینی است و همین را نیز در داستان‌هایش به نمایش می‌گذارد.

کتاب حکایت عشقی بی‌قاف بی‌شین بی‌نقطه توسط نشر چشمه و در دسته‌بندی داستان کوتاه ایرانی به انتشار رسیده است.

دریاروندگان جزیره‌ی آبی‌تر مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه عباس معروفی، نویسنده و روشنفکر مشهور و معاصر ایرانی است. عباس معروفی بیشتر به واسطه‌ی  رمان‌های تاثیرگذار و مهمش شناخته می‌شود؛ رمان‌هایی از جمله سمفونی مردگان، سال بلوا و تماما مخصوص از رمان‌های شناخته‌شده‌ی این نویسنده هستند. عباس معروفی اما با نوشتن کتاب دریاروندگان جزیره‌ی آبی‌ تر نشان داده که داستان‌کوتاه‌نویس خوبی نیز هست.

این کتاب در واقع تلفیق سه کتاب عباس معروفی به نام‌های عطر یاس، آخرین نسل برتر و برش‌های کوچک است که یک‌جا و در این مجموعه تجدید چاپ شده است. تنها سه داستان پایانی کتاب، داستان‌های جدید این مجموعه به شمار می‌روند. دریاروندگان جزیره‌ی آبی‌تر نسبت به مجموعه‌داستان‌های کوتاه معمولی که تاکنون دیده‌ایم، پربارتر و قطورتر است و در مجموع شامل ۳۳ داستان کوتاه است.

عباس معروفی در این مجموعه داستان‌ کوتاه ایرانی نگاه ویژه‌ای به موضوع عشق و رابطه داشته است. معروفی به عشق دیدی سطحی و صرفا احساسی ندارد، بلکه بیشتر به واکاوی عشق و رابطه در گذر سالیان پرداخته است. او عشق‌های یک‌طرفه، عشق‌های به‌زبان‌نیامده، عشق‌های شکل‌گرفته در بستر روابط سنتی و حتی رابطه‌های خالی از عشق و تنها از سر احترام و تعهد را در این مجموعه مورد بررسی قرار می‌دهد. در واقع معروفی در این مجموعه بیشتر به سراغ این موضوع رفته که پس از گذر سالیان و در میان انبوه مشکلات مختلف زندگی، چه بر سر رابطه‌ی عاطفی انسان‌‌ها می‌آید.

کتاب دریاروندگان جزیره آبی‌تر توسط گروه انتشاراتی ققنوس منتشر شده است.

کتاب آبشوران مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه علی‌اشرف درویشیان، داستان‌نویس و پژوهشگر ایرانی است. علی‌‌اشرف درویشیان (زاده‌ی ۳ شهریور ۱۳۲۰ – درگذشته در ۴ آبان ۱۳۹۶) داستان‌نویس و پژوهشگر ایرانی و عضو کانون نویسندگان ایران بود. درویشیان برخی از نوشته‌های پیش از انقلاب ۱۳۵۷ خود را با نام مستعار «لطیف تلخستانی» منتشر می‌کرد. از جمله داستان‌های مجموعه‌ی آبشوران می‌توان به خانه ما، ماهی‌ها و غازها، باغچه کوچک، دو ماهی در نقلدان، بیالون، بیماری، حمام، بی، ننه جان چه شده؟، عمو بزرگه، صلح و آب‌پاش اشاره کرد. درویشیان در این مجموعه‌ نیز مانند دیگر آثارش رویکردی رئالیستی در پیش گرفته و مانند همیشه، روند داستان‌ها را به شکلی واقع‌گرایانه پیش می‌برد.

علی‌اشرف درویشیان از آن دسته از نویسندگانی است که بیشتر در باب داستان‌های زندگی طبقه‌ی فقیر و فرودست جامعه می‌نویسند و برخلاف جایگاه حاشیه‌ای این قشر بزرگ در اجتماع، در داستان‌های علی‌اشرف درویشیان همواره طبقه‌ی فقیر و فرودست هستند که در مرکز توجه قرار می‌گیرند.

مجموعه‌داستان آبشوران، شامل خاطرات کودکی و نوجوانی این نویسنده در قالب داستان‌هایی خواندنی است و نام این مجموعه نیز از محله‌ی آبشوران کرمانشاه که نویسنده در آن زندگی می‌کرده گرفته شده است. پس‌زمینه‌ی داستان‌های مجموعه‌ی آبشوران، ماجراهایی است که چند کودک در این محله رقم می‌زنند و در میان بازی‌های کودکانه‌ی آن‌ها، داستان زندگی هر یک را می‌توان دنبال کرد.

کتاب آبشوران توسط نشر چشمه و در دسته‌بندی داستان کوتاه ایرانی منتشر شده است.