بهترین کتاب‌های ادبیات ترکیه

نام من سرخ که تحت تاثیر رمان ایتالیایی نام گل سرخ نوشته شده، هفتمین اثر اورهان پاموک است. این نویسنده مشهور ترک از سال‌های کودکی تا اوایل جوانی دل در گرو نقاشی داشت و از همین جهت است که شخصیت‌های اصلی داستانش نقاشان هستند. ماجرای رمان از این قرار است که پادشاه عثمانی دستور داده نقاشان معروف دور هم جمع شوند و دستاوردهای جنگی و لشگرکشی‌های او را در قالب نقاشی ماندگار کنند. این نقاشان در میانه راه و به دلایلی که در متن کتاب به خوبی به آن‌ها پرداخته شده است، با هم به اختلاف نظر می‌خورند. در همین گیر و دار یکی از نقاشان ناپدید می‌شود. در خلال داستان چندین قتل رخ می‌دهد و گویی تنها راه پیدا کردن قاتل غور کردن در نقاشی‌ها و پیدا کردن سرنخ است.

جالب است بدانید رد پای آثار کلاسیک ادبیات ایران همچون شاهنامه فردوسی در این کتاب وجود دارد. پاموک به واسطه رمان نام من سرخ در سال ۲۰۰۶ جایزه نوبل ادبیات را از آن خود کرد.

احتمالا خیلی‌ها از طریق کتاب ملت عشق با نویسنده بزرگ ادبیات ترکیه یعنی الیف شافاک آشنا شده‌اند. این کتاب در ایران طرفداران بیشماری دارد. ملت عشق ترکیبی از دو خط داستانی است. یک داستان در قرن هفتم هجری و در قونیه پیش می‌رود و حول رابطه میان شمس و مولانا می‌چرخد. دیدار میان شمس و مولانا دستمایه بسیاری کتاب‌ها بوده است اما شافاک این دیدار را با لحن شیرین و جذابی روایت می‌کند که تا پایان کتاب نمی‌توانید از کلمات چشم بردارید. در دیدار میان این دو، شمس از چهل قانونی می‌گوید که در مکتب عشق و طریق عاشقی آموخته و حالا در آستانه چهل سالگی زمانش رسیده تا از آنچه آموخته و اندوخته، با کسی حرف بزند و چه کسی جز مولانا می‌تواند مخاطب این تجربه‌ها و ادراک‌ها باشد؟ 

خط داستانی دوم در قرن ۲۱ و در امریکا روایت می‌شود. اللا روبینشتاین در آستانه چهل سالگی و در حالی که زندگی‌اش از تب و تاب افتاده و خمودی به جان خودش و زندگی‌اش افتاده، ویراستاری کتاب «چهل قانون عشق» را به عهده می‌گیرد و همین کتاب رنگ و بوی تازه‌ای به زندگی‌اش می‌دهد.

پخمه از آن دسته داستان‌هایی است که به اشتباه می‌توانید تصور کنید این کتاب را یک نویسنده ایرانی نوشته است! دلیلش هم همان اشتراکات فرهنگی میان ایران و ترکیه است. عزیز نسین در کتاب خود با زبان طنز به باورها و اعتقادات پوسیده‌ای می‌تازد که دلیل بسیاری از عقب‌ماندگی‌های یک ملت هستند. او در قالب داستان به مخاطب نشان می‌دهد که چطور برخی باورها می‌توانند زندگی افراد را به نابودی و فساد بکشانند.

نسین در بیشتر آثار خود به موضوعات اجتماعی می‌پردازد و تصویری واضح از جامعه را به خوانندگان نشان می‌دهد؛ طوری که هرچند مخاطب خود در همان جامعه زندگی می‌کند اما با خواندن آن هنجارها و تابوها از زبان نسین گویی بار دیگر چشمش به روی واقعیت باز می‌شود و با نگرشی جدید آنچه را بدیهی می‌نمود، مورد بازبینی قرار می‌دهد. 

سربازان خدا شامل هشت داستان بر اساس واقعیت است. از این رو می‌توان گفت این کتاب در ژانر مستند و گزارش قرار می‌گیرد. یاشار کمال نویسنده بزرگ ادبیات ترکیه در تمامی آثار خود دغدغه کودکان بالاخص کودکان کار را دارد. در کتاب سربازان خدا نیز در هر داستان به زندگی کودکی پرداخته که به دلیل شرایط اقتصادی ناچار به ترک خانواده شده و جایی دور از خانه و کاشانه بنای زندگی گذاشته است. این کودکان هر یک دنیایی عجیب دارند که یاشار کمال طی مصاحبه‌های حضوری و گپ زدن‌های متوالی با آن‌ها توانسته به دنیا و قصه‌هایشان راه یابد. و حالا به لطف نویسنده، ما می‌توانیم دست در دست کمال در کوچه پس کوچه‌های ذهن و دل این کودکان قدم بزنیم و دنیا را از زاویه دید آن‌ها ببینیم و بار دیگر با خودمان بگوییم کودکان تنها موجوداتی هستند که فارغ از مکان و زمان و شرایط می‌توانند شوق زندگی را در خود زنده نگه دارند و صداقت و سادگی‌شان به قدری شکوهمند باشد که حتی در تاریک‌ترین نقاط زندگی شگفت‌زده‌مان کند.

اورهان پاموک در این کتاب نیز همچون داستان نام من سرخ از داستان‌های شاهنامه فردوسی و البته ادیپ شهریارِ سوفوکل الهام گرفته است. این رمان روایت زندگی پسری است که به خاطر شرایط مالی خانواده ناگزیر است کار کند و پول دربیاورد. پدر خانواده به دلیل فعالیت‌های سیاسی در زندان به سر می‌برد و حالا بار تامین نیازهای مالی بر عهده این پسر است. او در یک بیابان بی‌آب و علف به چاه‌کنی مشغول می‌شود. در یکی از همین روزها که زیر نور تیز آفتاب کار می‌کند و عرق می‌ریزد و به بخت بد خود لعنت می‌فرستد، یک گروه تئاتر در همان نزدیکی‌ها در حال اجرای نمایش هستند. این اجرا در واقع برداشتی از داستان رستم و سهراب است. در میان تیم بازیگران زنی حضور دارد با موهای قرمز. اودیپ، پسر رمان پاموک، مو قرمز را می‌بیند و این لحظه شروع ماجراهایی است که ما را تا پایان کتاب می‌کشاند.

اگر کتاب ملت عشق را خوانده‌اید و لذت برده‌اید و حالا می‌خواهید سراغ خواندن سه دختر حوا، اثر دیگر الیف شافاک بروید باید این هشدار را به شما بدهیم که اتمسفر حاکم بر این دو رمان بسیار از هم فاصله دارند و احتمالا تنها اشتراکشان این است که هر دو را شافاک نوشته!

کتاب سه دختر حوا روایتی است درباره پری، شیرین و مونا. یکی اهل ترکیه، دیگری ایران و آن یکی امریکا. این سه نفر در دانشگاه آکسفورد با هم آشنا شده‌اند. هر یک از دل فرهنگ و عقاید و باورهایی بیرون آمده‌اند، ماجراهایی را از سر گذرانده‌اند و حالا وسط دانشگاه آکسفورد دارند از خود می‌پرسند چه چیز درست است و چه چیز غلط؟ دختران حوا دارند باورهای جامعه خود را به چالش می‌کشند و تلاش می‌کنند میان عقاید سنتی و زندگی مدرن راه خود را بیابند.

شافاک در این کتاب نگاهی اجتماعی انتقادی دارد و از تاثیر باورهای کهنه و قدیمی بر زندگی زنان امروزی می‌گوید. شاید دغدغه شافاک در این کتاب حاصل دوران طولانی زندگی با مادر و مادربزرگش است. مادربزرگ شافاک زنی سنتی بود و در مقابل مادرش زنی مدرن و روشنفکر و الیف سال‌های کودکی و نوجوانی خود را کنار این دو گذراند و در نهایت توانست راه جدیدی برای خود بیابد.    

نگذار به بادبادک‌ها شلیک کنند یکی دیگر از بهترین رمان‌های ادبیات ترکیه است. خط به خط این اثر فریده چیچک اوغلو، سراسر غم و درد و رنج آدمی است. آدمی که گرفتار است و در بند اسارت به سر می‌برد و دلش لک زده برای طعم آزادی. 

کتاب از زبان باریش روایت می‌شود. پسری کوچک که از وقتی چشم باز کرده همراه مادرش در زندان بوده. مادر باریش به خاطر فعالیت‌های سیاسی‌اش سر از زندان درآورده. و حالا گویی باریش دارد پا به پای او در زندان برای آزادی می‌جنگد. داستان در قالب نامه‌نگاری پیش می‌رود. نامه‌هایی که باریش برای اینجی می‌فرستد اما هرگز به دست او نمی‌رسند. اینجی یکی از همبندی‌های باریش و مادرش بود. میان اینجی و باریش رابطه‌ای عمیق شکل گرفته بود و وقتی اینجی آزاد شد و زندان را ترک کرد، مصیبت اصلی باریش شروع شد. او دیگر نمی‌توانست دیوارهای سخت و زمخت زندان و آن میله‌هایی که تا چشم کار می‌کرد دورشان را گرفته بود، تاب بیاورد. او شروع کرد به نامه نوشتن برای اینجی، به این امید که روزی به دستش برسند.

چیچک اوغلو خود به مدت چهار سال به دلیل فعالیت‌های سیاسی در زندان بود و همان حسرت‌ها و بیم‌ها و امیدهایی که در روزهای اسارت تجربه کرده بود، پایه‌های محکم این رمان را ساخته‌اند. 

اگر قصد سفر به استانبول را دارید و از آن‌هایی هستید که کتاب جزو لوازم ضروری سفرتان است، پیشنهاد می‌کنیم کتاب خاطره استابول را همراه خود ببرید. وقتی در کوچه پس کوچه‌های این شهر قدم می‌زنید، قطعا روایت احمد امید برایتان دلچسب‌تر و خواندنی‌تر خواهد شد. هرچند احمد امید در ژانرهای گوناگون کتاب منتشر کرده اما اغلب شهرت او در ادبیات ترکیه نشئت‌گرفته از روایت‌های بی‌نظیرش در ژانر جنایی معمایی است. کتاب خاطره استانبول نیز در همین ژانر نوشته شده. در واقع این کتاب داستانی است پیرامون یکی از هفت تمدن جهان باستان. امید در کتاب خود از هفت پادشاه، هفت مکان تاریخی و هفت جنایت در هفت روز می‌گوید. سبک معمایی و لحن گیرای نویسنده شما را تا پایان کتاب میخکوب نگه می‌دارد.