۲۰ تا از بهترین کتاب های اقتصادی برای شروع

برای شروع مطالعه هر دانشی و حتی نقد آن لازم است ابتدا شناخت کافی از آن داشته باشیم. کتاب «اقتصاد به زبان ساده» نوشته لس لیونیگستون شروع خوبی به نظر می رسد. این کتاب نخستین کتاب از مجموعه آموزش اقتصادی است که با زبانی ساده و روان در هر فصل، کلیات علم اقتصاد متعارف را توضیح می‌دهد. نویسنده در پایان هر فصل خلاصه‌ای از مباحث مطرح شده را بیان می‌کند و در ادامه سوالاتی را از خواننده می پرسد که تفکر در مورد پاسخ آن‌ها به درک بهتر مفاهیم آموزش داده شده کمک می‌کند.

خواندن این کتاب از این حیث لذت بخش است که پیچیده‌ترین مفاهیم تخصصی اقتصادی مانند قانون عرضه و تقاضا، تقسیم تخصصی کار، کشش قیمتی، کمیابی منابع، جهانی شدن و … را با ذکر مثال‌هایی ملموس ارائه می‌کند. مثال‌هایی که به ظاهر ساده اما بیان کننده پیچیده و فنی‌ترین مفاهیم اقتصادی هستند. بخش آخر کتاب در مورد جهانی شدن است. یکی از پرکاربردترین اصطلاحات اقتصادی که البته دارای تاثیرات اجتماعی و سیاسی هم هست. اما بعد از خواندن این کتاب و حالا که با مقدمات علم اقتصاد متعارف آشنا شدیم می‌توانیم خودمان را برای مطالعه دو کتاب دیگر آماده کنیم. «رویکرد و روش در اقتصاد» نوشته فریبرز رئیس دانا و «نطریه‌های جهانی شدن» نوشته دیوید هلد و آنتونی مگ‌گرو.

اهمیت کتاب «رویکرد و روش در اقتصاد» در این است که پس از شناخت باورهای غالب در علم اقتصاد متعارف طرفدار بازار آزاد، خواننده را به عمق و ریشه نظریات اقتصادی می‌برد. خواننده با خواندن این کتاب می‌تواند با نظریات مختلف اقتصادی و ریشه‌های اجتماعی هر یک آشنا شود و نگاهش به موضوعات و مقولات اقتصادی یک نگاه تک بعدی و صرفا تاییدی نباشد. رئیس دانا، اقتصاددانی که او را با اندیشه‌های انتقادی و رادیکال اقتصادی می‌شناسیم در این کتاب نظریات و چالش‌های مختلف در روش‌شناسی اقتصادی و بینش‌های فلسفی و سمت و سوهای طبقاتی و ایدئولوژیک آن‌ها را بیان می‌کند.

این کتاب روش‌شناسی اقتصاد را بحثی مهم و پرداختن به آن را برای درک اقتصاد حیاتی می‌داند و با طرح نظریات مختلف و ریشه‌های فلسفی هر یک نشان می‌دهد بر خلاف باور بسیاری از اندیشمندان، ما با «یک اقتصاد» که اغلب همان اقتصاد متعارف طرفدار بازار آزاد است روبرو نیستیم بلکه «اقتصادها»ی متفاوتی با نظرات و روش‌های گوناگونی وجود دارد که هر یک از دریچه‌‌ای به واقعیت‌های اقتصادی جامعه می‌نگرند و اولویت‌هایشان نیز متفاوت است.

کتاب اولی که معرفی کردیم یعنی «اقتصاد به زبان ساده» مباحث خود را با توضیح جهانی شدن به اتمام می‌رساند. اما جهان شدن چیست که انقدر مورد توجه صاحب‌نظران حوزه‌های قرار گرفته است؟ چه نظریاتی در مورد آن وجود دارد و آثار مثبت و منفی آن چیست؟ نویسندگان کتاب «نطریه‌های جهانی شدن»  توانسته‌اند مجموعه‌ای متنوع از نظرات و دیدگاه‌های گوناگون در مورد جهانی‌شدن را جمع آوری کنند. این کتاب دو بخش دارد: بخش اول به شکل‌گیری جهانی‌شدن می‌پردازد که شامل هفت فصل از نویسندگان مختلف است. بخش دوم در مورد بازسازی جهانی‌شدن است و طی 5 فصل نویسندگان مختلف وضعیت جهانی شدن در دوران معاصر را توضیح می‌دهند.

مطالعه این اثر هم درک وسیعی از فرایند جهانی‌شدن را به خواننده می‌دهد و هم او را با نظریات و دیدگاه‌های متفاوت آن آشنا می‌کند. خلاصه‌ای مطالعاتی که شاید بتوان آن را چکیده ده‌‌ها کتاب دیگر دانست و شروع خوبی برای مطالعه عمیق‌تر و تخصصی‌تر با جهانی شدن است. به ویژه کسانی که قصد دارند یک تحقیق دانشگاهی یا یک مقاله در مورد جهانی‌شدن تهیه کنند، این کتاب شامل نظرگاه‌های متفاوت است و آن‌ها را از رجوع به کتاب‌های متعدد بی‌نیاز می‌کند. دیوید هلد یکی از نویسندگان این کتاب استاد مدرسه اقتصادی لندن است و نظریه دموکراسی جهان وطن را مطرح می‌کند با مضمون که دموکراسی برای کارایی بیشتر باید فراتر از مرزهای ملی و در یک گستره فراملی و جهانی عمل کند.

حال که در مورد پایه‌های علم اقتصاد متعارف، اندیشه‌های اقتصادی مختلف و در یک چهارچوب جهانی‌تر در مورد جهانی شدن خواندیم بهتر است نظری هم به اقتصاد ایران بیندازیم. «طبقه و کار در ایران» نوشته سهراب بهداد و فرهاد نعمانی، دو تن از اقتصاددانان پرسابقه ایران و اساتید سابق دانشگاه تهران اثری است که طی یکی یک دهه اخیر بسیار مورد توجه محققان و علاقه‌مندان اقتصاد قرار گرفته و در مقالات مختلف ارجاع‌های زیادی به آمارها و مبانی نظری آن شده است.

ویژگی بارز این کتاب برای شروع مطالعه اقتصاد، پیوند نظریه و آمار تجربی است و با اتکار به آمارهای مربوط به نیروی کار و طبقات، به تحلیل طبقاتی جامعه و ریشه‌های نابرابری در  ایران می‌پردازد. به گفته American Journal of Sociology  «خواندن کتاب طبقه و کار در ایران، شگفت انگیز است»، Social Forces  آن را «خواندنی، جذاب و تفکر انگیز» می‌داند و Middle East Journal  مهمترین حسن این کتاب را «روش تجربی آن در بررسی طبقه و کار» ارزیابی کرده است. این کتاب در بخش‌هایی همچنین به وضعیت اشتغال زنان در ایران پس از انقلاب می‌پردازد و با بیان آمارهایی در این زمینه روند اشتغال زنان پیش و پس از انقلاب را بررسی کرده است. از این رو است که  بولتن انجمن مطالعات خاورمیانه معتقد است بهداد و نعمانی «کاری فوق‌العاده عالی در تئوریزه کردن تأثیر انقلاب بر زنان ایران کرده‌اند.»

این کتاب اثری است از دارون عجم اوغلو و جیمز ای رابینسون که شش اقتصاددانِ برنده‌ی جایزه‌ی نوبل و تعدادی از اندیشمندان این حوزه، آن را تحسین کرده‌اند. چرا ملت‌ها شکست می‌خورند درباره‌ی گذار از نظام الیگارشی است. الیگارشی یعنی حرکت گروه‌های خاص یا به تعبیری دیگر، اندک سالاری. نویسندگان معتقدند شرط توسعه، گذار از این نوع نظام است. خواننده در این کتاب با شرایط اقتصادی مؤثر بر شکل‌گیری و فروپاشی نظام‌های اندک سالار آشنا می‌شود و دیدی جامع نسبت به این مفهوم پیدا می‌کند. با خواندن این کتاب متوجه خواهید شد که این دیدگاه تحولی بزرگ در اندیشه‌ی اقتصادی کشورهاست است و می‌تواند تأثیر زیادی بر روند تحول یک کشور بگذارد. کتاب با مرور تجربه‌ی بسیاری از کشورها، بزنگاه‌های تاریخی‌ای را بررسی می‌کند که یک کشور را به دام اندک سالاری می‌اندازد یا به عبور از آن می‌انجامد. با خواندن این کتاب می‌توانید نکات جالبی از تاریخ اقتصادی کشورها بیاموزید.

سندهیل مولاینیتن و الدار شفیر، نویسندگان کتاب سعی کرده‌اند علمی در حال شکل‌گیری را توصیف کنند. علمی که زیربنایی روان‌شناختی دارد و می‌توان پدیده‌های مختلف اجتماعی و رفتاری را با آن بررسی کرد. نکته‌ی جالب در کتاب فوق این است که بخش زیادی از آن برپایه‌ی مطالعاتی نوشته شده است که برای اولین‌بار انجام شده‌اند. این مطالعات جامعه‌ی آماری گسترده‌ای را دربرگرفته است؛ از آزمایشگاه‌‌های دانشگاه تا مرکز خرید ایستگاه‌های قطار، نوانخانه‌های نیوجرسی و مزارع نیشکر. تمامی این مطالعات در کنار برخی مطالعات قدیم، مانند مطالعه‌ی گرسنگی، قرار است دورنمایی جدید برای نگاه به مشکلی قدیمی را به خواننده ارائه کنند.

پیتر دی شیف و اندرو جی شیف کتابی نوشته‌اند که پس از انتشار به‌سرعت محبوب شد و توجه مخاطبان بسیاری را به خود جلب کرد؛ اتفاقی که در زمینه‌ی کتاب‌های اقتصادی کمتر رخ می‌دهد. اما نویسندگان کتاب موفق شدند کاری کنند این مفهوم سخت و سرد، برای مخاطبان شیرین و جذاب به نظر برسد و علاقه‌مند به خواندن کتاب شوند. کتاب فوق با زبانی داستانی و طنز، مفاهیم سخت اقتصادی را بیان کرده است و این موضوع نقطه‌ی قوت آن است. داستان کتاب درباره‌ی وقایع کلیدی اقتصادی آمریکا در برهه‌ای از تاریخ این کشور است و نویسندگان، در خلال روایت داستان، نکات بسیاری از مفاهیم اقتصادی را شرح می‌دهند.

اگر علاقه‌مند به حوزه‌ی اقتصاد یا روان‌شناسی باشید احتمالاً نام کتاب قوی سیاه به گوش‌تان خورده است. کتابی که نویسنده‌اش، نسیم نیکلاس طالب را به شهرت رساند و پس از انتشار ۳۶ هفته‌ی مداوم در فهرست پرفروش‌های نیویورک‌تایمز قرار گرفت. ساندی تایمز نیز در سال ۲۰۰۹ اعلام کرد که قوی سیاه یکی از دوازده کتاب اثرگذار بعد از جنگ جهانی دوم بوده است. نویسنده در این کتاب شیوه‌های اندیشیدن و قضاوت‌کردن انسان‌ها را مورد برسی قرار می‌دهد و آن‌ها را به چالش می‌کشد. نسیم نیکلاس طالب در این کتاب سعی کرده است نگاه و شیوه‌ی اندیشیدن مخاطبان را تغییر دهد و طرحی نو بر الگوهای رایج بزند.

مارک داگلاس در این کتاب به روان‌شناسی بازار، معامله‌گری، شناخت خود و کسب اعتمادبه‌نفس در بازار سهام می‌پردازد. خواننده با مطالعه‌ی این کتاب می‌تواند دیدی متفاوت نسبت به بازار سهام داشته باشد و بداند که برای تبدیل‌شدن به یک معامله‌گر موفق، در ابتدا باید خود را بهتر بشناسد، بعد با دیدی بازو آگاه، وارد بازار سهام شود. نویسنده در کتاب به توضیح این موضوع می‌پردازد که معامله‌گران موفق از نظر روان‌شناسی به‌خوبی روی خود، کار می‌کنند و شرایط بازار هرطور که باشد آن‌ها با کنترل ذهن خود به‌سوی یک معامله‌ی موفق پیش می‌روند.

لودویک فون میزس در این کتاب مفاهیم سوسیالیسم، کاپیتالیسم، اقتصاد و سیاست را در قالب ۶ گفتار توضیح داده است. سیاست اقتصادی، دومین کتاب از مجموعه‌ی «آموزش اقتصادی» است، اولین آن، با نام «اقتصاد به زبان ساده» درباره‌ی مفاهیم اولیه‌ی علم اقتصاد بود و در ادامه، نویسنده تلاش کرده است تا همان مفاهیم را با بیانی استدلالی شرح دهد و نمونه‌هایی برای درک بهتر موضوع نیز ارائه کند. مخاطب می‌تواند درباره‌ی اقتصادهای موفق و ناموفق در جهان اطلاعات مفیدی به دست آورد و علل موفقیت برخی کشورها و همین‌طور شکست برخی دیگر را متوجه شود.

جری مولر در این کتاب درباره‌ی سرمایه‌داری توضیحاتی ارائه می‌کند و برای درک بهتر مخاطب، سراغ متونی می‌رود که به نظر می‌رسد بهترین، متداول‌ترین و اثرگذارترین استدلال‌ها را درباره‌ی نظام سرمایه‌داری ارائه کرده‌اند. نویسنده تلاش کرده است با استناد به این متون، میزان اهمیت موضوع سرمایه‌داری را در تاریخ جهان مدرن نشان دهد.

این مفهوم یکی از جذاب‌ترین مفاهیم اقتصادی است. دبلیو چان کیم و رنه مابورنیا تلاش کرده‌اند در کتاب فوق به مخاطب نشان دهند که چطور می‌توان فضای بازاری بدون مدعی خلق کرد. آنها معتقدند که تنها راه پیروزی در رقابت، تلاش نکردن برای پیروزی در رقابت است. از نظر آنها به‌جای اینکه به رقابتی خونین در اقیانوس سرخ وارد شوید بهتر است به اقیانوس‌های آبی با فضای بازار نامحدود ورود کنید. خودتان دست به خلق بزنید و وارد بازاری شوید که هنوز در آن قواعد بازی مشخص نشده است. در این بازار فرصت برای سودآوری و رشد بسیار زیاد است.
نکته‌ی جالب در این کتاب توجه به ادامه‌ی مسیر است. می‌دانید که همین اقیانوس‌های آبی دیریازود سرخ، و رقبا وارد آن می‌شوند. نویسندگان در نسخه‌های جدید کتاب این مشکل را مورد بررسی قرار داده و به مخاطب راهکارهایی برای بازسازی، یا تجدید اقیانوس‌هایی آبی ارائه داده‌اند.

دنیل کافمن، اولیویه سیبونی و کس آر سانستین کتاب را در شش بخش گردآوری کرده‌اند. آنها تلاش کرده‌اند به مخاطب مفهوم نویز را توضیح دهند و برای این کار، در بخش اول مشخص کرده‌اند تفاوت بین نویز و سوگیری چیست. سپس در بخش دوم سراغ بررسی ماهیت قضاوت‌های انسانی رفته‌اند. بخش سوم را به بررسی نوع خاصی از قضاوت انسانی اختصاص داده‌اند؛ و در بخش چهارم با استفاده از روان‌شناسی، دلایل اصلی ایجاد خطای نویز را شرح داده‌اند. بخش پنج به مخاطب می‌آموزد که چگونه می‌توان قضاوت انسانی را بهبود بخشید و از خطاها جلوگیری کرد؛ و بخش ششم به موضوع نویز بهینه می‌پردازد.

همان‌طور که از نام کتاب پیداست قرار است درباره‌ی کشورهای جهان و وضعیت آنها اطلاعاتی به دست آورید. تیم مارشال در این کتاب به بررسی وضعیت کشورهای جهان می‌پردازد و در این میان ۱۰ نقشه ارائه می‌کند. نقشه‌هایی که همه چیز را درباره‌ی سیاست‌های جهانی توضیح می‌دهند.
زندانیان جغرافیا پس از انتشار در فهرست پرفروش‌های نیویورک‌تایمز قرار گرفت و این موضوع نشان می‌دهد که مخاطبان زیادی علاقه‌مند به خواندن کتاب شده‌اند.

دارون عجم اوغلو و جیمز رابینسون که چهره‌های شناخته‌شده‌ای در حوزه‌ی علم اقتصاد هستند این بار سراغ دولت‌ها، جوامع و سرنوشت آزادی رفته‌اند و اثری تحسین‌شده را در اختیار مخاطبان قرار داده‌اند. کتاب فوق خواننده را با خود به گوشه‌وکنار جهان، از گذشته تا امروز، می‌برد. کتاب پر از حکایت‌های مختلفی است از افسانه‌های دور تا واقعیات نزدیک. خواننده با مطالعه‌ی کتاب می‌آموزد رسیدن به آزادی راهی هموار و آسان نیست و یک‌شبه به دست نمی‌آید. به عقیده‌ی نویسندگان، آزادی فقط در شرایطی خاص حاصل می‌شود. در دالانی باریک میان دولت‌های مستبد و وضعیت بی‌دولتی.

این اثر کتابی است که فلسفه و اقتصاد را با هم آمیخته و نگاهی متفاوت به این علم دارد. شما با خواندن این کتاب جنبه‌ای فلسفی و جذاب از اقتصاد را درک می‌کنید. گئورگ زیمل تلاش کرده است پول را با شرایطی مرتبط سازد که ذات و معنای وجودش را مشخص می‌کنند. نویسنده درباره‌ی پدیده‌ی تاریخی پول توضیحاتی ارائه داده و ذهن مخاطب را درگیر این موضوع کرده است که ذات پول چطور می‌تواند بر اساس شرایط و پیوندهای زندگی به طور عام قابل‌فهم شود.

دارون عجم اوغلو این بار به‌اتفاق دیوید لیبسون و جان ای لیست، کلیات علم اقتصاد را به رشته‌ی تحریر درآورده است. نویسندگان در این کتاب تلاش کرده‌اند علم اقتصاد را به روشی ساده تشریح کنند. آنها سعی کرده‌اند تا این علم را به رویدادها و اتفاق‌هایی که هر روز با آنها سروکار داریم پیوند بزنند و از این راه مفاهیم سخت اقتصادی را به روشی ساده شرح دهند و حتی جنبه‌های جذاب و دوست‌داشتنی این علم را هم نشان دهند. هر فصل از کتاب با سؤالی تجربی آغاز می‌شود و در ادامه، این پرسش با داده‌های علم اقتصاد پاسخ داده می‌شود.

سؤالی است که شاید برای بسیاری از علاقه‌مندان به این حوزه مطرح شده باشد. راجر فارمر در کتاب به توضیح این پرسش می‌پردازد و به‌صورت بسیار دقیق و موشکافانه به بررسی موضوع اقتصاد کلان می‌پردازد، اما نه به‌صورت سخت و دشوار، بلکه به شیوه‌ای که برای مخاطب عادی قابل‌فهم باشد. نویسنده تفاوت میان دو رویکرد مهم اقتصاد کلان یا همان کلاسیک و کینزی را مورد بررسی قرار می‌دهد و بسیاری از ابهامات مخاطبان علاقه‌مند به اقتصاد را برطرف می‌کند.

آبهیجیت بنرجی و استر دوفلو در این کتاب به بازاندیشی در شیوه‌ی مبارزه با فقر جهانی پرداخته‌اند. آنها حاصل سال‌ها پژوهش میدانی خود را در قالب کتابی جمع‌آوری کرده‌اند. نویسندگان به بررسی جزئیات زندگی پیچیده و سخت فقرا پرداخته‌اند و مسائلی مانند سطح پایین بهداشت و تحصیلات در مناطق فقیرنشین کشورهای درحال‌توسعه را مورد بررسی قرار داده‌اند. نویسندگان کتاب، بیش از ۱۵ سال از عمر خود را صرف این تحقیق کرده‌اند و کتاب حاضر یکی از جامع‌ترین منابع در این زمینه است. آنها برای بررسی زندگی فقرا، به روستاهای هند، مراکش، کنیا، اندونزی و بسیاری کشورهای دیگر رفته‌اند و داده‌های بسیار مهمی درباره‌ی زندگی فقرا در کشورهای درحال‌توسعه به دست آوردند.

کتاب کلیات علم اقتصاد نوشته‌ی گریگوری منکیو و ترجمه‌ی حمیدرضا ارباب است که توسط نشر نی منتشر شده. این کتاب ترجمه‌ی کامل ویرایش پنجم Principles of Economics است و در ۱۳ بخش و ۳۶ فصل، مباحث کلیدی اقتصاد خرد و کلان را بررسی می‌کند.
گریگوری منکیو استاد اقتصاد دانشگاه هاروارد است و تألیفات او در بسیاری از دانشگاه‌های معتبر دنیا به‌عنوان کتاب درسی استفاده می‌شود. این کتاب علاوه بر مفاهیم بنیادین اقتصاد، به کاربردهای اقتصادی و سیاست‌گذاری‌ها توجه ویژه‌ای دارد و شامل مطالعات موردی متعدد برای درک بهتر مفاهیم است. برخی از موضوعات اصلی کتاب شامل نیروهای بازار، سیاست‌های دولت، رفتار بنگاه‌ها، اقتصاد کلان و نوسانات اقتصادی است. این اثر به دلیل نگارش جذاب، ساختار منظم و تمرکز بر کاربردهای عملی اقتصاد، یکی از منابع مهم برای دانشجویان و علاقه‌مندان به علم اقتصاد محسوب می‌شود.