معرفی ادبیات سورئالیسم

هاروکی موراکامی را می‌توان از قدرترین نویسندگان سورئالیستی معاصر دانست. اسکات اسپوزیتو، نویسنده و روزنامه‌نگار، در مقاله‌ای با عنوان «گفت‌وگوی فصلی» عناصر سورئال مورداستفاده موراکامی را به زبان خود او توصیف می‌کند: «نوعی غسل تعمیدِ جادویی برای پیوند دادن دنیای خودش با دنیای دیگری.»

کتاب کافکا در کرانه روایتگر دو داستان موازی است که به نظر می‌رسد ‌هیچ ارتباطی با هم ندارند اما در نقطه‌ای به هم گره می‌خورند. شخصیت اصلی یکی از داستان‌ها پسری پانزده‌ساله به نام کافکا تاموراست. او روز تولدش از خانه فرار می‌کند تا به دنبال مادر و خواهرش بگردد. تنفر کافکا از پدر و نوع رابطه آن‌ها اسطوره ادیپ رو به ذهن می‌آورد.

ساتورو ناکاتا شخصیت اصلی دیگر رمان کافکا در کرانه است. او طی یک حادثه حافظه و توانایی خواندنش را از دست می‌دهد و در مقابل توانایی صحبت کردن با گربه‌ها را به دست می‌آورد.

نقطه عطف این رمان سورئال تکمیل این دو قصه در لحظه‌ای است که سایه‌های زندگی دو داستان بر دیگری دیده می‌شود و موراکامی به شکلی قابل تامل این ارتباط و همبستگی را در کتاب نشان می‌دهد.

میخائیل بولگاکف ۱۲ سال آخر عمر خود را صرف نوشتن مرشد و مارگاریتا کرد که  بی‌تردید از درخشان‌ترین آثار ادبیات روسیه و همچنین ادبیات سورئالیسم به شمار می‌رود. شاید برایتان جالب باشد که وقتی او درگذشت، کسی جز همسر و چند دوست نزدیکش از وجود این رمان خبری نداشتند. این کتاب ۲۵ سال بعد از مرگ نویسنده اجازه انتشار یافت و در شب اول سیصدهزار نسخه از آن به فروش رفت.

کتاب مرشد و مارگاریتا سه داستان موازی را پیش می‌برد:

بخش اول کتاب درباره سفر شیطان به شهر مسکو است. یک سردبیر به نام برلیوز و شاعری به نام بزدومنی در پارک نشسته‌اند و درباره خدا و شیطان صحبت می‌کنند. در این بین شخصیتی با نام ولند به گفت‌وگوی آن‌ها ملحق می‌شود. ولند تجسم شیطان در جسمی انسانی است.

بخش دوم کتاب درباره‌ به صلیب کشیده شدن مسیح است که ولند آن را برای برلیوز و بزدومنی تعریف می‌کند. این بخش از کتاب در اورشلیم روایت می‌شود و به داستان زندگی پونتیوس پیلاطس، قیصر روم در زمان مصلوب شدن مسیح، اشاره می‌کند.

بخش سوم کتاب به جریان عشق مرشد و مارگاریتا می‌پردازد. مرشد همان کسی است که کتابی درباره‌ عیسی نوشته است. مارگاریتا معشوقه‌ مرشد است. مرشد رمانش را برای یک موسسه ادبی می‌فرستد. فکر می‌کنید سردبیر این نشر چه کسی است؟!

خطوط داستانی که در ابتدا چندان ربطی به هم ندارند، طی داستان به هم گره می‌خورند و یکدیگر را تکمیل می‌کنند. 

کتاب مسخ نوشته فرانتس کافکا، نویسنده مشهور آلمانی، است. گره‌گوار، شخصیت اصلی رمان، یک روز صبح از خواب بیدار می‌شود و می‌بیند به یک سوسک تبدیل شده است. او از این وضعیت حیرت نمی‌کند، بلکه آن را به عنوان یک اتفاق ناگوار می‌پذیرد و همه تلاشش را می‌کند که میان زندگی انسانی‌اش و این مسئله که به سوسکی غول‌پیکر تبدیل شده همسویی ایجاد کند. در عین حال او باید نفرت اعضای خانواده نسبت به خودش را هم بپذیرد. این رمان سورئال به طور نمادین وضعیت انسان را در شرایطی که به روزمرگی و یکنواختی دچار می‌شود به تصویر می‌کشد.

این کتاب را می‌توانید به‌صورت رایگان از طاقچه دریافت کنید.

سومین پلیس، دومین اثر فلن اوبراین و نمونه‌ای از ادبیات سورئالیسم است که درباره مرد جوانی است که می‌خواهد بودجه یک پروژه علمی را تامین کند. او طی سرقتی مسلحانه شخصی را به قتل می‌رساند و لحظه‌ای غفلت کار دستش می‌دهد. همدستش پول‌ها را در جایی پنهان می‌کند تا در زمان مناسب به شریکش نارو بزند. در خانه مقتول یک جعبه سیاه مرموز هم وجود دارد که وقتی سارق جوان در آن را باز می‌کند، به دنیای عجیب و اسرارآمیزی وارد می‌شود و مقتول را زنده در آنجا ملاقات می‌کند.

این رمان سورئال اوبراین بعد از مرگ او به چاپ رسید. تا وقتی زنده بود هیچ انتشاراتی قبول نکرد تا آن را منتشر کند. دست آخر اوبراین به همه اعلام کرد که نسخه اصلی رمانش را گم کرده اما واقعیت چیز دیگری بود. رمان چاپ‌نشده داشت گوشه‌ای خاک می‌خورد تا بعد از مرگ نویسنده غوغا به پا کند.

بوف کور، مهم‌ترین اثر صادق هدایت، بهترین نمونه ایرانی در ادبیات سورئالیسم است. ما تمام داستان را از زاویه نگاه نقاشی می‌بینیم که حرف‌ها و اندیشه‌هایش بین واقعیت و خیال در حرکت است. و مدام این سوال در ذهن خواننده شکل می‌گیرد که حقیقت چیست؟ مرز میان واقعیت و وهم کجاست؟ این داستان پر از سمبل‌ها و نشانه‌ها و مفاهیم روانشناسانه است.

کتاب 1Q84 نوشته موراکامی در کشور ژاپن روایت می‌شود. آئو مامه، شخصیت داستان، در میان ترافیک شهر توکیو از تاکسی پیاده می‌شود و خودش را به پله‌های اضطراری کنار اتوبان می‌رساند. زیرا یک قرار ملاقات مهم دارد و به هیچ وجه نباید آن را از دست بدهد. آئو مامه به محض قدم برداشتن روی پله‌های اضطراری وارد دنیایی موازی می‌شود.

تنگو شخصیت دیگر این رمان سورئال است. او کار ویرایش یک رمان نوجوان را پذیرفته و در همین حال اتفاقات عجیب و غریبی را تجربه می‌کند و وقتی کار کتاب به پایان می‌رسد، به نظرش می‌آید هرچیزی که در داستان خوانده در دنیای واقعی درحال رخ دادن است.

دنیایی که موراکامی در این کتاب ساخته، هرچند سورئالیسم و غیرواقعی است اما می‌توانید نشانه‌های دنیای مدرن را در آن بیابید.